Thị trấn (Việt Nam)

Cấp hành chính

• Trong Hiến pháp 2013, Chương IX: Chính quyền địa phương^[1], Khoản 1 Điều 110 có viết:

1. Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân định như sau:

Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;

Tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương;

Huyện chia thành xã, thị trấn; thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia thành phường và xã; quận chia thành phường.

Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.

• Trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015^[2] (sửa đổi, bổ sung 2019^[3]), quy định tại Điều 2: Đơn vị hành chính, Chương I: Những quy định chung:

Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm có:

1. Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh);

2. Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp huyện);

3. Xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã);

4. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Như vậy, thị trấn nằm ở cấp hành chính thứ ba trong 3 cấp hành chính (cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã) của Việt Nam.

Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính

Theo Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13^[4] của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành năm 2016, tại Điều 9, Mục 2: Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính đô thị, Chương I: Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính thì một thị trấn cần phải đáp ứng các tiêu chuẩn như sau:

Điều 9. Tiêu chuẩn của thị trấn

1. Quy mô dân số từ 8.000 người trở lên.

2. Diện tích tự nhiên từ 14 km² trở lên.

3. Đã được công nhận là đô thị loại IV hoặc loại V; hoặc khu vực dự kiến thành lập thị trấn đã được phân loại đạt tiêu chí của đô thị loại IV hoặc loại V.

4. Cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội đạt quy định tại Phụ lục 2 ban hành kèm theo Nghị quyết này.

Tính đến ngày 1 tháng 2 năm 2024, Việt Nam có 10.597 đơn vị hành chính cấp xã (gồm xã, phường, thị trấn), trong đó có 619 thị trấn.

Tỉnh có nhiều thị trấn nhất là Thanh Hóa với 31 thị trấn, tiếp theo là thành phố Hà Nội với 21 thị trấn. Tỉnh Ninh Thuận có 3 thị trấn còn thành phố Đà Nẵng là đơn vị hành chính cấp tỉnh duy nhất không có thị trấn nào.

Bản đồ vị trí của 619 thị trấn tại Việt Nam

Danh sách các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương xếp theo số lượng thị trấn:

1. Thanh Hóa (31 thị trấn)
2. Hà Nội (21 thị trấn)
3. An Giang, Vĩnh Phúc (18 thị trấn)
4. Nghệ An (17 thị trấn)
5. Nam Định (16 thị trấn)
6. Bắc Giang, Long An (15 thị trấn)
7. Cao Bằng, Gia Lai, Lạng Sơn, Quảng Nam (14 thị trấn)
8. Đắk Lắk, Hà Giang, Hà Tĩnh, Lâm Đồng (13 thị trấn)
9. Bình Thuận, Sóc Trăng (12 thị trấn)
10. Bình Định, Hậu Giang, Phú Thọ, Quảng Trị (11 thị trấn)
11. Bến Tre, Hải Dương, Hải Phòng, Hòa Bình, Kiên Giang, Thái Nguyên, Trà Vinh, Yên Bái (10 thị trấn)
12. Cà Mau, Đồng Tháp, Lào Cai, Sơn La, Thái Bình (9 thị trấn)
13. Đồng Nai, Hưng Yên, Quảng Bình, Quảng Ngãi, Thừa Thiên Huế, Tiền Giang (8 thị trấn)
14. Bắc Kạn, Kon Tum, Lai Châu, Ninh Bình, Quảng Ninh (7 thị trấn)
15. Bà Rịa – Vũng Tàu, Hà Nam, Khánh Hòa, Phú Yên, Tây Ninh, Tuyên Quang, Vĩnh Long (6 thị trấn)
16. Bạc Liêu, Bình Dương, Bình Phước, Cần Thơ, Đắk Nông, Điện Biên, Thành phố Hồ Chí Minh (5 thị trấn)
17. Bắc Ninh (4 thị trấn)
18. Ninh Thuận (3 thị trấn)
19. Đà Nẵng (không có thị trấn nào).

Hiện nay, cả nước có:

• 1 huyện có 5 thị trấn, đó là huyện Bình Xuyên (Vĩnh Phúc)
• 2 huyện có 4 thị trấn, đó là các huyện:
  • Châu Thành A (Hậu Giang).
  • Yên Định (Thanh Hóa).
• 18 huyện có 3 thị trấn, đó là các huyện:
  • Quảng Hòa (Cao Bằng)
  • Thọ Xuân (Thanh Hóa)
  • Phụng Hiệp (Hậu Giang)
  • Đức Hòa (Long An)
  • Thoại Sơn, Chợ Mới, An Phú, Tri Tôn (An Giang)
  • Hải Hậu, Nghĩa Hưng, Trực Ninh (Nam Định)
  • Tam Đảo, Vĩnh Tường (Vĩnh Phúc)
  • Bảo Thắng (Lào Cai)
  • Văn Chấn (Yên Bái)
  • Bố Trạch (Quảng Bình)
  • Vĩnh Linh (Quảng Trị)
  • Đồng Hỷ (Thái Nguyên)
• 89 huyện có 2 thị trấn, đó là các huyện:
  • Hiệp Hòa, Lạng Giang, Lục Nam, Sơn Động, Tân Yên, Yên Dũng, Yên Thế (Bắc Giang)
  • Hà Quảng, Nguyên Bình, Trùng Khánh (Cao Bằng)
  • Bắc Quang, Đồng Văn, Vị Xuyên (Hà Giang)
  • Cao Lộc, Chi Lăng, Đình Lập, Lộc Bình (Lạng Sơn)
  • Lâm Thao (Phú Thọ)
  • Đại Từ, Phú Lương (Thái Nguyên)
  • Lạc Thủy (Hòa Bình)
  • Ngân Sơn (Bắc Kạn)
  • Mộc Châu (Sơn La)
  • Yên Bình (Yên Bái)
  • Chương Mỹ, Gia Lâm, Mê Linh, Phú Xuyên (Hà Nội)
  • Kim Bảng, Thanh Liêm (Hà Nam)
  • Cẩm Giàng (Hải Dương)
  • An Lão, Cát Hải, Thủy Nguyên (Hải Phòng)
  • Giao Thủy (Nam Định)
  • Kim Sơn (Ninh Bình)
  • Hưng Hà, Quỳnh Phụ (Thái Bình)
  • Lập Thạch, Tam Dương, Yên Lạc (Vĩnh Phúc)
  • Thạch Thành, Thiệu Hóa, Triệu Sơn (Thanh Hóa)
  • Cẩm Xuyên, Hương Sơn, Nghi Xuân, Can Lộc (Hà Tĩnh)
  • Lệ Thủy (Quảng Bình)
  • Gio Linh, Hướng Hóa (Quảng Trị)
  • Phú Lộc (Thừa Thiên Huế)
  • Quế Sơn (Quảng Nam)
  • Tư Nghĩa (Quảng Ngãi)
  • Phù Cát, Phù Mỹ, Tuy Phước (Bình Định)
  • Bắc Bình, Đức Linh, Hàm Tân, Hàm Thuận Bắc, Tuy Phong (Bình Thuận)
  • Chư Păh (Gia Lai)
  • Cư M'gar, Ea Kar (Đắk Lắk)
  • Cát Tiên, Đạ Huoai, Đơn Dương, Lâm Hà (Lâm Đồng)
  • Bắc Tân Uyên (Bình Dương)
  • Đất Đỏ, Long Điền (Bà Rịa – Vũng Tàu)
  • Châu Phú, Châu Thành, Phú Tân (An Giang)
  • Trần Văn Thời (Cà Mau)
  • Vĩnh Thạnh (Cần Thơ)
  • Châu Thành (Hậu Giang)
  • Hòn Đất (Kiên Giang)
  • Kế Sách, Long Phú, Thạnh Trị, Trần Đề (Sóc Trăng)
  • Gò Công Đông (Tiền Giang)
  • Cầu Ngang, Tiểu Cần, Trà Cú (Trà Vinh)
  • Ba Tri, Châu Thành (Bến Tre)
• 39 huyện không có thị trấn, đó là các huyện:
  • Mường Nhé, Nậm Pồ, Điện Biên (Điện Biên)
  • Quỳnh Nhai, Sốp Cộp, Vân Hồ (Sơn La)
  • Pác Nặm (Bắc Kạn)
  • Tân Sơn (Phú Thọ)
  • Bạch Long Vĩ (Hải Phòng)
  • Kỳ Anh (Hà Tĩnh)
  • Quảng Trạch (Quảng Bình)
  • Cồn Cỏ (Quảng Trị)
  • Hòa Vang, Hoàng Sa (Đà Nẵng)
  • Tây Giang, Nam Trà My (Quảng Nam)
  • Sơn Tịnh, Sơn Tây, Minh Long, Lý Sơn (Quảng Ngãi)
  • Tu Mơ Rông, Ia H'Drai (Kon Tum)
  • Ia Pa (Gia Lai)
  • Buôn Đôn, Cư Kuin (Đắk Lắk)
  • Đắk Glong, Tuy Đức (Đắk Nông)
  • Bác Ái, Thuận Bắc, Thuận Nam (Ninh Thuận)
  • Phú Quý (Bình Thuận)
  • Côn Đảo (Bà Rịa – Vũng Tàu)
  • Đam Rông (Lâm Đồng)
  • Bù Gia Mập, Phú Riềng (Bình Phước)
  • Tân Phú Đông (Tiền Giang)
  • Giang Thành, Kiên Hải, U Minh Thượng (Kiên Giang)
• 374 huyện có 1 thị trấn.

Thông thường tên các thị trấn thường có 2 âm tiết, nhưng có một số thị trấn mà tên gọi chỉ có 1 âm tiết, chủ yếu tập trung ở vùng Đồng bằng sông Hồng:

• Thắng (Hiệp Hòa), Vôi, Kép (Lạng Giang), Chũ (Lục Ngạn)
• Đu (Phú Lương)
• Bo (Kim Bôi)
• Thứa (Lương Tài), Lim (Tiên Du), Chờ (Yên Phong)
• Phùng (Đan Phượng)
• Vương (Tiên Lữ)
• Quế (Kim Bảng)
• Cồn (Hải Hậu), Gôi (Vụ Bản), Lâm (Ý Yên)
• Me (Gia Viễn)
• Nưa (Triệu Sơn)
• Nghèn (Can Lộc)
• Sịa (Quảng Điền)
• Prao (Đông Giang)
• Kbang (Kbang)
• M'Drắk (M'Drắk)
• D'Ran (Đơn Dương).

Thị trấn có diện tích lớn nhất: thị trấn Thạnh Mỹ (huyện Nam Giang) với 206,58 km².

Thị trấn có diện tích nhỏ nhất: thị trấn Trường Sa (huyện Trường Sa) với 0,15 km².

Đa số thị trấn tại Việt Nam được xếp vào đô thị loại V. Một số thị trấn lớn được Bộ Xây dựng công nhận là đô thị loại IV như:

Tiêu chí để xét một khu vực dân cư là thị trấn hay xã thông thường gắn với tỷ lệ ngành nghề. Tại khu vực xã, tỷ lệ dân số làm nông nghiệp (lâm nghiệp, ngư nghiệp) cao hơn so với một thị trấn. Tại địa bàn một huyện, mật độ dân số tại các thị trấn thông thường cũng cao hơn so với mật độ dân số tại các xã. Các tiêu chí khác như số lượng dân số, đóng góp cho ngân sách (qua thuế chẳng hạn), diện tích đất đai không rõ nét trong trường hợp này. Một thị trấn có thể đông dân và nộp ngân sách nhiều hơn một xã, song cũng không ít trường hợp ngược lại.

Các sách báo gần đây đề cập nhiều đến khái niệm thị tứ. Tuy nhiên, thị tứ không phải là một đơn vị hành chính nhà nước chính thức. Một thị tứ thông thường được hiểu là trung tâm của một tiểu vùng kinh tế (bao gồm phạm vi nhiều xã với lượng dân cư khoảng 4-5 nghìn người, nhưng không phải trong phạm vi toàn huyện); trong đó các ngành nghề như thương mại, dịch vụ, công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp phát triển hơn so với các vùng phụ cận. Dân cư sống trong khu vực đó cũng sống tập trung và có mật độ cao hơn. Một thị tứ được hình thành khi ở khu vực đó có sự thuận lợi về các điều kiện hạ tầng cơ sở hơn so với khu vực phụ cận. Nó có thể nằm trong khu vực thuộc nhiều xã giáp ranh. Nó là tiền đề để hình thành nên các thị trấn mới trong tương lai, khi nó phát triển đủ lớn để chính quyền có thể công nhận.

• Phân cấp hành chính Việt Nam

• Nghị định 72/2001/NĐ-CP về Phân loại đô thị và cấp quản lý đô thị
• Nghị định 159/2005/NĐ-CP của Chính phủ Việt Nam về việc phân loại đơn vị hành chính xã, phường, thị trấn.