Ô Mã Nhi
Ô Mã Nhi (tiếng Ả Rập: عمر, Omar) là một viên tướng Nguyên Mông, là con trai của tổng đốc Vân Nam Nạp Tốc Lạt Đinh, là cháu của quan tổng đốc Vân Nam đầu tiên của nhà Nguyên Mông Shams al-Din. Quan tổng đốc Shams Al-Din vốn xuất thân từ Bukhara thuộc Trung Á – đế quốc Khwarezm (ngày nay là Uzbekistan).
| Omar عمر | |
|---|---|
| Thông tin cá nhân | |
| Sinh | không rõ |
| Mất | 1289 |
| Giới tính | nam |
| Gia quyến | |
Thân phụ | Nasr al-Din |
Hậu duệ | Dã Liệt Thất, Tái Cảnh Sơ |
| Tôn giáo | Hồi giáo |
| Quốc tịch | nhà Nguyên |
Khi quân đội Mông Cổ tấn công đánh bại hoàng đế Ala ad-Din Muhammad II, gia đình Sayyid Ajal Shams al-Din Omar đã chủ động đầu hàng.
Theo nhà truyền giáo Marshall Broomhall thì Shams Al-Din chính là hậu duệ đời thứ 27 của nhà tiên tri Mohammad của Hồi Giáo.
Ông ta đã phục vụ triều đình Nguyên Mông tại Yên Kinh (Bắc Kinh ngày nay) trước khi được chỉ định nhậm chức Tổng Đốc Vân Nam sau khi quân Mông Cổ thôn tính thành công nước Đại Lý.
Nếu tính luôn người em trai kế vị sau khi Nạp Tốc Lạt Đinh bị xử tử vì tội tham ô, thì dòng họ của Ô Mã Nhi ba đời làm đến tổng đốc. Có thể nói là dòng dõi quý tộc danh giá của đế quốc Nguyên Mông.
Bản thân là con trai tổng đốc Vân Nam, được mang danh hiệu Baghatur danh giá ngay khi còn trẻ, Ô Mã Nhi là một tướng tài đầy triển vọng của triều đình Nhà Nguyên.
Ông là người đã tham gia đoàn quân Nguyên Mông viễn chinh Đại Việt trong hai cuộc xâm lăng 1285 (Toa Đô, Thoát Hoan và Ô Mã Nhi) và 1288 (Thoát Hoan, Ô Mã Nhi và Trương Văn Hổ), và bị bắt bởi danh tướng Đại Việt là ông Vũ Nạp trong cuộc viễn chinh lần thứ hai.
Ô Mã Nhi còn có biệt hiệu là Bạt Đô, gọi là Ô Mã Nhi Bạt Đô hay Omar Baghatur. “Baghatur” nghĩa là “mạnh mẽ” hay “dũng sĩ” trong tiếng Mông Cổ, nghĩa bóng là anh hùng hay chiến binh gan dạ, thiện chiến. Đặc sứ Giáo hoàng Plano Carpini đã so sánh danh hiệu Bạt Đô tương đương với các hiệp sĩ châu Âu.
Khi còn đang tham gia viễn chinh tại Đại Việt, Ô Mã Nhi tỏ ra là một viên tướng hung hăng, giỏi thao lược, nhiều lần đánh bại và gây khốn đốn cho quân nhà Trần.
Ô Mã Nhi có thể chỉ huy quân đánh cả bộ chiến lẫn thủy chiến, mấy lần bám sát để tìm cách bắt các vua Trần, nhưng không thành công. Tức giận, Ô Mã Nhi cho quân phá hoại lăng tẩm tổ tiên nhà Trần, cũng như giết hại nhiều người.
Cái chết
Sự thật với chính sử
Khi Ô Mã Nhi và nhiều tướng sĩ quân Nguyên bị danh tướng Vũ Nạp bắt trong trận Bạch Đằng, các binh tướng khác đều được phóng thích về nước khi nhà Trần xin hòa và triều cống nhà Nguyên để tránh nạn binh đao. Tuy nhiên vua nhà Trần rất căm giận Ô Mã Nhi đã giết rất nhiều người và đã phá hoại lăng tẩm của tổ tiên nhà Trần (Trần Thái Tông),[cần dẫn nguồn] có thể một phần vì Ô Mã Nhi đã quen chinh chiến ở Đại Việt, thuộc đường đất, nên vua Trần Nhân Tông bàn với Trần Hưng Đạo tìm cách giết Ô Mã Nhi để trả thù, và cũng là để phòng hậu họa. Trần Hưng Đạo cho thuyền lớn, sai Hoàng Tá Thốn đưa Ô Mã Nhi về nước, rồi cho người giỏi bơi lặn sung vào phu thuyền. Ra đến ngoài biển, lừa lúc ban đêm, những phu thuyền cùng Yết Kiêu đục thủng đáy thuyền, vì vậy Ô Mã Nhi bị chết đuối.
Hiểu lầm
Một quan niệm sai lầm phổ biến cho rằng Ô Mã Nhi đã bị giết chết trên sông Bạch Đằng vì trong Bình Ngô đại cáo có câu:
- "Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô.
- Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã ".
Điều này là một sự nhầm lẫn, tuy nhiên do Bình Ngô đại cáo là một áng thiên cổ hùng văn nên những tiểu tiết này thường được bỏ qua.