Địa hình

Địa hình, phần mặt đất với các yếu tố trên bề mặt của nó như dáng đất, chất đất, thủy hệ, lớp thực vật, đường giao thông, điểm dân cư, các địa vật... Trong quân sự, địa hình được đánh giá theo đặc điểm dáng đất, khả năng cơ động, điều kiện quan sát, ngụy trang và các điều kiện tự nhiên khác.

Binh pháp Tônông nắm vững địa hình rừng núi, đầm lầy, v.v.. thì không thể cầm quân tác chiến" và "Không dùng hướng đạo (người dẫn đường) thì không giành được lợi thế về địa hình".

Trong 13 Thiên của Binh pháp Tôn Tử, ông đã dành Thiên thứ 10 bàn riêng về địa hình. Trong đó, ông không phân loại địa hình theo đặc trưng tự nhiên (như rừng núi, sông ngòi, đầm lầy, bình nguyên, v.v..) mà đã kết hợp địa hình với những yếu tố khác như thời tiết, khí hậu, v.v.. để nghiên cứu và chia thành sáu tổ hợp địa hình là: "thông", "quải", "chi", "ải", "hiểm", "viễn".

Nơi ta có thể qua, địch có thể tới gọi là thông. Tác chiến trên địa hình đó cần phải chiếm trước điểm cao, mở đường cung cấp hậu cần - kỹ thuật, để mà đánh, thì thắng.
Nơi đi qua dễ, trở lại khó gọi là quải. Tác chiến trên địa hình này, nếu địch chưa chuẩn bị, thì ta đánh; nếu địch có chuẩn bị thì ta chớ đánh. Vì tiến lên đánh thì dễ, mà thoái lui thì khó.
Ta ra không lợi; địch ra cũng không lợi, gọi là chi. Tác chiến trên địa hình này, nếu địch mồi ta, ta cũng chớ đánh. Ta phải mồi địch ra nửa chừng mà đánh thì mới lợi cho ta.
Tác chiến trên địa hình ải. Nếu quân ta đến trước, thì giữ các nẻo đường chờ địch. Nếu địch tới trước ải mà giữ các nẻo đường, thì ta chớ đánh. Nếu địch không giữ các nẻo đường, thì ta đánh.
Tác chiến trên địa hình hiểm. Nếu ta đến trước, thì giữ chỗ cao mà chờ địch. Nếu địch đến trước, đã chiếm giữ điểm cao, thì ta nên rút lui, chớ đánh.
Viễn, là nơi địch và ta cách xa nhau, đánh thì không lợi.

Người làm tướng phải xét rõ 6 địa hình trên.

Địa hình là để giúp cho binh, cho nên trách nhiệm của người tướng là: Xét xét địa hình hiểm hay bằng, gần hay xa, để cân nhắc sức địch, mà làm cho ta thắng. Biết rõ điều đó mà đánh thì thắng. Không biết rõ mà đánh, thì thua.

Tôn Tử đã chỉ rõ vai trò của yếu tố địa hình để giành thắng lợi trong chiến tranh, là: Biết binh ta có thể đánh nhưng không biết địch có thể đánh hay không, thế thì chỉ biết thắng có một nửa. Biết địch có thể đánh nhưng không biết binh ta có thể đánh hay không, thế thì chỉ biết thắng một nửa. Biết có thể đánh được địch nhưng không rõ địa hình có thể đánh hay không, thế cũng chỉ biết thắng một nửa.

Xem thêm

Địa hình học
Hình thái địa chất học
Mô hình độ cao số

Tham khảo

Hồ Chí Minh Toàn tập (tập 3, tr535-537), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội-2000