Stimmlose dentale Frikativ

(Witergleitet vun IPA θ)
Stimmlose dentale Frikativ
IPA-Nummere130
IPA-Zeicheθ
IPA-Bildli
Teuthonista
X-SAMPAT
KirshenbaumT
/?

De stimmlosi dentali Frikativ isch en Konsonant vo dr mänschliche Sprooch, wo relativ sälte isch. S Zeiche im IPA defür isch [θ]. Im alemannische Sproochruum isch de Luut meischt als de „th-Luut“ vo Änglisch thin bekannt. Ùnter de kontinentaleuropäische Sprooche isch er zimli sälte. Als Phonem chùnt er im Albanische, Galizische, Griechische, Spanische, Sardische, verschidne norditalienische Sprooche ùn bstimmte Dialäkt vùm Frankoprovenzalische vor. Im Alemannische sin di dentale Frikativ dur d hochdütschi Luutverschiebig scho im Altalemannische verschwùnde. Vo de germanische Sprooche git es de Luut nùmme no im Änglische ùn Isländische.

Artikulation

  • Es isch en Frikativ; es wird e Engi im Muul bildet, wo de Lùftstrom duredrùggt wird.
  • De Artikulationsort isch dental; d Zùngespitz bildet mit de Zään e Engi.
  • D Phonation isch stimmlos; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder nit.
  • Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
  • Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.

Verbreitig

SproochWortIPA-TranskriptionBedütigBemerkig
FrankoprovenzalischGreyerzerischle lathi [ləlaˈθi]‚d Milch‘in freier Variation mit [x] ùn [h]
Albanischthotë[θɔtə]‚er sait‘
Amami[θeda]‚Sùn‘
Änglischthin [θɪn]‚dünn‘
ArabischStandard[1]ثَانِيَة [ˈθaːnija]‚zweits Mool‘
Arapaho[jɔːθɔn]‚Imbe‘
Assyrisch-neuaramäisch[beθa]‚Huus‘Chùnt vorallem in de Dialäkt vo Tyari, Barwari, Tel Keppe, Batnaya ùn Alqosh vor, in de andre Dialäkt sùnscht [t].
Baschkirischуҫал[uθɑɫ]‚wietig‘
Berta[θɪ́ŋɑ̀]‚ässe‘
Birmanischသုံး / thon:[θòʊ̃]‚drüü‘
Emilianischfaza[ˈfaːθɐ]‚Gsicht‘
Galizischcero [θeɾo]‚nùll‘
Gweno[riθo]‚Aug‘
Gwich’inth[θaɬ]‚Hos‘
Hännihthän[nihθɑn]‚i wott‘
Ḥarsūsi[θəroː]‚zwei‘
Isländisch[2]þú [θ̠uː]‚du‘Laminal-alveolar.
ItalienischToskanisch[3]i capitani[iˌhäɸiˈθäːni]‚d Kapitän‘Allophon vo /t/ zwüsche Vokal.[3]
Kabylischfa[faθ]‚schnyyde‘
Karuk[jiθa]‚eis‘
Kickapoo[nɛθwi]‚drüü‘
Kornischeth[ɛθ]‚acht‘
Kwama[mɑ̄ˈθíl]‚lache‘
Lakota?[ktũˈθa]‚vier‘
Leonesischceru[θeɾu]‚nùll‘
MalaiischSelasa[θəlaθa]‚Zyschtig‘Chùnt vorallem in arabische Lehnwörter vor.
Masa[faθ]‚fümf‘
Neugriechischθάλασσα[ˈθalasa]‚Meer‘
SaanichŦES[teθʔəs]‚acht‘
SardischNuoresischpetha[pɛθa]‚Fleisch‘
Sgaw[θø˧]‚drüü‘
Shawneenthwi[nθwɪ]‚drüü‘
Spanischkastilisch[4]cazar[kaˈθar]‚jage‘
Swahilithamini[θɑmini]‚Wärt‘
Tanacrossthiit[θiːtʰ]‚Gluet‘
Toda[wɨnboθ]‚nüün‘
Turkmenischsekiz[θekið]‚acht‘
Tutchonenördlichtho[θo]‚Hos‘
südlichthü[θɨ]
YumanHavasupai[θerap]‚fümf‘
Hualapai[θarap]
Yavapai[θerapi]
Venezianischöschtlichi Dialäktçinque[ˈθiŋkwe]‚fümf‘Entspricht [s] in de andre Dialäkt.
Walisischsaith [saiθ]‚siibe‘
Wolaytta[ɕiθθa]‚Bluem‘
Zhuangsaw[θaːu˨˦]‚Sprooch‘

Fuessnote

  KonsonanteLueg au: IPA, Vokale  
BilabialLabiodentalDentalAlveolarPostalv.RetroflexAlveolopalatalPalatalVelarUvularPharyngalEpiglottalGlottal
Nasalmɱnɳɲŋɴ
Plosivepbtdʈɖcɟkɡqɢʡʔ Schnalzluut ʘǀǃǂǁǃ˞
Affrikatp̪fb̪vtsdzʈʂɖʐɟʝkxɡɣɢʁ Implo­siv ɓɗʄɠʛ
Frikativɸβfvθðszʃʒʂʐɕʑçʝxɣχʁħʕʜʢhɦ Ejektiv ʈʼʂʼq͡χʼ
   Approximante   ʋɹɻjɰθʼɬ’ʃʼɕʼχ’
Vibranteʙrɽrʀt͡θʼt͡sʼt͡ɬʼt͡ʃʼʈ͡ʂʼc͡ʎ̝̥ʼk͡xʼk͡ʟ̝̊ʼ
Flap/Tapѵɾɽco-artikulierti Frikativ ʍwɥɫ
lat. Frikativɬɮco-artikulierti Plosiv k͡pɡ͡bŋ͡m
lat. Approximantelɭʎʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.