Chiến dịch đốt lò

Chiến dịch chống tham nhũng

Chiến dịch đốt lò là cụm từ và biệt danh được dư luận sử dụng rộng rãi để chỉ chỉ chiến dịch chống tham nhũng quy mô lớn do nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng khởi xướng từ năm 2013 trên cương vị Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực Đảng Cộng sản Việt Nam. Chiến dịch ‘đốt lò’ này được các nhà quan sát cho là một nỗ lực của Đảng trong việc giành lại quyền lực và uy thế cũng như củng cố lòng tin của người dân vào chính quyền và sự lãnh đạo của Đảng.[1]

Bối cảnh

Từ khi Nguyễn Phú Trọng đắc cử Tổng bí thư Đảng Cộng sản tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần XI năm 2011, ông đã nhiều lần thể hiện quyết tâm chống tham nhũng. Đáng chú ý, trong buổi tiếp xúc cử tri Hà Nội ngày 6 tháng 10 năm 2014, ông khẳng định chủ trương nhất quán của Đảng, Nhà nước là kiên quyết chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, hư hỏng trong nội bộ, tuy nhiên xử lý trước mắt phải nghĩ lâu dài, giữ cho được ổn định để đất nước phát triển. "Phải bình tĩnh tỉnh táo, rất khôn ngoan, có con mắt chiến lược. Bác Hồ dạy rồi, cha ông ta dạy rồi, đánh con chuột đừng để vỡ bình, làm sao diệt được chuột mà bảo vệ được bình hoa. Tức là phải giữ cho được cái ổn định".[2]

Đặc biệt khi ông Nguyễn Phú Trọng tái đắc cử chức Tổng Bí thư tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần XII của Đảng năm 2016, ông Trọng đã đưa ra một chiến dịch chống tham nhũng rộng khắp, hiện thực hóa quyết tâm thành những hành động cụ thể. Trong các phát biểu của mình, Nguyễn Phú Trọng thường dùng hình tượng "củi và lò" để thể hiện công cuộc chống tham nhũng. Lần đầu tiên Nguyễn Phú Trọng nhắc đến khái niệm "đốt lò" là ngày 31 tháng 7 năm 2017, tại Hà Nội, khi chủ trì phiên họp thứ 12 của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng.[3][4] "Cái lò đã nóng lên rồi thì củi tươi vào đây cũng phải cháy. Củi khô, củi vừa vừa cháy trước, rồi cả lò nóng lên, tất cả các cơ quan vào cuộc, có ai đứng ngoài đâu. Và không thể đứng ngoài được. Cá nhân nào muốn không làm cũng không thể được, thế mới là thành công." Ngày 26 tháng 7 năm 2019, Nguyễn Phú Trọng chủ trì phiên họp thứ 16 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng phát biểu: "Việc này phải thành nếp, không làm không được. Lò cháy rồi không ai đứng ngoài cuộc được. Anh đi ngược là lộ ra ngay anh thế nào."

Tư tưởng chỉ đạo chống tham nhũng của Nguyễn Phú Trọng được hệ thống hóa trong cuốn "Quyết tâm ngăn chặn và đẩy lùi tham nhũng" được Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản, tập hợp 31 bài phát biểu, bài viết, trả lời phỏng vấn của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước kiêm Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng Nguyễn Phú Trọng từ sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, nhất là từ Đại hội lần thứ XII trở đi.[5][6]

Tháng 1 năm 2023, Cuốn sách “Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh” của Nguyễn Phú Trọng được tiếp tục ra mắt, cuốn sách được Nguyễn Thái Học, Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương giới thiệu trong buổi lễ ra mắt là "hệ thống hóa sự chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trên cương vị người đứng đầu Đảng ta và trên cương vị Trưởng ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, thể hiện tư tưởng xuyên suốt, nhất quán của Đảng ta về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, xây dựng, chỉnh đốn Đảng, rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, để cán bộ, đảng viên, nhân dân hiểu rõ, quán triệt sâu rộng và thực hiện có hiệu quả công tác này."[7]

Kết quả

Tại phiên họp thứ 15 ngày của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng 21 tháng 1 năm 2019 tổng kết trong năm 2018 cấp ủy, Ủy ban kiểm tra các cấp thi hành kỷ luật hơn 650 đảng viên bị kỷ luật do tham nhũng, cố ý làm trái. Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban kiểm tra Trung ương đã thi hành kỷ luật 38 cán bộ, đảng viên diện Trung ương quản lý. Cơ quan thanh tra, kiểm toán kiến nghị thu hồi, xử lý tài chính gần 108.000 tỷ đồng, hơn 1.000 ha đất; kiến nghị xử lý trách nhiệm đối với 2080 tập thể và nhiều cá nhân; chuyển cơ quan điều tra xử lý 101 vụ, 151 đối tượng. Tính từ đầu nhiệm kỳ đến đầu năm 2019, các vụ án thuộc diện Ban chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo đã đưa ra xét xử sơ thẩm 36 vụ/498 bị cáo. Riêng năm 2018, đã kết thúc điều tra 23 vụ/222 bị can (tăng 43,75% số vụ so với năm 2017); đã truy tố 20 vụ/251 bị can (tăng 66,7% số vụ so với năm 2017); xét xử sơ thẩm 23 vụ/304 bị cáo (gấp gần 5 lần số vụ so với năm 2017).[8]

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tại phiên họp thứ 16 ngày 26 tháng 7 năm 2019, trong giai đoạn nửa đầu 2019, cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật đối với 123 tổ chức đảng và 7.923 đảng viên vi phạm; trong đó có 256 đảng viên bị kỷ luật do có hành vi tham nhũng, cố ý làm trái (tăng 21 trường hợp so với cùng kỳ năm 2018). Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kỷ luật đối với 1 tổ chức đảng, 13 đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, cả đương chức và đã nghỉ hưu. Tính từ đầu nhiệm kỳ đến giữa năm 2019, trên 70 cán bộ, đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý đã bị thi hành kỷ luật Đảng và xử lý hình sự.[9] Đã kết thúc xác minh, giải quyết 24 vụ việc; mở rộng điều tra, khởi tố mới 5 vụ án, phục hồi điều tra 4 vụ án, khởi tố thêm 26 bị can; kết thúc điều tra 3 vụ án/19 bị can, ban hành cáo trạng truy tố 6 vụ án/27 bị can; xét xử sơ thẩm 9 vụ án/21 bị cáo, xét xử phúc thẩm 10 vụ án/149 bị cáo.[10]

Một số vụ án tiêu biểu:

  • Vụ án “Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản” xảy ra tại Vinashin: Tổng thiệt hại 910,2 tỷ VND; 8 bị cáo bị tuyên các mức án từ 3 năm đến 20 năm tù giam; 2 bị cáo Giang Kim Đạt và Trần Văn Liêm bị tuyên án tử hình.[11]
  • Vụ án "Tham ô tài sản", "Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng" xảy ra tại Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines): Gây thất thoát hàng nghìn tỷ cho Ngân sách Nhà nước, tuyên án Tử hình cho các bị cáo Dương Chí Dũng (nguyên Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam, nguyên Chủ tịch HĐQT Vinalines), Mai Văn Phúc (nguyên Tổng Giám đốc Vinalines); các bị cáo khác nhận các mức án từ 4 - 22 năm tù[12]

Danh sách Ủy viên Bộ Chính trị kỷ luật, thôi chức, khởi tố do chiến dịch đốt lò

Thứ tựTênChức vụThời gianHình thức kỷ luậtXử lý kỷ luật
1Lê Thanh HảiỦy viên Bộ Chính trị Khóa XI,

Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh

03/2020Cách chức Bí thư

Nhiệm kỳ 2015 - 2020

2Đinh La ThăngỦy viên Bộ Chính trị Khóa XII,

Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh

12/2017Khai trừ ĐảngTruy tố
3Hoàng Trung HảiỦy viên Bộ Chính trị Khóa XII,

Bí thư Thành ủy Thành phố Hà Nội

01/2020Cảnh cáoChuyển công tác
4Nguyễn Văn BìnhỦy viên Bộ Chính trị Khóa XII,

Trưởng Ban Kinh tế Trung ương

11/2020Cảnh cáo
5Phạm Bình MinhỦy viên Bộ Chính trị Khóa XIII,

Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ

12/2022Thôi chức
6Nguyễn Xuân PhúcỦy viên Bộ Chính trị Khóa XIII,

Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam

1/2023Thôi chức
7Trần Tuấn AnhỦy viên Bộ Chính trị Khóa XIII,

Trưởng Ban Kinh tế Trung ương

1/2024Thôi chức
8Võ Văn ThưởngỦy viên Bộ Chính trị Khóa XIII,

Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam

3/2024Thôi chức

Danh sách Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương bị Truy tố

Thứ tựTênChức vụThời gianLý do
1Đinh La ThăngỦy viên Trung ương Đảng Khóa XII,

Ủy viên Bộ Chính trị khóa XII,

Nguyên Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh

Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương

12/2017Sai phạm diễn ra tại

Tập đoàn Dầu khí Viện Nam PVN

2Trần Văn MinhỦy viên Trung ương Đảng Khóa XI,

Nguyên Phó Trưởng Ban Tổ chức Trung ương

Nguyên Chủ tịch UBND Thành phố Đà Nẵng

04/2018Sai phạm trong vụ án

Phan Văn Anh Vũ

3Nguyễn Bắc SonỦy viên Trung ương Đảng Khóa XI,

Bộ trưởng Bộ Thông tin - Truyền thông

02/2019Sai phạm trong vụ án AVG
4Trương Minh TuấnỦy viên Trung ương Đảng Khóa XII,

Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương

Nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin Truyền thông

02/2019Sai phạm trong vụ án AVG
5Nguyễn Văn HiếnỦy viên Trung ương Đảng khóa XI,

Nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng,

Nguyên Tư lệnh Quân chủng Hải Quân

10/2019Sai phạm trong vụ án

Đinh Ngọc Hệ, tức "Út Trọc"

6Vũ Huy HoàngỦy viên Trung ương Đảng Khóa XI

Nguyên Bộ trưởng Bộ Công thương

07/2020Sai phạm trong vụ án

mua bán đất vài Sabeco

7Nguyễn Đức ChungỦy viên Trung ương Đảng Khóa XII,

Phó Bí thư Thành ủy,

Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội

08/2020Sai phạm trong vụ án

Nhật Cường Mobilevà các vụ án khác

8Tất Thành CangỦy viên Trung ương Đảng Khóa XII,

Nguyên Phó Bí thư Thường trực Thành ủy

Thành phố Hồ Chí Minh

12/2020Sai phạm trong vụ án

chuyển nhượng Sabeco

9Trần Văn NamỦy viên Trung ương Đảng Khóa XIII,

Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Bình Dương

07/2021Sai phạm trong vụ án

Tổng công ty 3/2

10Chu Ngọc AnhỦy viên Trung ương Đảng Khóa XIII,

Phó Bí thư Thành ủy,Chủ tịch UBND Thành phố Hà NộiNguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ

06/2022Sai phạm trong vụ án Việt Á
11Nguyễn Thanh LongỦy viên Trung ương Đảng Khóa XIII,

Bộ trưởng Bộ Y Tế

06/2022Sai phạm trong vụ án Việt Á
12Phạm Xuân ThăngỦy viên Trung ương Đảng Khóa XIII,

Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Hải Dương

09/2022Sai phạm trong vụ án Việt Á
13Trần Đình ThànhỦy viên Trung ương Đảng Khóa XI,

Nguyên Bí thư Tỉnh ủy,

Nguyên Chủ tịch HĐND tỉnh Đồng Nai

10/2022Sai phạm trong vụ án AIC
14Nguyễn Văn VịnhỦy viên Trung ương Đảng Khóa XI,

Nguyên Bí thư Tỉnh ủy,

Nguyên Chủ tịch HĐND tỉnh Lào Cai

05/2023Sai phạm trong vụ án

khai thác Quặng chui

15Lê Đức ThọỦy viên Trung ương Đảng Khóa XII,

Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre

12/2023Sai phạm trong vụ án

Xuyên Việt Oil

16Trịnh Văn ChiếnỦy viên Trung ương Đảng Khóa XII,

Nguyên Bí thư Tỉnh ủy,

Nguyên Chủ tịch HĐND tỉnh Thanh Hóa

12/2023Sai phạm trong vụ án

Hạc Thành Tower

17Trần Đức QuậnỦy viên Trung ương Đảng Khóa XIII,

Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Lâm Đồng

01/2024Sai phạm trong vụ án

xảy ra tại dự án Sài Gòn - Đại Ninh

18Hoàng Thị Thúy LanỦy viên Trung ương Đảng Khóa XIII,

Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Vĩnh Phúc

03/2024Sai phạm trong vụ án

xảy ra tại tập đoàn Phúc Sơn

19Lê Viết ChữỦy viên Trung ương Đảng Khóa XII,

Nguyên Bí thư Tỉnh ủy,

Nguyên Chủ tịch HĐND tỉnh Quảng Ngãi

03/2024Sai phạm trong vụ án xảy ra tại tập đoàn Phúc Sơn
20

Nhận xét

  • Trần Quốc Cường, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Ban Nội chính Trung ương đánh giá: "Từ khi thành lập Ban Chỉ đạo, nhất là trong nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng, công tác đấu tranh PCTN được lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện quyết liệt, kiên trì, đồng bộ, toàn diện, bài bản, đi vào chiều sâu, có bước tiến mạnh, đạt nhiều kết quả rất quan trọng, toàn diện, rõ rệt, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động của cả hệ thống chính trị và nhân dân, để lại dấu ấn tốt, lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội, được cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình, hướng ứng, đánh giá cao, được các tổ chức quốc tế ghi nhận."[21]

Xem thêm

Tham khảo