Đế quốc Mogul

Đế quốc Mogul
	Tên bản ngữ گورکانیان (tiếng Ba Tư); Gūrkāniyān; مغلیہ سلطنت (tiếng Urdu); Mug̱liyah Salṭanat;
	1526–1540; 1555–1857;
	Quốc kỳ
	Cương thổ đế quốc thời cực thịnh dưới triều Hoàng đế Aurangzeb
Tổng quan
Thủ đô	Agra (1526–1540; 1555–1571; 1598–1648); Fatehpur Sikri (1571–1585); Lahore (May 1586–1598); Shahjahanabad, Delhi (1648–1857);
Ngôn ngữ thông dụng	Tiếng Ba Tư (ngôn ngữ chính thức và trong cung đình); Tiếng Ả Rập (dùng trong các nghi lễ tôn giáo); Tiếng Sát Hợp Đài (chỉ lúc ban đầu); Urdu (ngôn ngữ của giới thượng lưu, về sau trở thành chính thức); Các ngôn ngữ Nam Á khác;
Tôn giáo chính	Hồi giáo Sunni (1526–1857); Din-i Ilahi (1582–1605);
Chính trị
Chính phủ	Quân chủ chuyên chế, ; Nhà nước đơn nhất với cấu trúc liên bang, ; Chế độ chuyên chế trung ương hóa
Hoàng đế
• 1526–1530	Babur (đầu)
• 1837–1857	Bahadur Shah II (cuối)
Lịch sử
Thời kỳ	Early modern
• Trận Panipat lần thứ nhất	21 tháng 4 1526
• Đế quốc bị đứt quãng bởi Đế quốc Sur	1540–1555
• Chiến tranh Mogul–Maratha	1680-1707
• Aurangzeb mất	3 tháng 3 năm 1707
• Trận Karnal	24 tháng 2 năm 1739
• Các cuộc chiến tranh Carnatic	1746–1763
• Cuộc vây hãm Delhi	21 tháng 9 1857
Địa lý
Diện tích
• 1690	4.000.000 km2; (1.544.409 mi2)
Dân số
• 1700	158,400,000
Kinh tế
Đơn vị tiền tệ	Rupee, dam
Tiền thân	Kế tục
	Đế quốc Timur
	Hồi quốc Delhi
	Các tiểu quốc Rajput
	Hồi quốc Bengal
	Các Hồi quốc Decca
Đế quốc Maratha
Bengal Subah
Đế quốc Durrani
Đế quốc Sikh
Ấn Độ thuộc Công ty Đông Ấn Anh
Ấn Độ thuộc Anh

Đế quốc Mogul (Tiếng Ba Tư: شاهان مغول Shāhān-e Moġul; self-designation: گوركانى - Gūrkānī), thường được các sử liệu Anh ghi là đế quốc Mughal, Pháp ghi là đế quốc Moghol và Việt Nam gọi là đế quốc Mô-gôn, là một đế quốc Hồi giáo (chịu ảnh hưởng từ nền văn hoá Ba Tư) ở Tiểu lục địa Ấn Độ đã ra đời vào năm 1526, nắm quyền kiểm soát trên phần lớn tiểu lục địa trong các thế kỷ XVII và XVIII, và cáo chung vào giữa thế kỷ XIX.^[8] Các vua nhà Mogul đều thuộc dòng dõi nhà Timur có dòng máu Đột Quyết, Mông Cổ, Rajput và Ba Tư. Khi ở đỉnh cao quyền lực, vào khoảng năm 1700, đế quốc này trị vì trên phần lớn Tiểu lục địa - trải dài từ Bangladesh ở phía đông tới Balochistan ở phía tây, Kashmir ở phía bắc tới lòng chảo Kaveri ở phía nam. Trong thời gian này, đế quốc Mogul có lãnh thổ rộng đến 4.000.000 km² với dân số khoảng 110.000.000 - 130.000.000.^[9] Sau năm 1725, đế quốc Mogul suy yếu. Các sử gia xem nguyên nhân của sự suy yếu này là:

Chiến tranh giành quyền kế vị thường nổ ra.
Mâu thuẫn về ruộng đất, khiến nhân dân vùng lên khởi nghĩa.
Thực thi nhiều chính sách bất dung hòa tôn giáo.
Sự trỗi dậy của đế quốc Sikh, đế quốc Maratha, đế quốc Durrani, cũng như sự xâm lược của thực dân Anh.

Sau thất bại cuộc binh biến Ấn Độ năm 1857, vị vua cuối cùng là Bahadur Shah II bị thực dân Anh bắt sống và đày ải.

Thời cực thịnh của đế quốc Mogul được bắt đầu khi Jalaluddin Mohammad Akbar, được biết như Akbar Đại đế, lên ngôi năm 1556 và kết thúc khi vua Aurangzeb qua đời năm 1707, mặc dù đế quốc Mogul vẫn tiếp tục tồn tại trong 150 năm sau đó. Trong giai đoạn này, đất nước được trị vì bởi triều đình trung ương liên kết với các địa phương, thi hành chính sách tự do tôn giáo. Nhiều công trình kiến trúc nổi tiếng mà ngày nay thu hút rất nhiều khách du lịch, đều được xây dựng vào giai đoạn này.

- Năm 1562: vua Babua đánh chiếm Đêli