Thủ đô Việt Nam

bài viết danh sách Wikimedia

Thủ đô Việt Nam hiện nay là thành phố Hà Nội. Sau đây là danh sách các kinh đô/thủ đô – hiểu theo nghĩa rộng – là các trung tâm chính trị của chính thể nhà nước trong lịch sử Việt Nam, và cả của các vương quốc cổ/cựu quốc gia từng tồn tại trên lãnh thổ Việt Nam ngày nay.

Kinh đô và Thủ đô của Việt Nam qua các thời kỳ

Phần này liệt kê các kinh đô/thủ đô trong lịch sử Việt Nam, theo trình tự thời gian. Các kinh đô được in đậm là các kinh đô độc lập của Việt Nam, còn các kinh đô được in nghiêng là các kinh đô trong giai đoạn Việt Nam bị nước khác đô hộ.

Kinh đô/Thủ đôThời gianTriều đại/Chế độCông trìnhĐịa điểm hiện tại
Phong Châu (nghi vấn)2524 – 258 TCNHồng Bàng ThịHùng Vươngkhông rõPhú Thọ
Cổ Loa257 – 208 TCNNhà ThụcThành Cổ LoaHuyện Đông Anh, Hà Nội
Phiên Ngung 207 – 111 TCNNhà TriệuCố cung Phiên NgungThành phố Quảng Châu, Quảng Đông, Trung Quốc
Luy Lâu111 – 106 TCNBắc thuộc lần 1không rõBắc Ninh
Quảng Tín106 TCN – 40 SCNkhông rõThành phố Ngô Châu, Quảng Tây, Trung Quốc
Mê Linh40 – 43Hai Bà Trưngkhông rõHuyện Mê Linh, Hà Nội
Quảng Tín43 – 210Bắc thuộc lần 2không rõThành phố Ngô Châu, Quảng Tây, Trung Quốc
Phiên Ngung210 – 226?Cung điện Phiên NgungThành phố Quảng Châu, Quảng Đông, Trung Quốc
Long Biên226? – 544Thành Long BiênQuận Long Biên, Hà Nội hoặc Bắc Ninh (đang tranh cãi)
Long Biên 544 – 602Nhà Tiền Lý
Tô Lịch (đang tranh cãi)226? – 544Cửa sông Tô LịchHà Nội
Giao Chỉ (huyện)602 – 607?Bắc thuộc lần 3không rõPhía nam sông Đuốngsông Thái Bình
Tống Bình607? – 713không rõHà Nội
Vạn An713 – 722Họ Maikhông rõHuyện Nam Đàn, Nghệ An
Tống Bình722 – 779Bắc thuộc lần 3không rõHà Nội
Tống Bình779 – 791Họ Phùng
Tống Bình791 – 866Bắc thuộc lần 3
Đại La866 – 905Thành Đại LaQuận Ba Đình, Hà Nội
Đại La905 – 923 hoặc 930Họ Khúc
931 – 938Họ DươngHọ Kiều
Cổ Loa939 – 967Nhà NgôThành Cổ LoaHuyện Đông Anh, Hà Nội
Hoa Lư968 – 980Nhà ĐinhThành Hoa LưNinh Bình
980 – 1009Nhà Tiền Lê
1009 – 1010Nhà Hậu Lý
Thăng Long1010 – 1225Hoàng thành Thăng LongHà Nội
1226 – 1440Nhà Trần
Tây Đô1400 – 1407Nhà HồThành nhà HồHuyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa
Mô Độ1407 – 1409Nhà Hậu Trầnkhông cóHuyện Yên Mô, Ninh Bình
Đông Quan1407 – 1427Bắc thuộc lần 4Hoàng thành Thăng LongHà Nội
Đông Kinh 1428 – 1527Nhà Hậu LêLê sơ
1527 – 1592Nhà Mạc – tiền kỳ
Vạn Lại1533 – 1597Nhà Hậu LêLê trung hưngCung Vạn LạiHuyện Thọ Xuân, Thanh Hóa
Đông Kinh 1597 – 1789Nhà Hậu LêLê trung hưngHoàng thành Thăng LongHà Nội
1597 – 1787Chúa TrịnhĐàng NgoàiPhủ chúa Trịnh
Phú Xuân 1678 – 1777Chúa NguyễnĐàng TrongDinh chúa NguyễnThành phố Huế, Thừa Thiên Huế
Qui Nhơn1778 – 1793Nhà Tây SơnThành Hoàng ĐếThị xã An Nhơn, Bình Định
Phú Xuân 1786 – 1802không rõThành phố Huế, Thừa Thiên Huế
Huế 1802 – 1945Nhà NguyễnKinh thành HuếThành phố Huế, Thừa Thiên Huế
Sài Gòn1887 – 1901Pháp thuộcDinh Toàn quyền Đông DươngThành phố Hồ Chí Minh
Hà Nội1902 – 1945Phủ Toàn quyền Đông DươngHà Nội
Sài Gòn1945Nhật thuộcDinh Toàn quyềnThành phố Hồ Chí Minh
Huế 1945Đế quốc Việt NamKinh thành HuếThành phố Huế, Thừa Thiên Huế
Hà Nội1945 – 1976Việt Nam Dân chủ Cộng hòaPhủ Chủ tịchHà Nội
Sài Gòn1945 – 1954Liên bang Đông DươngDinh NorodomThành phố Hồ Chí Minh
1946 – 1949Cộng hòa Tự trị Nam KỳDinh Gia Long
Sài Gòn1949 – 1955Quốc gia Việt NamDinh Norodom
1955 – 1975Việt Nam Cộng hòaDinh Độc Lập
Tây Ninh1969 – 1972Cộng hòa miền Nam Việt NamKhu Di tích lịch sử Trung ương Cục miền NamHuyện Tân Biên, Tây Ninh
Lộc Ninh1972 – 1973Căn cứ Tà ThiếtHuyện Lộc Ninh, Bình Phước
Cam Lộ1973 – 1975Khu trụ sở Chính phủ Cách mạng Lâm thờiHuyện Cam Lộ, Quảng Trị
Sài Gòn – Gia Định1975 – 1976Dinh Độc LậpThành phố Hồ Chí Minh
Hà Nội 1976 – nayCộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt NamPhủ Chủ tịchthủ đô hiện tại

Kinh đô không chính thức [cần dẫn nguồn]

Ngoài ra còn có các kinh đô phụ tồn tại song song với kinh đô chính thức như:

  • Thiên Trường – thời Trần, nay thuộc Nam Định.
  • Vũ Lâm – thời Trần, nay thuộc Ninh Bình
  • Lỗ Giang – thời Trần, nay thuộc Hồng Minh, Hưng Hà, Thái Bình.
  • Lam Kinh – thời Hậu Lê, nay thuộc Thanh Hóa
  • Dương Kinh – thời Mạc, nay thuộc Hải Phòng.
  • Phục Hòa – thời Mạc, nay thuộc Hòa Thuận, Phục Hòa, Cao Bằng.
  • Nà Lữ - thời Mạc, nay thuộc Hoàng Tung, Hòa An, Cao Bằng.
  • Thành nhà Mạc – nay thuộc Lũng Hoài, Hòa An, Cao Bằng.
  • Thành nhà Mạc – nay thuộc Đàm Thủy, Trùng Khánh, Cao Bằng.
  • Thành cổ Tuyên Quang – thời Mạc.
  • Thành nhà Mạc – thời Mạc, nay thuộc Lạng Sơn.
  • Thành cổ Lạng Sơn - nay thuộc Chi Lăng, Lạng Sơn.
  • Yên Trường – thời Lê trung hưng, nay thuộc thôn 2 Yên Trường, Thọ Lập, Thọ Xuân, Thanh Hóa.
  • Cổ Bi – thời Lê - Trịnh, nay thuộc Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội.
  • Phủ Trịnh - thời Trịnh, nay thuộc Vĩnh Hùng, Vĩnh Lộc, Thanh Hóa.
  • Phượng Hoàng Trung Đô – thời Tây Sơn, nay thuộc Nghệ An (dự định).
  • Lị sở của 12 sứ quân như: Hồi Hồ, Tam Đái, Tiên Du, Siêu Loại, Đường Lâm, Tây Phù Liệt, Đỗ Động Giang, Tế Giang, Đằng Châu, Bố Hải Khẩu, Bình Kiều,...
  • Đà Lạt – thủ phủ nghỉ dưỡng thời Liên bang Đông Dương.
  • Việt Bắc – phía bắc Bắc Bộ, là chiến khu và là nơi tập trung các cơ quan đầu não của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong thời kỳ Chiến tranh Đông Dương với Pháp, đây được xem là Thủ đô gió ngàn.

Kinh đô của vương quốc Chăm Pa cổ

Thủ đô/Kinh đôThời gianquốc giaĐịa điểm ngày nay
Kandapurpura (Phật Thành)192 – 605?Lâm ẤpThành phố Huế, Thừa Thiên Huế
Simhapura (Sư Tử Thành)605? – 757Lâm ẤpLàng Trà Kiệu, Quảng Nam
Virapura (Hùng Tráng Thành)757 – 875Hoàn Vương (Panduranga)Huyện Ninh Phước, Ninh Thuận
Indrapura (Lôi Điện Thành)875 – 982Chiêm ThànhHuyện Thăng Bình, Quảng Nam
Vijaya (Chà Bàn, Đồ Bàn)982 – 1471Chiêm ThànhThị xã An Nhơn, Bình Định
Panduranga1471 – 1832Panduranga-Chăm Pa, sau là Thuận Thành TrấnThành phố Phan Rang – Tháp Chàm, Ninh Thuận

Kinh đô các vương quốc cổ và cựu quốc gia khác

Thủ đô/Kinh đôThời gianquốc giaĐịa điểm ngày nay
Vyadhapura (Đặc Mục)giai đoạn sơ khởiPhù NamPrey Veng, Campuchia
Kottinagar (Cường Thịnh Thành)Thế kỷ 2- Thế kỷ 7Phù NamAn Giang
Isanapura613? – ?Chân LạpKampong Thom, Campuchia
Xieng Khouang1369 – 1478Bồn ManXiengkhuang, Lào
Pelei Agna (Thành phố Vĩ Đại)1888-1890SedangKon Tum

Thống kê

  • Hà Nội là nơi đóng đô của nhiều triều đại và chế độ nhất Việt Nam, không tính giai đoạn đô hộ và thuộc địa:
    • Cổ Loa thời Nhà Thục và Nhà Ngô
    • Mê Linh thời Hai Bà Trưng
    • Long Biên thời Nhà Tiền Lý (đang tranh cãi)
    • Tống Bình thời Họ Phùng
    • Đại La thời Họ Khúc
    • Thăng Long thời Nhà Lý và Nhà Trần
    • Đông Kinh thời Nhà Hậu Lê, Nhà Mạc và Chúa Trịnh
    • Hà Nội thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ngày nay
  • Ninh Bình là nơi đóng đô nhiều thứ hai. không tính giai đoạn đô hộ và thuộc địa::
    • Hoa Lư thời Nhà Đinh, Nhà Tiền Lê và Nhà Lý giai đoạn đầu
    • Mô Độ thời Nhà Hậu Trần
  • Thừa Thiên Huế là nơi đóng đô nhiều thứ ba, không tính giai đoạn đô hộ và thuộc địa::
    • Phú Xuân thời Chúa Nguyễn và Nhà Tây Sơn của Quang Trung
    • Huế thời Nhà Nguyễn
  • Thanh Hóa là nơi đóng đô nhiều thứ tư, không tính giai đoạn đô hộ và thuộc địa::
    • Tây Đô cuối thời Trần và thời Nhà Hồ
    • Vạn Lại thời Hậu Lê giai đoạn đầu Lê trung hưng
  • Các triều đại và chế độ từng đóng đô ở 2 kinh đô/thủ đô là:
    • Nhà Lý ở Hoa Lư (1009 – 1010) và Thăng Long (1010 – 1225)
    • Nhà Trần ở Thăng Long (1225-1397) và Tây Đô (1397-1400)
    • Nhà Hậu Lê ở Đông Kinh (1428 – 1527), Vạn Lại (1533 – 1597) rồi về lại Đông Kinh (1597 – 1789)
    • Nhà Mạc ở Đông Kinh (1527 – 1592) và Cao Bình (1592 – 1677)
    • Nhà Tây Sơn ở Qui Nhơn (1778 – 1793) và Phú Xuân (1786 – 1802)

Ảnh một số di tích kinh đô

Đền Hùng
Tập tin:Thành Cổ Loa (Co Loa Citadel).jpg
Cổ Loa
Cố đô Hoa Lư
Hoàng thành Thăng Long
Thành nhà Hồ
Quần thể di tích Cố đô Huế

Cố đô của Việt Nam

Cố đô là cách gọi tôn vinh những nơi từng là thủ đô chính thống trong lịch sử Việt Nam. Hiện ở Việt Nam có các nơi sau được gọi là cố đô gồm: đất tổ Phong Châu, cố đô Hoa Lư, cố đô Huế; với sự nhìn nhận và đánh giá lại về vương triều nhà Hồ, Thanh Hóa cũng được xem là một cố đô của Việt Nam. Cố đô Hoa Lưcố đô Huế là 2 tên gọi thông dụng, thường thấy nhất.

Các di tích cố đô thường sở hữu một trong các danh hiệu UNESCO ở Việt Nam như Phong Châutín ngưỡng thờ cúng Hùng Vươngdi sản văn hóa phi vật thể; Hoàng thành Thăng Long, cố đô Hoa Lư, thành nhà Hồ, quần thể di tích Cố đô Huế đều thuộc những vùng di sản thế giới.

Hiện nay Việt Nam có 5 tỉnh, thành được gọi là các "vùng kinh đô" gồm: Hà Nội, Phú Thọ, Ninh Bình, Thanh HóaThừa Thiên Huế.[1] 5 vùng kinh đô này được ngành văn hóa cho phép tổ chức và tham gia nhiều sự kiện lớn như: cuộc thi người đẹp các vùng kinh đô, hiệp hội văn học nghệ thuật các vùng kinh đô, triển lãm ảnh ngũ đại cố đô của Việt Nam, Hành trình di sản thế giới... Năm du lịch Quốc gia 2015 diễn ra ở Thanh Hóa và các tỉnh, thành phố có Kinh đô cổ và di sản văn hoá thế giới có chuyên đề "Hành trình về Kinh đô cổ Việt Nam".[2]

Xem thêm

Tham khảo