Euphonium

S Euphonium als Tenor- un Baridonschtimm hèt sich uss dè Ophikleidè entwicklèt, wo widderum vom Serpent hèr witerentwicklèt worrè isch.

Nõchdèmm mò öppè 1813 d Bump-Ventyl erfundè worrè sin, isch nebbè dè Drumbeetè dè Bassdrumbeetè baut worrè, wo sich zum Flügelhorn entwicklèt het. Zuè dem Instrument het mò è witeri Form baut, s Tenorhorn.

1843 isch s Euphonium erfundè worrè, um èn düèfè un weicherè Klang z erhaaltè. Es isch allerdings dõmòls no mit èm italiènischè corno basso chromatico benamst worrè. Als Erfinder gèlted dè „Capellmeister Sommer“, wo uss Weimar stammt, un dè Adolphe Sax. S Euphonium hèt è witteri Mensur chriègt. S Euphonium nennt mò au Infantrycello, well s ès „Violoncello“ vo dè Blõsmusig bzw. vo dè Milidärkapellè isch, wa heißè soll, dass es Euphonium dört i dèsèlbè Stimmlaag isch un dièsèlb Fungtion erfüllt wiè s Cello i dè Strei- odder Simphonyorcheschter..

D Grundschtimmig vom Euphonium isch in B; es chlingt è Oktavè duèfer als è Drumbeetè un è Oktavè höcher als è Tuba in sellèrè Stimmig. D Notation erfolgt entwedder im Violynschlüssel als B-Stimm, d. h. è Nonè düèfer chlingend als notyrt odder im Bassschlüssel undransponyrt als C-Stimm. Seltener cha mò au nõ B dransponyrti Notationè im Bassschlüssel sää, also è Sekund düèfer chlingend als notyrt; selli Notation isch üblich vo allem z Frankrych un i dè Benelux-Staatè.

S Euphonium wörd mit èm Kesselmundschtugg gschpillt.

Wôôrend mengi früèner Modèll wegè dè unvomeidlichè Indonationsbrobleem vo Ventilkombinationè mit bis zu sechs Ventyl uusgschtattet gsi sin, hèn hütigi Euphonien stattdessè mitunter è Kompensationssischteem, in jedèm Fall abber nu no drei odder vir Ventyl. Diè èrschtè drei wörred mit dè rächtè Hand un je nõch Bauart vom Inschtrumänt entwedder vo obbè odder vo vorn griffè (top action odder front action). S virte Ventyl, wenn vorhandè, isch è Quartventyl. A eifachè Inschtrumänt isch Quartventyl nebbè dè èrschtè drei Ventyl aagordnèt (in-line) un wörd mit èm chlynè Finger vo dè rächtè Hand griffè.

A uffwändigerè Inschtrumänt isch s virte Ventyl sitlich abrocht un wörd mit dè linkè Hand gschpillt. D Boorig i dè Ventylmaschinnè bedrait hüt bis zu 16,2 mm, im virtè Ventyl bis zu 17,2 mm. Dè Schalldrichter wyst entwedder nõch obbè odder isch schrääg nõch vorn abgwinklèt („Bellfront“ odder „Frontbell“) un hèt èn Durchmesser vo bis zu 310 mm.

Dè Donumfang isch in öppè glych wiè bi dè Bosuunè, woby sèlbscht wit mensuryrti Euphoniè i dè Höchi oft è bitzeli besser aaschprèchèd. Nu kompensyrti Euphoniü mit Quartventyl sin abber schu ab dè Pedallaag uffwärts voll chromatisch spillbar. Uff nit kompensyrtè Inschtrumänt degegè intonyred d Döön ab èm großè As absi bis zum Kontra-H zuènèmmènd schlèchter, well si zimli vill z hoch sin. Dè uff allè vir Ventyl griffene Dòn lyt dõ dütlich nôher am C wiè am Kontra-H, d Abwychig gòt also gegè 100 Cent. Um selli sogenanntè krankè Döön widder z heilè, vowendet mò kei Septimventyl, wiè s analog zum Quartventyl aazeigt wär, sondern mò kompensyrt entwedder manuell mit èm Sekundventyl als 5. Ventyl odder automatisch, idèmm è mechanischi Vorrichtung bim Betätigè vom 4. un 3. sowiè düèferè Griffkombinationè s Sekundventyl zuèschaltet. S Sekundventyl glycht dõdeby nu um uugfäär 100 Cent entschprèchend einèrè chlynè Sekund uus.

I dè Klangfarb unterschydet sich s Euphonium un d Bosuunè erheblich: Infolg vo sinèrè konischè Mensur äänlet dè weichère Klang vom Euphonium stark dèm vom Waldhorn, wôôrend d Bosuunè uffgrund vo irer zûlindrischè Mensur härter klingt un deshalb ehnder dè Drumbeetè glycht.

Grundsätzlich lyt diè musikalischi Heimèt vom Euphonium im Berych vo dè weschteuropäischè un amerikanischè Blõsmusig, wo ès in Brass Bands für d Tenor- un Barydònschtimm ygsetzt wörd. In Harmonieorcheschter wörred dört, also z Frankrych, Ängland, Nordamerika un dè Benelux-Staatè, ebbèfalls nu Euphoniè ygsetzt. I dè Schwiz hèt mit dè Vobreitig vo dè Brass Bands au s Euphonium voschtärkt Yzug ghaaltè un dõmit mèngmòl dè Barydòn vodrängt.

S Euphonium wörd in Blõsorcheschter als Soloinschtrumänt ygsetzt, well es èn weichè, abber au spitzigè, lutè Klang haa cha. Suscht wörd s Euphonium braktisch glych ygsetzt wiè s Barydòn, also für diè düèfè Nebbèmelodiè und diè melodischi Begleitig als flexibleri Ergänzig zu dè Tuba. Vo dè Stimmfüürig hèr stòt s Euphonium dõmit zwûsche Tenorhorn un Es-Tuba.

I dè súmphonischè Blõsmusig ersetzt s Euphonium dè Barydòn praktisch vollschtändig, d. h. es wörd dört statt èm Tenorhorn odder Barydòn vowendet. Dè Grund dõdefür lyt i dè Stimmig, denn s Euphonium isch è ehnder rein gschtimmt, wôôrend s Tenor- un s Barydònhorn temperyrt gschtimmt sin. Anderscht gsait, diè beidè ovalè Hörner sin vom Ysatz hèr ehnder Allrounder, wòòrend s Euphonium ehnder èn Spezialischt isch, well sich s z. B. für Volksmusik nit eignèt. Allerdings erfordert s Euphonium vom Spiller è guèts Ghör wegè dè Intonationsschwirigkeitè sowiè è guèti Aasatztechnik, um d Dònhöchi mit èm Aasatz im Zämmèschpyl mit dè witè Mensuryrung richtig nutzè z chönnè.

I dè Sûmphonyorcheschter wörd s Euphonium – wenn übberhaupt – solistisch ygsetzt, und zwar für bschtimmti Partiè in spõtromantischè Wärch, bi dennè nit völlig klar isch, ob dè Komponischt mit „Tuba“ è Tenortuba, è Wagnertuba, è Saxhorn odder è andres, hüt eventuèll nimmi gebrüüchliches Inschtrumänt im Sinn gha hèt un welli obberhalb vom „normalè“ Dònumfang von èrè modernè F-Tuba notyrt sin.

Byschpill für Wärch, i dennè statt èm Tenor- odder Barydònhorn è Euphonium vowendet wörd

• Gustav Holst, Mars, Jupiter un Neptun uss dè Orcheschtersuite Diè Blaanetè
• Leoš Janáček, Sinfonietta
• Gustav Mahler, 7. Sûmfony (eigèntlich für s Tenorhorn)
• Richard Strauss, È Heldèläbbè un Don Quixote
• Dmitri Schostakowitsch, Balletmusig S goldene Zitaalter
• Igor Strawinski, Dè Füèrvogel
• Luigi Nono, Prometeo (Tre voci a)
• Rolf Løvland, You raise me up

Z Dütschland, Öschterrych un dè Tschechei isch s Euphonium wènnig vobreitet, well mò dõ traditionèll diè ovalè Hörner mit Drèèventyl wiè s Barydònhorn bevorzugt. S Euphonium vobreitet sich abber au suksessyv au sèllè Länder, bsunders im Berych vo dè sûmphonischè un traditionellè Blõsmusig.

Zu dè witerè Literadur ghörèd Konzèrt, wo urschprünglich für Violoncello gschribbè worrè sin. Au è baar Ragtime vom Scott Joplin un anderè wörred gèrn uff èm Euphonium gschpillt. S Euphonium spillt deilwys d Bosuunèschtimm bi einigè Musigschtüggle.

• Amilcare Ponchielli: Concerto per Flicornobasso (1872) (gildet als èrschti bekannti Originalkomposition für s Euphonium)
• Alan Hovhaness: Concerto No. 3 („Diran, the Religious Singer“) (1948)
• Warner Hutchison: Sonatina (1966)
• George Dougthy: My Grandfather's Clock (Thema un Variationè für Euphonium un Brass-Band) (1966)
• Donald White: Lyric Suite (1970)
• Joseph Horovitz: Euphonium Concerto (1972)
• Gordon Jacob: Fantasia (1973)
• James Curnow: Symphonic Variations for Euphonium; Rhapsody for Euphonium
• David Gaines: Concerto (1987)
• Vladimir Cosma: Euphonium Concerto (2001)
• Shigeru Kan-no: ”Etude” for Euphonium solo (2010)
• John Boda: Sonatina for Baritone Horn and Tape
• Edward Gregson: Symphonic Rhapsody for Euphonium and (Brass-)Band
• Philip Sparke: Fantasy for Euphonium, Aubade, Pantomime, Party Piece, Two-part Invention (Euphonium Duet), Euphonism, Song for Ina, Euphonium Concerto No 1 für Brass-Band, Summer Isles from „Hymn of the Highlands“ (Euphonium Solo) für Brass-Band,
• Franz Watz: Solischtètraum (ehnder für s Tenorhorn)
• Dominique Roggen: Konzèrt für Euphonium, Strycher un B.c. in B-Dur - Nr.7 uss „Concerti anachronistici“
• Marco Pütz: Concertino for Euphonium & Wind/Fanfare/Brass Band (2006)

Voeinigti Staatè

• Roger Behrend^[1], Solischt vo dè U.S. Navy Band^[2] un Brofessor für Euphonium a dè George Mason University^[3]
• Dr. Brian Bowman, Solischt vo dè U.S. Navy Band (1971–1975); inzwûsch! Brofessor für Euphonium a dè University vo North Texas, Co-Autor vom Arban’s Method for Trombone and Euphonium.
• Adam Frey, Euphoniumsolischt vo America, Blattèuffnaamè un Brofessor für Euphonium a dè Georgia State University, Gründer vom International Euphonium Institute (IEI), übber 70 Arrangements un Uffdraagsarbètè für Euphonium. Co-Autor vom Euphonium Source Book.
• James E. Jackson III, Solischt vo dè U.S. Coast Guard Band un Gründer vo dè Euphoniumklassè vo dè Hartt School of Music un Brofessor vo dè University of Connecticut. Gwûnner vom International T.U.B.A. conference Tuba-Euphonium Quartet Wettbewerb (1995) un Gwûnner vom Leonard Falcone International Solo Euphonium Competition (1994).
• Demondrae Thurman, Gründer vom Tubaquartett: Sotto Voce Tuba Quartet, Gwûnner vo beidè internationalè Tubaquartett Wettbewerb 1998. Mittlerwyl Leerer vo dè University of Alabama.
• Aaron VanderWeele Euphoniumschpiller im Johr 2007 (dè 3. amrikanische Spiller, wo selli Uuszeichnig chriègt hèt). 1. Euphonischt un Solischt vo dè Heilsarmee-Band vo New York sit 1993.
• Arthur W. Lehman, 1917-2009, Euphoniumsolischt, bekannt als: Art, Recording Artist, United States Marine Band, noted euphonium author.
• Harold Brasch, 1916-1984, Solischt bi dè United States Navy Band (1936-1956); bekannt als Mr. Euphonium. Leerer vo „Art“ Lehman un villè anderè.
• David Werden, Solist der U.S. Coast Guard Band, Gründer der Euphoniumklasse in der University of Connecticut, inzwûschè Leerer bo dè University of Minnesota; èrschtè Amrikaner, wo diè Uuszeichnig Euphoniumschpiller vom Johr chriègt hèt.

Großbritanniè

• Dr. Nicholas Childs Welch-Solischt un Leiter vo dè Black Dyke Band z Ängland
• Dr. Robert Childs, Bruèder vom Dr. Nicholas Childs, Solischt bi dè Black Dyke Band; inzwûschè Leiter vo dè Brass Bands am Royal Welsh College of Music and Drama, Leiter vo dè Cory Band
• David Childs, Sohn vom Dr. Robert Childs, Solischt un 1.Euphonischt vo dè Cory Band
• Steven Mead, Solischt un Brofessor a dè Royal Northern College of Music
• David Thornton, 1.Euphonischt bi dè Black Dyke Band
• Michael Dodd, 1.Euphonischt bi dè Grimethorpe Colliery Band, berüèmt durch dè Film: "Brassed Off"
• Derick Kane, 1.Euphonischt bi dè International Staff Band of The Salvation Army

Japan

• Toru Miura, Solischt un Brofessor für Euphonium am Kunitachi College of Music;

Auschtraliè

• Matthew van Emmerik; Besson Artist Solischt
• Thom Humphrey; Yamaha Artist Solischt un Komponischt

Neuseeland

• Riki McDonnell
• David Chaulk

Kanada

• Curtis Metcalf, 1.Euphonischt vo dè Hannaford Street Silver Band
• Robert Miller, 1.Euphonischt vo dè Weston Silver Band
• David Jackson, 1.Euphonischt vo dè Missussauga Temple Band
• Benjamin Lavoie, 1.Euphonischt vo dè Harmony Vivace

Schwiz

• Roland Fröscher
• Ueli Kipfer
• Thomas Rüedi Solist, Arrangeur un Dozènt für Euphonium a dè Hochschuèl vo dè Künscht Bèrn un dè Musighochschuèl Luzärn

 Commons: Euphonium – Sammlig vo Multimediadateie

• Euphonium.com IEI
• The International Tuba-Euphonium Association
• Tuba News, a free monthly online publication for tuba and euphonium players.
• Tuba-Euphonium Press, diè èrscht Aalaufschtell für Euphonium- un Tubamusig
• Tuba-Euphonium Forum, Forum -spezièll übber Tuba un Euphonium
• Akustic von Blasinstrumenten from Music Acoustics a dè University of New South Wales.
• Euphonium Music Guide Orginalliteradur für Euphonium vom David Werden.
• Wolfgang Suppan: Euphonium. In: Oesterreichisches Musiklexikon. Online-Uusgab, Wien 2002 ff., ISBN 978-3-7001-3077-2; Druckausgabe: Band 1, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 2002, ISBN 3-7001-3043-0.