Franquismus

As Frankismus (span. franquismo [fraŋˈkismo], dt. au Franco-Reschiim und Franco-Diktatuur^[1]) wird s Süsteem und d Ideologii vo dr Diktatuur vom Francisco Franco z Schbaanie vo 1936/39 bis zu de erste freije Waale 1977 bezäichnet.

D Herrschaftsform bzw. s Süsteem vom Frankismus gältet as usgsproche personalistisch; das häisst, si isch in gröösserem Maass dur d Persoon vom Diktaator brägt gsi als dur e bestimmti Ideologii. Dr Franco isch nid seer charismatisch gsi. Er het s aber fertigbrocht, sich sini Macht, wo fast unumschränkt gsi isch, bis zu sim Dood im Joor 1975 z erhalte. Z Schbaanie het s wääred sim Reschiim käi kodifizierti Vefassig gee, sondern nume e baar Grundgsetz mit Verfassigsrang, wo dr Franco erloo het. Dr Franco het d Züügel under anderem doodrduur in dr Hand bhalte, ass er alli wichdige bolitische Ämter, bis aabe zur Brovinzebeni, uf dr Basis vo persöönlige Verdrauensverheltniss bsetzt het, und die Instituzioone, won er ene Macht überdräit het oder won er nit het chönne ignoriere – under anderem d Staatsbartei Movimiento Nacional, die katholischi Chille und s Militär – het er gegenenander usgspiilt und sä soo kontrolliert.

Si Legitimazioon het dr Frankismus us dr Sicht vo sine Elite im Wäsentlige us em milidäärische Siig im Schbaanische Bürgerchrieg abgläitet. D Franquiste häi das nid nume as e Siig vo dr äigene Wältaaschauig gsee, sondern das au as Verdeidigung vo dr schbaanische und europääische Zivilisazioon und Kultur verstande. Wil dr Katholizismus as integrierende Bestanddäil vo dr schbaanische Kultuur aagluegt worden isch, häi d Chille und dr Staat im Raame vom sogenannte nacional-catolicismo (Nazionaalkatholizismus) äng zämmegschafft.

Dr Franco-Staat isch wäärend sinere 39 Joor lange Existänz in wirtschaftliger und ussebolitische Hiisicht, au aber weeniger in dr Innebolitik, bedütende Entwicklige underworfe gsi. Dorum däilt mä d Zit vo dr Herrschaft vom Diktator in meereri Faase ii. In dr Despotii am Aafang, wo d Bevölkerigsgrubbe, wo im Bürgerkrieg verloore hai, terrorisiert worde si, het er gwüssi Merkmool vo de zitgenössische faschistische Süsteem ghaa und blaanwirtschaftligi Züüg. Zum Schluss isch d Herrschaftsform eender autoritäär-konservatiiv brägt gsi, und Schbaanie het noch ere lange innere Stagnazioon e „Wirtschaftswunder“ erläbt. Es isch vom Nivoo vom ene Entwickligsland zu de zää gröösste Industriinazioone uf dr Wält ufgstiige, ooni dass sich bolitisch im Innere vil veränderet het.