Tenorhorn

Durch s Tenorhorn isch è Luggè i dè Inschtrumäntyrig zwischè den düèfè Blèchblõsinschtrumänt (Tuba) un dè (düèfè) Es-Trompete bzw. dè Es-Hörner i dè Alt-Laag gschlossè worrè. Sell Loch sich durch s Voschwindè z. B. vo dè Ophikleidè uffgrissè worrè, woby mo nõch dè Erfindig un Vowendig vo dè Ventyl stimmigstechnisch heikli Klappè-Inschtrumänt wiè d Ophikleidè bewusst uss èm Orcheschter-Ysatz eliminyrt hèt. Èrschtmolls ygsetzt worrè isch es Tenorhorn 1847 i dè Milidärmusig.

S Tenorhorn isch seer hüüfig in klingend B gschtimmt.

Als Mitglyd vo dè Bügèlhorn-Familliè wyst s Tenorhorn è konischi Mensur uff, welli abber ènger isch als sebbi vom Baritônhorn (wo öppè glych lang isch), weshalb sich dèmmgegèübber uff èm Tenorhorn lychter höcheri Naturdöön erzüügè lònn. Dè Klang wörd im Vohältnis zum Baritôn in hochè Laagè als klanglich härter, schärfer un klarer empfundè. Dè Klang vom Baritônhorn dõgegè erschint èm Hörer graad in düèfè Laagè als voller, voluminöser un weicher. I dè Regèl wörd s Tenorhorn im Gegèsatz zum Baritôn im Violynschlüssel un "transponyrt" notyrt. Im Gegèsatz zu dè B-Trompetè odder B-Flügèlhorn wörd s Tenorhorn abber zuèsätzlich 8va notyrt, also è Oktavè höcher wiè s klingt. Berüggsichtigt mo no die 1va Transposition vom B-Flügèlhorn, diè au bim Tenorhorn aagwendet wörd, so wörd s Tenorhorn 9va gegèübber èm Baritôn notyrt, somit isch dè Grundton vom Tenorhorn, klingend B, als c¹ notyrt.

Dè Tonumfang vom Tenorhorn langet

• bi 3 Ventyl vom E bis zum d² (beides klingend) bzw. fis - e³ (transponyrt)

Dè Tonumfang für Virventiler sin èm Baritôn z entnää, well s Tenorhorn in aller Regèl mit 3 Ventyl vosää isch. Well s 4 Ventyl nu für düèfi Laagè bzw. Stimmigskorrekturè i dè Döèfi bruucht, s Tenorhorn abber hauptsächlich in mittlerè un höchèrè Laagè ygsetzt wörd, erübrigt sich s Quartventyl bim Tenorhorn.

Dè Yfluss vo Metalllegyrigè, Obberflächèqualidäätè un dè Blèchdicki uff d Klangeigèschaftè vom Inschtrumänt wörd öfters heiß diskutyrt, hèt bis jetzt abber no nit nõchgwisè wörrè könnè.

S Tenorhorn findet bsunders Vowendig i dè Volksmusig, Blõsmusig un i dè Milidärmusig.

• Im Blõsorcheschter isch d Stimmfüürig oft i dè Nebbèmelody aagsidelèt. Suscht kümmert sich s Tenorhorn um d Melodyfüürig odder mit èm Baritôn zämmè um die rhùthmischi Begleitig. Bi dè böhmischè Blõsmusig kunnt èm Tenorhorn oft d Funktion als Obberschtimm im Terzabschtand zum melodyfüürendè Baritôn zuè.
• Im Posuunèchor wörd dõmit vorrangig diè 3. Stimm (Tenorschtimm) bsetzt.
• In Ska-Bands; z. B. Skarface
• Übblicherwys isch Tenorhorn kein Beschtanddeil vom Sinfonyorcheschter, ehnder findet s Vowendung i dè klassischè Musig, z. B. bim großè Solo am Aafang vo dè 7. Symphony vom Gustav Mahler.

Mo unterschydet d

• ovali Bauform mit Drèèventyl („Böhmisches“ Tenorhorn)
• graadi Bauform mit Perinetventyl ("Baritone" (ängl.), hüt im amerikanischè Ruum zimli vobreitet)
• graadi Bauform mit Drèèventyl („Dütsches“ Tenorhorn)
• Ab 1964 isch è Naturtoninschtrumänt in Es-Stimmig entwicklet un i Naturton-Fanfarenzüüg als „Tenorhorn“ ygsetzt worrè. Durch sell Inschtrumänt isch dè Tonumfang vo dè Fanfarèdrumpetè um ei Oktavè düèfèr erwiteret worrè. Sell Inschtrumänt isch ebbèfalls mit èm düèfè Kessèlmundschtugg blõsè worrè un hèt èn im Waldhorn ähnlichè, weichè Klang.