Thanh Tuyền (ca sĩ)

Thời niên thiếu và giai đoạn khởi nghiệp

Gia đình bà có 16 anh chị em, trong đó Thanh Tuyền là chị hai.

Trước đây, bà học tại trường nữ Trung học Bùi Thị Xuân ở Đà Lạt. Sau này khi về Sài Gòn, bà chuyển sang học tại trường nữ Trung học Lê Văn Duyệt (nay là trường THPT Võ Thị Sáu).

Năm 1959, bà đoạt giải Thần đồng Đà Lạt với ca khúc Nắng đẹp miền Nam của nhạc sĩ Lam Phương. Đầu thập niên 1960, bà vừa đi học vừa đi hát ở đài phát thanh và được người cậu chỉ bảo những nhạc lý cơ bản. Một lần bà hát tại đài phát thanh ca khúc Vọng gác đêm sương của nhạc sĩ Mạnh Phát, Mạnh Phát đã phát hiện và nhờ nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông đưa bà về Sài Gòn nuôi dưỡng ước mơ làm ca sĩ. Nguyễn Văn Đông lên chương trình đào tạo cho bà, đặt cho nghệ danh là Thanh Tuyền (với ý nghĩa là "Dòng suối trong của Dalat").

Sau 8 tháng ở Sài Gòn, bà đã có đĩa hát giới thiệu với người yêu nhạc. Bà nhanh chóng nhận được sự mến mộ của người yêu nhạc Sài Gòn, sánh vai cùng các đàn anh đàn chị trên Đài Phát Thanh, trên sân khấu Đại Nhạc Hội, phòng trà ca nhạc, được báo giới Sài Gòn không tiếc lời khen ngợi.

Khởi đầu sự nghiệp

Năm 1964, dưới sự dìu dắt của nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông, vợ chồng ca nhạc sĩ Mạnh Phát - Minh Diệu, tên tuổi Thanh Tuyền nổi lên trên các đài phát thanh của Việt Nam Cộng hòa, một phần do giọng hát thiên phú, một phần do giám đốc hãng dĩa Continental là nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông đã dồn mọi nỗ lực trong việc quảng bá tên tuổi Thanh Tuyền trên báo chí cũng như trên đài phát thanh, nên từ thành thị đến thôn quê, đâu đâu người ta cũng nhắc nhở tới tên Thanh Tuyền nhưng rất ít được nhìn thấy tận mắt bởi vì thời gian này bà còn là một nữ sinh, chưa đủ tuổi đặt chân trình diễn vào các vũ trường cũng như phòng trà. Ca khúc đầu tiên được bà trình bày và thu âm vào dĩa nhựa là Dấu chân kỷ niệm (Thúc Đăng) đã để lại dấu ấn trong lòng khán giả mộ điệu. Bà góp mặt lần đầu tiên trong một chương trình ca nhạc của Phạm Mạnh Cương trên đài truyền hình và trong nhiều chương trình khác. Lúc đó khán thính giả mới biết đến hình ảnh của Thanh Tuyền trong một dáng vẻ của nữ sinh mới lớn cùng tà áo dài trắng, mái tóc cúp ngắn .

Năm 1966, bà về cộng tác với hãng dĩa Sóng Nhạc, qua sự giới thiệu của nhạc sĩ Mạnh Phát. Lúc này, bà mới thật sự vút cao với Đà Lạt hoàng hôn và nhất là Nỗi buồn hoa phượng. Dù cộng tác với nhiều hãng đĩa khác nhau, nhưng Thanh Tuyền vẫn có sự thỏa thuận với nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông là vẫn tiếp tục thu thanh một số nhạc phẩm cho hãng dĩa của ông.

Năm 1967, bà bắt đầu đặt chân vào hát tại các vũ trường. Đầu tiên là vũ trường Tự Do của ông Ngô Văn Cường. Sau đó một thời gian, bà sang cộng tác với chương trình Hoàng Thi Thơ tại vũ trường Maxim's. Bà còn được nhạc sĩ, kiêm soạn giả Viễn Châu dìu dắt tập ca Vọng cổ. Bài tân cổ giao duyên đầu tiên là "Dấu chân kỷ niệm" đồng phát hành với bản tân nhạc cùng tên do Continental phát hành. Cũng cùng thời điểm này, bà hát song ca cùng ca sĩ Chế Linh. Trở thành một hiện tượng được nhắc đến nhiều nhất vào thời điểm đó và mãi đến tận sau này. Dĩa hát đầu tiên là nhạc phẩm Hái Hoa Rừng Cho Em của Trương Hoàng Xuân được tung ra thị trường và đã đạt được nhiều thành công vang dội. Sau đó nhiều hãng dĩa đã tranh nhau mời Chế Linh - Thanh Tuyền thu thanh một số tác phẩm khác như Con đường xưa em đi (Châu Kỳ, thơ Hồ Đình Phương), Phút cuối, Tình bơ vơ (Lam Phương),.... Tất cả đều được khán thính giả khắp nơi đón nhận nồng nhiệt và đều có số bán kỷ lục thời đó.

Năm 1968, Thanh Tuyền kết hôn với một đại úy cảnh sát quận Gò Vấp tại Sài Gòn. Ngưng sự nghiệp ca hát trong một khoảng thời gian. Họ có với nhau ba người con.

Năm 1971, Trung tâm Thúy Nga tiên phong đi đầu thực hiện cuốn băng Thanh Tuyền 1 (phát hành ngày 21/04/1973 ^[1]), độc quyền một tiếng hát. Được sự đón nhận nhiệt liệt của khán thính giả khắp nơi với số bán kỷ lục đem lại lợi tức cho Trung tâm khi mới thành lập. Tiếp nối sự thành công của băng nhạc Tiếng hát Thanh Tuyền 1, Thanh Tuyền đã thu âm Tiếng hát Thanh Tuyền 2 bán cho Dĩa Hát Việt Nam (Hãng dĩa Việt Nam) để phát hành, sau đó cuốn băng này lại một lần nữa được đón nhận nồng nhiệt. Hãng dĩa Việt Nam tiếp tục mời Thanh Tuyền thực hiện Tiếng hát Thanh Tuyền 3, Thanh Tuyền 4 cho đến năm 1975. Trong năm này, Thanh Tuyền đoạt 2 giải Kim Khánh là nữ ca sĩ được yêu thích nhất và album được yêu thích nhất trên nhật báo Trắng Đen do khán thính giả bình chọn.

Từ năm 1972 - 1974, theo cuộc trưng cầu ý kiến độc giả của nhật báo Trắng Đen, Thanh Tuyền đều được bình chọn trong danh sách là nữ ca sĩ ăn khách nhất.

Vang danh tại hải ngoại

Sau sự kiện 30 tháng 4 năm 1975, Thanh Tuyền ở lại Việt Nam và tiếp tục sinh hoạt văn nghệ với Đoàn kịch nói Kim Cương. Năm 1976, Thanh Tuyền góp mặt cùng một vài ca sĩ khác trong Album nhạc đỏ Đường chúng ta đi

Năm 1978, Thanh Tuyền vượt biên sang đảo Pulau Bidong, Malaysia. Năm 1979, Thanh Tuyền cùng gia đình di cư đến Hoa Kỳ và định cư tại Washington rồi sau đó chuyển đến sinh sống ở Houston, Texas.

Giáng sinh năm 1981, Thanh Tuyền thực hiện cuốn băng Gửi người ngàn dặm được Trung tâm Thúy Nga phát hành.

Thanh Tuyền được mời đi hát trở lại vào năm 1982. Năm 1989, sau khi bức tường Berlin bị phá bỏ, Khánh Ly và Thanh Tuyền đã hát trong chương trình nhạc đầu tiên ở Đông Đức.

Trung tâm Thúy Nga thực hiện một liên khúc gồm hai nhạc phẩm Vùng lá me bay (Anh Việt Thanh) và Dấu chân kỉ niệm (Thúc Đăng) để vinh danh ca sĩ Thanh Tuyền. Cùng với sự góp mặt của các ca sĩ của Trung tâm như Như Quỳnh, Mai Thiên Vân, Phi Nhung, Hạ Vy và Hương Thủy.

Giáng sinh 2020, cuốn băng Liveshow Thanh Tuyền - Một đời cho âm nhạc được phát hành.

Nhận định

Thanh Tuyền sở hữu loại giọng full lirico soprano (nữ cao trữ tình đầy đặn). Đặc trưng của loại giọng này là âm sắc đẹp, ấm áp, quãng trung và cận cao phát triển, nhưng vẫn lên được những nốt cao sáng rực. Chính vì thế, giọng hát của bà vô cùng chắc chắn, khỏe khoắn và nặng tính metalic (kim khí).

Bà có thể nhả chữ và giữ nốt trên G4, G#4 vô cùng dày. Mixed cao rất tốt và thoải mái, có thể lên giọng thật tới C5, D5, Eb5 một cách dễ dàng. Khi đó, trong tần số vibrato của cô nảy lên độ rung độc đáo, nổi bần bật và bay xa như đang tung ra những chuỗi ngọc trong không gian vậy. Đồng thời, bà còn xuống được nhiều nốt trầm chắc chắn, sâu và tối.

Xét về ngũ cung, các giọng full lirico soprano khác thường thuộc hành thủy, hoặc thủy pha kim, mộc pha kim, nhưng Thanh Tuyền lại thuần kim chính cách.

Thanh Tuyền tận dụng triệt để các lối hát truyền thống của dân ca vùng miền như nảy tiếng, đổ hột, vọng cổ câu vô và biến tấu, tinh giản đi cho phù hợp với Nhạc Vàng một cách hài hòa nhất, chứ không chỉ đơn giản là luyến láy theo nhịp điệu.

Thanh Tuyền có tất cả bốn người con (hai trai và hai gái: 3 người con với người chồng đầu và một người con với người chồng hiện tại), trong số đó chỉ có Shayla (con thứ ba) theo nghề ca sĩ. Don Nguyễn - con trai đầu của bà hiện đang phục vụ trong quân đội Hoa Kỳ và là chồng của nữ nghệ sĩ cải lương Ngọc Huyền, con gái đầu thì theo học ngành dược và người con trai út là một kĩ sư. Bà còn có người em gái là ca sĩ Sơn Tuyền.

Nhạc sĩ Thanh Sơn từng viết chùm 3 ca khúc bao gồm Nhật ký đời tôi, Trả lại Thời gian và Hoa tím người xưa để kỷ niệm về mối tình với một nữ danh nổi tiếng ở Đà Lạt có tên thật là Mai. Người này được cho là ca sĩ Thanh Tuyền.

Thanh Tuyền còn là một nhạc sĩ, trong đó sáng tác nổi bật là Ngày xưa anh nói (Thanh Tuyền - Thúc Đăng) Tình một ngày tình cũng trăm năm và Một đời nhớ.

Các buổi biễu diễn

Thanh Tuyền đã tổ chức liveshow Kỷ niệm 50 năm ca hát ngày 21/12/2012 tại Cung Văn hóa Hữu nghị Việt Xô, Hà Nội.

Đến đầu năm 2017, bà nhận lời mời làm giám khảo một chương trình trong nước với tên gọi Tình Bolero hoan ca (do Đài truyền hình Vĩnh Long tổ chức) với 2 tập phát sóng.^[2]

Thanh Tuyền & Chế Linh thực hiện Liveshow Con đường xưa em đi ngày 2/11/2017 tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia, Hà Nội.^[3]

Liveshow Thanh Tuyền - Một Đời Cho Âm Nhạc (2019)

1. Phần mở đầu
2. Nỗi Buồn Hoa Phượng (Thanh Sơn) - Thanh Tuyền
3. Rừng Lá Thấp (Trần Thiện Thanh) - Thanh Tuyền
4. Lời ngỏ - Nguyễn Ngọc Ngạn, Nguyễn Cao Kỳ Duyên
5. LK Đà Lạt Hoàng Hôn (Minh Kỳ, Dạ Cầm), Đêm Dài Chiến Tuyến (Lam Phương) - Thanh Tuyền
6. Tình Bơ Vơ (Lam Phương) - Thanh Tuyền, Chế Linh, Nguyễn Ngọc Ngạn
7. Chuyện Chúng Mình (Trúc Phương) - Chế Linh
8. Chuyện Tình Không Hối Tiếc (Tâm Anh) - Phương Hồng Quế
9. Phỏng vấn Phương Hồng Quế
10. Ngày Xưa Anh Nói (Thúc Đăng, Thanh Tuyền) - Như Quỳnh
11. Xin Thời Gian Qua Mau (Lam Phương) - Ngọc Huyền
12. Biết Đến Bao Giờ (Lam Phương) - Sơn Tuyền
13. Người Yêu Cô Đơn (Đài Phương Trang) - Sơn Tuyền
14. Days & Nights I'm Missing You (Trúc Hồ, Shayla, Huỳnh Nhật Tân) - Shayla
15. Phỏng vấn Daniel Bùi
16. Hài kịch: Tiếng Hát Mãi Vang Xa (Hứa Minh Đạt) - Hoài Linh, Chí Tài, Hứa Minh Đạt, Thanh Tuyền
17. LK Vọng Gác Đêm Sương (Mạnh Phát), Cánh Buồm Chuyển Bến (Minh Kỳ, Hoài Linh) - Thanh Tuyền
18. Thu Tím Lá Vàng (Vân Tùng) - Thanh Tuyền
19. Ai Khổ Vì Ai (Thương Linh) - Thanh Tuyền
20. Chỉ Có Tình Yêu (Nguyễn Hữu Thiết) - Thanh Tuyền
21. LK Trả Lại Thời Gian, Hoa Tím Người Xưa (Thanh Sơn) - Thanh Tuyền, Phương Hồng Quế, Sơn Tuyền, Như Quỳnh, Ngọc Huyền, Mai Thiên Vân
22. Phượng Yêu (Phạm Duy) - Anh Khoa
23. Tình Một Ngày, Tình Cũng Trăm Năm (Thanh Tuyền) - Mai Thiên Vân
24. Trích đoạn: Con Gái Mạnh Lệ Quân (Bạch Mai) - Ngọc Huyền, Phương Hồng Thủy
25. Gibberish (Hà Tiên) - Hà Tiên
26. Phỏng vấn Hà Tiên
27. Tiếng Sông Hương (Phạm Đình Chương) - Thanh Tuyền
28. Trước Giờ Tạm Biệt (Hoài An) - Thanh Tuyền
29. Lời cảm ơn - Nguyễn Ngọc Ngạn, Kỳ Duyên
30. LK Chiều Mưa Biên Giới, Hải Ngoại Thương Ca (Nguyễn Văn Đông) - Thanh Tuyền, Chế Linh, Anh Khoa, Phương Hồng Quế, Sơn Tuyền, Như Quỳnh, Ngọc Huyền, Mai Thiên Vân
31. Finale

Thanh Tuyền Production và Video 36 Năm Ca Hát

Vào năm 2000, Thanh Tuyền tự tay thực hiện chương trình kỷ niệm 36 năm ca hát. Thanh Tuyền quay hình các MTV đan xen với các phần trò chuyện dưới sự dẫn dắt của MC Việt Dzũng

1. Anh Đi Chiến Dịch (Phạm Đình Chương)
2. Điệu Buồn Phương Nam (Vũ Đức Sao Biển)
3. Tiếng Hát Chim Đa Đa (Võ Đông Điền)
4. Nỗi Buồn Hoa Phượng (Thanh Sơn)
5. Vọng cổ: Xin Trả Tôi Về (Viễn Châu)
6. Vùng Trời Ngày Đó (Lam Phương)
7. Open Up Your Heart - hát với Shayla
8. Cánh Cò Dòng Sông (Hàn Châu)
9. Em Biết Anh Đi Chẳng Trở Về (Anh Bằng)
10. Hồn Quê (Thanh Sơn)
11. Chiều Mưa Biên Giới (Nguyễn Văn Đông)

Trước 1975

• 21-4-1973: Tiếng Hát Thanh Tuyền (Thúy Nga phát hành) ^[1]
• 10-1973: Tiếng Hát Thanh Tuyền 2 (Dĩa Hát Việt Nam phát hành)
• 5-1974: Thanh Tuyền 3 - Thuyền không bến đỗ (Dĩa Hát Việt Nam phát hành)

Sau 1975

• 1981: Thanh Tuyền 1 - Gửi người ngàn dặm ^[4]
• 1982: Bốn Phương 6 - Xin trả tôi về quê hương
• 1983: Thanh Tuyền 2 - Chiều Tây Đô
• 1984: Thanh Tuyền 3 - Ngày xưa anh nói (Thanh Lan 9)
• 1984: Thanh Tuyền 4 - Nỗi buồn hoa phượng (Thanh Lan 26)
• 1986: Thanh Tuyền 5 - Lời tình viết vội (Thanh Lan 64)
• 1986: Thanh Tuyền 6 - Tình qua cơn đau (Giáng Ngọc 12) với Sơn Tuyền
• 1987: Thanh Tuyền 7 - Vòng tay cho đời
• 1988: Thanh Tuyền 8 - Tình khúc Trần Thiện Thanh
• 1988: Thanh Tuyền 9 - Rumba ^[5]
• 1989: Thanh Tuyền 10 - Em đi rồi ^[6]
• 1990: Thanh Tuyền 11 - Từ nửa vòng trái đất ^[7](Làng Văn 199)
• 1991: Thanh Tuyền 12 - Chuyện 3 người (Làng Văn 201)
• 1992: Thanh Tuyền 13 - Giọt lệ đài trang với Hương Lan, Huy Sinh
• 1992: Thanh Tuyền 14 - Tạ ơn người (Làng Văn 200: Đà Lạt hoàng hôn)
• 1993: Thanh Tuyền 15 - Em còn nhớ mùa xuân (Làng Văn 202)
• 1993: Thanh Tuyền - Tình chàng ý thiếp (Phượng Hoàng 55)
• 1994: Thanh Tuyền - Đò dọc
• 1996: Thanh Tuyền - Áo hoa
• 1996: NĐBD Gold 17 - Hạ buồn
• 1997: Thanh Tuyền - Cánh cò giòng sông
• 1998: Làng Văn 246 - Đau xót lý chim quyên
• 2001: Thanh Tuyền Video - 36 năm đời ca hát
• 2003: Thanh Tuyền - Một ngày tình cũng trăm năm
• 200?: Thanh Tuyền - Điệu buồn Phương Nam

• 1980: Sống 1 - Con tàu định mệnh
• 1983: Shotguns 70 - Tình khúc Trúc Phương
• 1984: Thanh Tuyền 84 - Bồng hồng cài áo với Khánh Ly, Giao Linh, Elvis Phương
• 1985: Làng Văn 12 - Đoạn tuyệt với Chế Linh
• 1986: Kim Ngân 2: Đường xưa em đi với Chế Linh
• 1986: Thanh Lan 70 - Gửi người ngàn dặm (tái bản Thanh Tuyền 1) ^[8]
• 1986: Thanh Lan 91: Sao anh nỡ đành quên với Chế Linh, Hương Lan
• 1987: Làng Văn 48: Nói với người tình với Chế Linh
• 1987: Thúy Nga 15 - Giã từ kỷ niệm với Phượng Mai
• 1987: Giáng Ngọc 27 - Hồn trinh nữ với Giao Linh, Hương Lan
• 1987: Thanh Lan 107 - Tâm sự nàng Buram với Giao Linh, Thanh Phong
• 1987: Thúy Anh 4 - Thân phận với Giao Linh, Băng Châu, Phượng Mai
• 1988: Nguồn Sống 3 - Tình bơ vơ với Tuấn Vũ
• 1988: Đời 21 - Mỹ nhân với Giao Linh, Hương Lan
• 1988: Thanh Lan 120: Nụ cười chua cay với Chế Linh, Hương Lan
• 1988: Làng Văn 55 - Người ở lại Charlie với Hương Lan
• 1989: Làng Văn 108: Áo cưới màu hoa cà với Chế Linh ^[9]
• 1989: Thanh Lan 123: Ngày đó xa rồi với Chế Linh
• 1989: Giáng Ngọc 71 - Mười thương với Hương Lan, Tuấn Vũ
• 1989: Giáng Ngọc 77 - Huế mù sương với Chế Linh, Hương Lan
• 1989: Giáng Ngọc 83 - Nhớ nhau hoài với Sơn Tuyền, Tuấn Vũ
• 1989: Giáng Ngọc 87- Xin gọi nhau là cố nhân với Hương Lan, Tuấn Vũ
• 1989: Giáng Ngọc 90 - Lối về đất mẹ với Phượng Mai, Tuấn Vũ
• 1989: Giáng Ngọc 97 - Tình sầu biên giới với Giao Linh, Tuấn Vũ
• 1990: Giáng Ngọc 108 - Khúc hát ân tình với Tuấn Vũ
• 1990: Mimosa 2: Gió chuyển mùa thương với Chế Linh, Hương Lan, Duy Khánh ^[10]
• 1990: Làng Văn 124 - Cô hàng xóm với Duy Khánh, Elvis Phương
• 1991: Trường Thanh 17 - Biết tìm ở đâu với Trường Thanh
• 1991: Thúy Nga CD22 - Chuyến xe 3 người với Chế Linh, Phượng Mai
• 1992: Hải Âu 53 - Mấy nhịp cầu tre với Mỹ Huyền
• 1992: Giáng Ngọc 150 - Ngày em còn bên tôi với Chế Linh
• 1992: Làng Văn 147 - Rừng lá thay chưa với Phương Dung
• 1994: Hoàn Mỹ 4 - Lời tạ tình với Nhật Trường
• 1994: Shotguns Gold 1 - Trả lời thư em với Hoài Nam
• 1994: NĐBD 70 - Gợi nhớ tình xưa với Hương Lan
• 1994: Thanh Hằng - Đừng hỏi tại sao với Thái Châu
• 1994: Thúy Anh 90 - Thanh Tuyền tuyệt phẩm nhạc tuyển
• 1995: K Entertainment 1 - Thuyền hoa với Chung Tử Lưu
• 1995: K Entertainment 3 - Cho vừa lòng em với Cao Thanh
• 1995: Làng Văn 203: Sao em nỡ vội lấy chồng với Chế Linh
• 1995: Shotguns: Sau lần hẹn cuối với Chế Linh
• 1995: Thanh Hằng 28 - Tình đời với Tuấn Vũ, Phạm Hữu
• 1995: Thái Lan - Biết nói gì đây nhạc tuyển
• 1996: Phượng Hoàng 69 - Chiều mưa biên giới với Chế Linh
• 1996: Trường Thanh 29 - Dư ảnh tình yêu với Trường Thanh
• 1996: Cali Nhạc Tuyển 1 - Từ lúc vắng em với Việt Cường, Phi Nhung
• 1996: Thanh Hằng - Kiếp sau với Duy Khánh, Phi Long
• 1996: Sơn Tuyền 25 - Người không cô đơn với Sơn Tuyền
• 1998: Hải Âu 167 - Mười năm tái ngộ tái bản Thái Lan - Biết nói gì đây
• 1999: Ca Dao 71 - Thanh Tuyền - Những tình khúc bất hủ (nhạc tuyển) ^[11]
• 2001: Thanh Tuyền - Sàigòn trong tim tôi tình khúc Hoàng Văn
• 2001: Làng Văn 296 - 36 năm tiếng hát gửi người (nhạc tuyển)
• 2002: Asia CD166 - Mai lỡ hai mình xa nhau (nhạc tuyển) với Chế Linh
• 2003: Thanh Tuyền - Một ngày tình cũng trăm năm
• 2007: Vân Sơn CD166: The best of Chế Linh - Thanh Tuyền (nhạc tuyển)
• 2013: Asia CD332 - Người mẹ bán nón (nhạc tuyển)

Trung tâm Thúy Nga

Thuy Nga Music Box

Chương trình thu hình khác

Trung tâm Asia

Trung tâm Mây

Trung tâm Vân Sơn

The Jimmy Show

KimLoiMacro

• Thanh Tuyền đáp lại sự nhớ thương trong "Bản tình ca mùa đông"
• Danh ca Thanh Tuyền 2010
• Thanh Tuyền: Đời đã thương tôi
• Tiểu sử ca sĩ Thanh Tuyền