Tiếng Chuvash
Tiếng Chuvash (Чӑвашла Čăvašla; IPA: [tɕəʋaʂˈla])[2] là một ngôn ngữ Turk được nói tại miền trung nước Nga, chủ yếu là tại Cộng hòa Chuvash và các vùng lân cận. Đây là ngôn ngữ duy nhất còn tồn tại của nhánh Orghur thuộc Nhóm ngôn ngữ Turk.
| Tiếng Chuvash | |
|---|---|
| Чӑвашла, Čăvašla | |
| Phát âm | [tɕəʋaʂˈla] |
| Sử dụng tại | Nga |
| Khu vực | Chuvashia và các vùng lân cận |
| Tổng số người nói | 1.640.000 (tại Nga) (điều tra năm 2002, tự nhận)[1] |
| Dân tộc | Người Chuvash |
| Phân loại | Turk
|
| Địa vị chính thức | |
Ngôn ngữ chính thức tại | Chuvashia (Chủ thể liên bang của Nga) |
| Mã ngôn ngữ | |
| ISO 639-1 | cv |
| ISO 639-2 | chv |
| ISO 639-3 | chv |
Hệ thống chữ viết của tiếng Chuvash dựa phần lớn trên cơ sở bảng chữ cái Kirin, tận dụng tất cả các chữ cái trong chữ viết tiếng Nga cộng thêm bốn chữ Ӑ, Ӗ, Ҫ và Ӳ.
Hiện trạng
Tiếng Chuvash là ngôn ngữ bản địa của người Chuvash và cũng là một ngôn ngữ chính thức của Cộng hòa Chuvash.[3] Ngôn ngữ này được 1.640.000 người tại Nga và 34.000 người tại các quốc gia khác sử dụng.[4] 86% người dân tộc Chuvash và 8% người dân thuộc các dân tộc khác tại Chuvashia nói rằng mình có kiến thức về tiếng Chuvash theo điều tra năm 2002.[5] Bất chấp điều đó và việc tiếng Chuvash được dạy trong trường học và thính thoảng được sử dụng trên các phương tiện truyền thông, ngôn ngữ này đang bị đe dọa,[6][7] bởi tiếng Nga chiếm ưu thế vượt trội trong hầu hết các lĩnh vực của đời sống và có ít trẻ em học ngôn ngữ này để có thể sử dụng thành thạo.
Lịch sử
Chuvash là thứ tiếng đặc trưng nhất trong Ngữ hệ Turk và những người sử dụng các ngôn ngữ khác trong ngữ hệ không hiểu thứ tiếng này. Ngày nay, Chuvash được phân loại cùng với Khazar, Turk Avar, Bulgar và có thể là Hun là những thành viên của nhóm ngôn ngữ Orghur của Ngữ hệ Turk. Đây là ngôn ngữ duy nhất trong nhóm chưa bị tuyệt chủng. Việc kết luận tiếng Chuvash thuộc nhóm Orghur của Turk xuất hiện khi có các tranh luận rằng từ vựng của ngôn ngữ này thuộc loại r- và l- và tiêu biểu cho các ngôn ngữ khác của nhóm. Phần còn lại của Ngữ hệ Turk thuộc loại z- và š-.[8] Trước đó, một số học giả từng coi tiếng Chuvash không thật sự là một ngôn ngữ Turk về mọi mặt nhưng coi đây là một ngôn ngữ thuộc Ngữ hệ Phần Lan-Ural bị Turk hóa.[9]
Chữ viết
| А а | Ӑ ӑ | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё |
| Ӗ ӗ | Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Л л | М м |
| Н н | О о | П п | Р р | С с | Ҫ ҫ | Т т | У у |
| Ӳ ӳ | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ |
| Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Tham khảo
Đọc thêm
- Čaušević, Ekrem (2002). “Tschuwaschisch. in: M. Okuka (ed.)” (PDF). Lexikon der Sprachen des europäischen Ostens. Klagenfurt: Wieser. Enzyklopädie des europäischen Ostens 10: 811–815. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 9 tháng 3 năm 2006. Truy cập ngày 31 tháng 8 năm 2010.
- Johanson, Lars & Éva Agnes Csató, ed. (1998). The Turkic languages. London: Routledge.
- Lars Johansen (1998). “The history of Turkic”. Johanson & Csató. Encyclopaedia Britannica Online CD 98. tr. 81–125. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 4 năm 2011. Truy cập ngày 5 tháng 9 năm 2007.
- Lars Johanson (1998). “Turkic languages”.
- Lars Johanson (2000). “Linguistic convergence in the Volga area”. Gilbers, Dicky & Nerbonne, John & Jos Schaeken (ed.). Languages in contact Amsterdam & Atlanta: Rodopi. tr. 165–178 (Studies in Slavic and General linguistics 28.).
- Johanson, Lars (2007). Chuvash. Encyclopedia of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier.
- Krueger, John (1961). Chuvash Manual. Indiana University Publications.
- Paasonen, Heikki (1949). Gebräuche und Volksdichtung der Tschuwassen. edited by E. Karabka and M. Räsänen (Mémoires de la Société Finno-ougrinenne XCIV), Helsinki.
- Петров, Н. П (2001). “Чувашская письменность новая”. Краткая чувашская энциклопедия. – Чебоксары. tr. С. 475–476. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 3 năm 2007.
Liên kết ngoài
- Chuvash–Russian On-Line Dictionary
- Chuvash English On-Line Dictionary
- Chuvash People's Website (tiếng Anh), also available in Chuvash, Esperanto and Russian
- Nutshell Chuvash, by András Róna-Tas Lưu trữ 2011-08-07 tại Wayback Machine
- Chuvash people and language by Éva Kincses Nagy, Istanbul Erasmus IP 1- 13. 2. 2007 Lưu trữ 2011-08-07 tại Wayback Machine
- Chuvash manual online