Di sản thế giới hỗn hợp

Di sản thế giới hỗn hợp (hay cảnh quan văn hóa thế giới) là một loại di sản thế giới kép, đáp ứng đủ cả hai yếu tố nổi bật về văn hóa và thiên nhiên. Một địa danh được công nhận là di sản thế giới hỗn hợp phải thỏa mãn ít nhất là một tiêu chí về di sản văn hóa (tiêu chuẩn i,ii,iii,iv,v,vi) và một tiêu chí về di sản thiên nhiên (tiêu chuẩn vii,viii,ix,x).^[1]^[2]

Tổng quan

Tính đến hết năm 2023, UNESCO đã công nhận 40 di sản hỗn hợp trên tổng số 1172 di sản thế giới. Số lượng di sản hỗn hợp chỉ chiếm khoảng ~3,4% số lượng di sản thế giới. Nhiều di sản hỗn hợp từng được UNESCO công nhận từ 2 lần trở lên do bổ sung thêm tiêu chuẩn hoặc mở rộng diện tích. Chính là bởi trước khi trở thành di sản thế giới hỗn hợp, nhiều khu vực đã là một di sản thiên nhiên thế giới (như Khu bảo tồn Ngorongoro, Ohrid, Tassili n'Ajjer, Vườn quốc gia Tongariro) hoặc di sản văn hóa thế giới (như núi Thái Sơn, Thành cổ Maya và rừng Calakmul).

Trung Quốc và Úc là hai quốc gia có số lượng di sản hỗn hợp nhiều nhất với 4 địa điểm, tiếp theo là Peru, Mexico, Hy Lạp, Tây Ban Nha và Thổ Nhĩ Kỳ với hai địa điểm. Vùng hoang dã ở Tasmania của Úc và Thái Sơn của Trung Quốc là 2 di sản thế giới kép đáp ứng nhiều tiêu chuẩn nhất (7 tiêu chuẩn); trong khi đó, Vách đá Bandiagara; Tehuacán-Cuicatlán; Paraty và Ilha Grande-Văn hóa và Đa dạng sinh học; Vùng các hồ Willandra lại là 4 di sản hỗn hợp đạt ít tiêu chuẩn nhất (với chỉ 1 tiêu chuẩn về văn hóa và 1 tiêu chuẩn về thiên nhiên). Có hai di sản xuyên quốc gia là Pyrénées-Mont Perdu và Khu bảo tồn xuyên biên giới Maloti-Drakensberg. Quần thể danh thắng Tràng An (Ninh Bình) hiện là di sản hỗn hợp duy nhất ở Việt Nam và khu vực Đông Nam Á.^[3]

Danh sách các di sản kép

Tên di sản hỗn hợp	Quốc gia	Năm công nhận	Tiêu chuẩn văn hóa	Tiêu chuẩn tự nhiên
Khu bảo tồn Ngorongoro	Tanzania	1979	(iv)	(vii),(viii),(ix),(x)
Ohrid	Macedonia	1979	(i),(iii),(iv)	(vii)
Vườn quốc gia Tikal	Guatemala	1979	(i),(iii),(iv)	(ix),(x)
Vùng các hồ Willandra	Úc	1981	(iii)	(viii)
Vườn quốc gia Kakadu	Úc	1981	(i),(vi)	(vii),(ix),(x)
Vùng hoang dã ở Tasmania	Úc	1982	(iii),(iv),(vi)	(vii),(viii),(ix),(x)
Khu bảo tồn lịch sử Machu Picchu	Peru	1983	(i),(iii)	(vii),(ix)
Vườn quốc gia Göreme và khu núi đá Cappadocia	Thổ Nhĩ Kỳ	1985	(i),(iii),(v)	(vii)
St Kilda	Anh	1986	(iii),(v),(vii)	(ix),(x)
Thái Sơn	Trung Quốc	1987	(i),(ii),(iii),(iv),(v)	(vi),(vii)
Vườn quốc gia Uluru-Kata Tjuta	Úc	1987	(v),(vi)	(vii),(viii)
Hierapolis-Pamukkale	Thổ Nhĩ Kỳ	1988	(iii),(iv)	(vii)
Metéora	Hy Lạp	1988	(i),(ii),(iv),(v)	(vii)
Núi Athos	Hy Lạp	1988	(i),(ii),(iv),(v),(vi)	(vii)
Vách đá Bandiagara	Mali	1989	(v)	(vii)
Hoàng Sơn	Trung Quốc	1990	(ii)	(vii),(x)
Vườn quốc gia Rio Abiseo	Peru	1990	(iii),(vii)	(ix),(x)
Vườn quốc gia Tongariro	New Zealand	1990	(vi)	(vii),(viii)
Tassili n'Ajjer	Algeria	1992	(i),(iii)	(vii),(viii)
Nga Mi Sơn cùng Lạc Sơn Đại Phật	Trung Quốc	1996	(iv),(vi)	(x)
Vùng đất Laponia	Thụy Điển	1996	(iii),(v)	(vii),(viii),(ix)
Pyrénées-Mont Perdu	Pháp và Tây Ban Nha	1997	(iii),(iv),(v)	(vii),(viii)
Khu đa dạng sinh học ở Ibiza	Tây Ban Nha	1999	(ii),(iii),(iv)	(ix),(x)
Khu thắng cảnh Vũ Di Sơn	Trung Quốc	1999	(iii),(vi)	(vii),(x)
Khu bảo tồn xuyên biên giới Maloti-Drakensberg	Nam Phi và Lesotho	2000	(i),(iii)	(vii),(x)
Cảnh quan văn hóa và hệ sinh thái Lope-Okanda	Gabon	2007	(iii),(iv)	(ix),(x)
Papahānaumokuākea	Hoa Kỳ	2010	(iii),(vi)	(viii),(ix),(x)
Khu bảo tồn Wadi Rum	Jordan	2011	(iii),(v)	(vii)
Quần đảo nam Palau	Palau	2012	(iii),(v)	(vii),(ix),(x)
Thành phố cổ đại của người Maya và Các khu bảo vệ rừng nhiệt đới của Calakmul	Mexico	2014	(i),(ii),(iii),(iv)	(ix),(x)
Quần thể danh thắng Tràng An	Việt Nam	2014	(v)	(vii),(viii)
Các dãy núi Blue và John Crow	Jamaica	2015	(iii)	(vi),(x)
Vườn quốc gia Khangchendzonga	Ấn Độ	2016	(iii),(vi)	(vii),(x)
Khối núi Ennedi: Cảnh quan văn hóa và thiên nhiên	Tchad	2016	(iii)	(vii),(ix)
Ahwar Nam Iraq: Khu bảo vệ đa dạng sinh học và Quang cảnh sót lại của các thành phố Lưỡng Hà	Iraq	2016	(iii),(v)	(ix),(x)
Tehuacán-Cuicatlán: Nơi sinh sống ban đầu của nền văn minh Mesoamerica	Mexico	2018	(iv)	(x)
Pimachiowin Aki	Canada	2018	(iii), (vi)	(ix)
Vườn quốc gia Chiribiquete	Colombia	2018	(iii)	(ix),(x)
Paraty và Ilha Grande-Văn hóa và Đa dạng sinh học	Brasil	2019	(v)	(x)
Cảnh quan thiên nhiên - văn hóa vùng Ohrid	Brasil	2019	(i), (iii), (iv)	(vii)