Dalai Lama
Dalai Lama (us em Mongolisch: Ozeanglyche Lehrer, vu Dalai – mong. Ozean; au: Gyelwa Rinpoche; wylie: rgyal ba rin po che) isch dr Titel vum hegschte buddhistische Maischter in dr Hierarchii vu dr Gelug-Schuel vum tibetische Buddhismus. Är isch hit s religies un wältig Oberhaupt vu dr Tibeter. Dr Titel Dalai Lama isch s erscht Mol as Ehretitel anne 1578 vum mongolische Firscht Altan Khan an dr Sönam Gyatsho verlihe wore.
Dr gegewärtig 14. Dalai Lama isch dr buddhistisch Mench Tenzin Gyatso.
Stellig vum Dalai Lama
Allgmein
Dr Dalai Lama wird im tibetische Buddhismus as Mänsch (Nirmanakaya) aagsää, wu si us Mitgfiel entschlosse het, dur Reinkarnation (Widergeburt) wider in s Läbe oder „in di gwehnli mänschli Exischtänz“ yyzdrätte, go andere Wäse diene z chenne, au wänn er as erlyychtet Wäse (Bodhisattva) dr Chraislauf vu dr Widergeburte hätt chenne verloo. D Dalai Lama gälte as Emanation (Uusfluss, Hervorbringig) vum Avalokiteshvara (tib. spyan ras gzigs; Chenresig), em Bodhisattva vum Mitgfiel. Är giltet as Gstalt, wu s Elixier vu dr Barmhärzigkait un Wyyshait dr Mänsche bringt, wu ne guete Wille hän.[1]
Uffindig
E Dalai Lama isch no dr Tradizion z Tibet e Trülku (tib.: sprul sku), e buddhistische Maischter, wu sälber syy negschti Reinkarnazion cha vorhär bstimme, wu derno cha ufgfunde wäre. Des gschiht dur e hochrangigi, vu dr Ordensfierig autorisierti Findigskommission. Zem Byschpel isch dr vierzeht Dalai Lama vun e baar Mench gfunde wore, wu Familie mit chlaine Chinder im Land ufgsuecht gha hän, wu s bsunderi Zaiche bi dr Geburt soll gee haa (as e bsunder Zaiche gälte zem Byschpel uugwehnligi Draim vu dr Eltere, uugwehnligi Fähigkaite vum Chind oder e Rägeboge). D Mench hän däne Chinder e baar Ufgabe gstellt go uusefinde, wär vun ene dr reinkarniert Dalai Lama isch. Aini vu däne Ufgabe isch s widerchänne vu persenlige Ritualgegeständ vum Verstorbene gsi.
Wänn d Entschaidig fir ain vu dr Kandidate gfallen isch, wird s Chind offiziäll zur Reinkarnation vum vorige Dalai Lama erklärt un s soll e chleschterligi Uusbildig im tibetische Buddhismus un in tibetischer Kultur iberchuu, unter anderem Sproch, Schrift, Kalligrafii un Allgmainwisse. Bi däre spilt dr Penchen Lama e wichtigi Roll, wu zum Dalai Lama in eme Lehrer-Schueler-Verhältnis vu dr Gelug-Schuel stoht.
Gschicht
Dr Ehretitel Dalai Lama isch s erscht Mol anne 1578 an dr Sönam Gyatsho verlihe wore, wu dää uf Yyladig vum Altan Khan, em Firscht vu dr Tümed-Mongole, zuen ere Missionsrais fir e baar Monet an dr sällem syy Hof gangen isch. Är het sich doderfir revanchiert un het em Mongolefirscht au ne Ehretitel verlihe. Eso het er däm syy Ryych unter syy gaischtlige Schutz gstellt un het sich im Gegezug derfir d Unterstitzig vum Altan Khan gsicheret im Kampf vu syym Orde um d Vorherrschaft gege di andere lamaistische Schuele. Wel di baide Vorgänger vum Sönam Gyatsho noodräglig as Dalai Lama aaerkännt wore sin, zellt är as dr dritt Dalai Lama.
Lischt vu dr Dalai Lama
| Name | Bild | Läbenszyt | Regierigszyt | Umschrift no Wylie | Offiziälli Transkription vu dr VRCh | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Gendün Drub |  | 1391–1474 | — (1) | dge ‘dun grub | Gêdün Chub |
| 2. | Gendün Gyatsho |  | 1475–1542 | — (1) | dge ‘dun rgya mtsho | Gêdün Gyaco |
| 3. | Sönam Gyatsho |  | 1543–1588 | — | bsod nams rgya mtsho | Soinam Gyaco |
| 4. | Yönten Gyatsho |  | 1589–1617 | — | yon tan rgya mtsho | Yoindain Gyaco |
| 5. | Ngawang Lobsang Gyatsho |  | 1617–1682 | 1642–1682 | ngag dbang blo bzang rgya mtsho | Lobsang Gyaco |
| 6. | Tshangyang Gyatsho |  | 1682–1706 | — | tshangs dbyangs rgya mtsho | Cangjang Gyaco |
| 7. | Kelsang Gyatsho |  | 1708–1757 | 1751–1757 | skal bzang rgya mtsho | Gaisang Gyaco |
| 8. | Jampel Gyatsho |  | 1758–1804 | 1781–1788 | 'jam dpal rgya mtsho | Qambê Gyaco |
| 9. | Lungtog Gyatsho |  | 1805–1815 | — (2) | lung rtogs rgya mtsho | Lungdog Gyaco |
| 10. | Tshülthrim Gyatsho | 1816–1837 | — | tshul khrims rgya mtsho | Cüchim Gyaco | |
| 11. | Khedrub Gyatsho | 1838–1856 | — | mkhas grub rgya mtsho | Khaichub Gyaco | |
| 12. | Thrinle Gyatsho | 1856–1875 | — | ‘phrin las rgya mtsho | Chinlai Gyaco | |
| 13. | Thubten Gyatsho |  | 1876–1933 | 1895–1933 | thub bstan rgya mtsho | Tubdain Gyaco |
| 14. | Tenzin Gyatso |  | seit 1935 | 1950–1959(3) | bstan ‘dzin rgya mtsho | Dainzin Gyaco |
Literatur
dytsch
- Roland Barraux: Die Geschichte der Dalai Lamas. Göttliches Mitleid und irdische Politik. Komet, Frechen 2000, ISBN 3-933366-62-3
- Völkerkundemuseum der Universität Zürich, Martin Brauen (Hrsg.): Die Dalai Lamas. Tibets Reinkarnationen des Bodhisattva Avalokiteshvara. Arnold, Stuttgart 2005, ISBN 3-89790-219-2
- Michael von Brück: Religion und Politik im tibetischen Buddhismus. Kösel, München 1999, ISBN 3-466-20445-3
- Karl-Heinz Golzio, Pietro Bandini: Die vierzehn Wiedergeburten des Dalai Lama. O. W. Barth Bei Scherz, 2002, ISBN 3-502-61002-9
- Andreas Gruschke: Dalai Lama. Diederichs, Kreuzlingen – München 2003, ISBN 3-7205-2461-2
- Günther Schulemann: Die Geschichte der Dalai Lamas. Harrassowitz, Leipzig 1958
- Thomas Laird: Tibet – Die Geschichte eines Landes. S. Fischer, Frankfurt am Main 2006, ISBN 3-502-15000-1
- Dalai Lama und Laurens van der Muyzenberg: Führen, Gestalten, Bewegen: Werte und Weisheit für eine globalisierte Welt. Campus, Frankfurt am Main 2008, ISBN 978-3-593-38687-4
- Claude B. Levenson: Dalai-Lama. Die autorisierte Biographie des Nobelpreisträgers. Patmos, 2004, ISBN 978-3-491-69415-6
- Alexander Norman: Das geheime Leben der Dalai Lamas. Lübbe, 2007, ISBN 978-3-7857-2284-8
- Sabine Wiegand: Dalai Lama XIV. Rowohlt, Reinbek 2009, ISBN 978-3-499-50673-4
änglisch
- Yá Hánzhāng 牙含章: The Biographies of the Dalai Lamas. Foreign Languages Press, Beijing 1993, ISBN 7-119-01267-3 (Originaltitel: Dálài Lǎmá chuán 达赖喇嘛传)
- Dung-Dkar Blo-Bzang Phrim-Las: The Merging of Religious and Secular Rule of Tibet. Foreign Languages Press, Beijing 1993, ISBN 7-119-00672-X
Fueßnote
Weblink
Commons: Dalai Lamas – Sammlig vo Multimediadateie