Tường Vi

Tường Vi tên thật là Trương Tường Vi. Tên bà được đặt theo tên của loài hoa tường vi. Bà sinh ra trong một gia đình không có ai làm nghệ thuật, ông bà ngoại là phú nông, cha là nhà giáo. Năm 16 tuổi, sau khi bà ngoại bà mất do bị trúng bom của Pháp, Tường Vi nhập ngũ năm 1954 rồi trở thành y tá tại Viện quân y 108. Năm 1956, bà chuyển sang đoàn ca múa Tổng cục chính trị và bắt đầu được học thanh nhạc.^[1]

Năm 1962, bà được kết nạp và Đảng Cộng sản Việt Nam, cùng năm bà thi đỗ vào khoa thanh nhạc tại Nhạc viện Hà Nội và tốt nghiệp vào năm 1967. Sau đó bà còn theo học một lớp sáng tác ngắn hạn do Bộ Văn hóa thông tin tổ chức. Năm 1974, bà theo học 4 năm tại Nhạc viện Sofia, Bulgaria.

Trong những năm chiến tranh, bà đã theo đoàn văn công đi biểu diễn nhiều nơi trên các chiến trường. Tường Vi nổi tiếng với nhiều ca khúc trên sóng phát thanh của Đài tiếng nói Việt Nam, như Tiếng đàn Ta Lư (Huy Thục), Cô gái vót chông (Hoàng Hiệp, thơ Molovklavi), Em là hoa Pơ Lang (Đức Minh), Người con gái sông La (Doãn Nho), Cánh chim báo tin vui (Đàm Thanh), Người lái đò trên sông Pô Cô (Cẩm Phong, thơ Mai Trang), Bóng cây Kơ-nia (Phan Thanh Nam, thơ Ngọc Anh), Suối Lenin (Hà Té, Hoàng Đạm), Con suối và mặt trời (Vĩnh An), Tiếng chim rừng (Nguyên Nhung), Xa khơi (Nguyễn Tài Tuệ), Áo mùa đông (Đỗ Nhuận)... Đặc biệt hai bài hát Cô gái vót chông và Tiếng đàn Ta Lư đã trở thành hai bài hát thành công nhất trong sự nghiệp của bà. Tường Vi còn đi biểu diễn nhiều nước như Liên Xô, Ba Lan, Chile, Cuba, Lào,... Bà cũng là một trong số ít ca sĩ được nhiều lần biển diễn trước Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bà còn đoạt nhiều giải thưởng như Huy chương Vàng tại Liên hoan giọng hát hay toàn quốc (1962). Huy chương Vàng tại liên hoan ca nhạc quốc tế Xô-phi-a (1968), Liên hoan nhạc quốc tế Beclin (1969). Giải nhì toàn quốc bài Phi đội ta xuất kích, giải ba toàn quốc bài Quê hương anh là biển cả (1964),...

Tường Vi có chất giọng nữ cao, sáng, mang giọng Trung Bộ, với kĩ thuật coloratura, được đánh giá là ca sĩ mang giọng hát cao nhất thời kì đó. Bà hát được nhiều thể loại như dân ca, nhạc cách mạng. Trong ca khúc Cô gái vót chông, bà có hát thêm một đoạn staccato giả tiếng chim hót rất nổi tiếng, sau này các ca sĩ đều phải hát thêm đoạn này như điều bắt buộc.^[2]

Ngoài ca hát, Tường Vi còn là nhạc sĩ sáng tác nhiều ca khúc như Phi đội ta xuất kích, Quê hương anh là biển cả, Em lắng nghe tiếng đời..., những ca khúc thiếu nhi như Đời cho em những nốt nhạc vui, Trái tim ơi đừng buồn, Ước mơ của bé là hoà bình... Sau này bà làm giảng viên giảng dạy tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam và từng đào tạo nhiều nghệ sĩ nổi tiếng như Đồng Quang Vinh, Giáng Son, Khánh Thi,... Bà còn là Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhạc sĩ Việt Nam (1962 – 1982). Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Liên hiệp văn học nghệ thuật Việt Nam (1962 – 1982).

Năm 1992, khi gặp một số trẻ em mồ côi, bà bắt đầu mở một lớp dạy nhạc cho những trẻ này. Sau đó được sự ủng hộ và quyên góp của nhiều mgười, bà lập nên Trung tâm Nghệ thuật tình thương. Trung tâm trực thuộc Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, với mục đích nuôi dưỡng và đào tạo nghệ thuật cho trẻ em bị khuyết tật, mồ côi. Hiện nay trung tâm có 3 cơ sở tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, do Tường Vi làm giám đốc. Những trẻ em tại trung tâm đã được đi biểu diễn nhiều nơi, nhiều em thi đỗ vào các trường nghệ thuật trong cả nước. Hà Chương, một học viên khiếm thị tại đây, đã đỗ thủ khoa Khoa đàn bầu Nhạc viện Hà Nội. Trung tâm Nghệ thuật tình thương của bà cũng là nơi vinh dự đón những chuyến viếng thăm của Đại tướng Võ Nguyên Giáp khi ông còn sống.^[3]

Bà đã được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú vào năm 1984, cùng năm, bà được phong hàm Trung tá. Năm 1993, bà được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân. Bà còn được Nhà nước khen thưởng Huân chương Quân công hạng ba, Huân chương Lao động hạng ba, Huân chương Chiến công hạng nhì, Huân chương Kháng chiến hạng nhất. Bà cũng vinh dự là nghệ sĩ hiếm hoi được ghi tên trong Từ điển Bách khoa Quân sự Việt Nam, xuất bản năm 1996.^[4][5]

Tường Vi đã kết hôn với chồng là nhạc sĩ Trần Chương, hai người ly dị sau cuộc hôn nhân kéo dài 20 năm. Bà có một người con trai là nhạc sĩ Trần Hùng (sinh 1967), hiện đang sống ở Mĩ, từng là chồng của ca sĩ Ngọc Anh.^[6]

• Nghệ sĩ Nhân dân Tường Vi: Tôi lãi nhiều từ "Dự án trái tim" Lưu trữ 2007-12-15 tại Wayback Machine - Tuần Việt Nam 13-09-2007
• Bài hát Bóng cây Kơnia và những điều ít người biết Lưu trữ 2010-11-29 tại Wayback Machine