Laos
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A Republica Democratica Popular Lao (Laos) ye un país y estato sin de salita a lo mar d'o sudeste asiatico, muga con Birmania, a Republica Popular China a lo norueste, Vietnam a l'este, Cambocha a lo sud, y Tailandia a l'ueste.
Republica Democratica Popular Lao ສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ Sathalanalat Paxathipatai Paxaxon Lao | |||||
| |||||
Lema nacional: Paz, Independencia, Democracia, Unidat y Prosperidat | |||||
Himno nacional: Pheng Xat Lao | |||||
Capital • Población | Vientiane 200.000 | ||||
Mayor ciudat | Vientiane | ||||
Idiomas oficials | Lao | ||||
Forma de gubierno President Primer ministro | Republica socialista Thongloun Sisoulith Phankham Viphavanh | ||||
Independencia De Francia | 19 de chulio de 1949 | ||||
Superficie • Total • % augua | Posición 79º 236.800 km² 2% | ||||
Población • Total • Densidat | Posición 104º 6.803.699 (2014) 26,7 hab/km² | ||||
PIB (PPA) • Total ([[]]) • PIB per capita | Posición º | ||||
Moneda | Kip | ||||
Chentilicio | Laosiano/a[1] | ||||
Zona horaria | UTC +7 | ||||
Dominio d'Internet | .la | ||||
Codigo telefonico | ++856 | ||||
Prefixo radiofonico |
| ||||
Codigo ISO | |||||
Miembro de: ASEAN, ONU | |||||
O termin lao ye emplegato mas con frecuencia ta referir-se a la luenga dominant y a chent de Laos. Ye tamién una forma de latinizada d'a palabra Laos en a luenga Lao (ລາວ). Ye a vegadas emplegata en anglés ta referir-se tamién a lo país. O país se clamó Lan Xang ("Tierra d'o Millón d'Elefants") entre os sieglos XIV y XVIII.
Historia
Prehistoria
Os restos arqueolochicos mas antigos d'o país se troban en a clamata Plana d'as charras, una plana a 1.200 metros d'altaria sobre o livel d'a mar, con restos de charras d'arredol d'os sieglos V aC-VIII dC.
Arredol d'o sieglo V dC, o país fue chusmeso a influencias d'os primitivos reinos khmers, incluyindo entre istas influencias a civilización india u o budismo, que plegó a Laos a traviés d'a civilización Dvaravati. D'ixas calendatas ye o chacimiento arqueolochico de Vat Phou, en o sud d'o país.
Plegata d'os tais ta la rechión
Arredol d'o sieglo XII plegan ta la rechión os pueblos tais dende os suyos territorios orichinals en a China meridional, y en 1333 se funda o clamato Lan Xang (o país d'o millón d'alifants), y tien lugar a implantación definitiva en o país d'a relichión budista. O reino se consolida y, dimpués d'a primera capital en Luang Prabang, arredol de 1550 se converte en nueva capital l'actual capital d'o país, Vientiane. Con l'anexión de Chiang Mai, o reino plega ta la suya maxima extensión.
A decadencia d'os sieglos XVII-XVIII
Sindembargo, en os sieglos XVII-XVIII bi ha una fragmentación d'o reino y bellas provincias pasan a mans de birmans, chineses u siameses. En 1798 Vientiane ye conquiesta por os siameses (l'actual Tailandia) que dominan os tres reinos que forman o país en o sieglo XIX.
A colonización francesa
En 1893, o diplomatico francés Auguste Pavie, viceconsul de Francia en Luang Pragang, chunto con as accions de fuerza d'a Marina de Guerra francesa, que bloqueyó as costas de Tailandia, o Siam cedió a Francia a marguin ezquierda d'o río Mekong y signó tractatos en 1902 y 1904 reconoixendo o protectorau francés en Laos, integrato en 1899 en a Indochina francesa. Simbolo d'a situación de colonialismo francés, en 1904 puyó ta o tron Sisavang Vong, en un largo reinato dica 1959.
Segunda Guerra Mundial
En a Segunda Guerra Mundial, as tropas d'o Chapón ocuporon a colonia d'a Indochina francesa en diciembre de 1941, dimpués de l'ataque a Pearl Harbor. Os chaponeses tenioron o país en o suyo poder dica la fin d'a guerra, en 1945. Sindembargo, como que a ocupación militar chaponesa se fació con l'acuerdo d'o Gubierno d'a Francia de Vichèi d'o mariscal Pétain, oficialment o país seguiba sendo territorio francés.
Dimpués d'a invasión chaponesa, Tailandia, que yera aliata d'o Chapón, obtenió a cesión por en 1941 a Francia de Vichèi d'os territorios laosianos a l'ueste d'o río Mekong.
En os zaguers moments d'a guerra, os chaponeses, ta impedir o retorno d'as potencias colonials europeas, aduyaron a l'independencia d'o país, proclamata o 8 d'abril de 1945 por o rei Sisavang Vong acuciato por a presión chaponesa.
Postguerra
En 1946, Francia concedió a Laos a suya autonomía en a clamata Union Française (Unión Francesa).
En os Acuerdos de Chinevra en 1958, dimpués d'a redota en a Guerra d'Indochina (con a redota final en a batalla de Dien Bien Phu), Francia acceptó de conceder a suya independencia a os territorios d'a Indochina francesa: Laos, Cambocha y Vietnam, anque Vietnam yera dividito provisionalment entre Vietnam d'o Norte y Vietnam d'o Sud.
Guerra d'o Vietnam
En 1962, a situación en Laos yera de ruptura, encara que s'heba formato un Gubierno d'unidat nacional. A o sud d'o país yeran os anticomunistas y os partidarios d'a neutralidat en a Guerra de Vietnam, y a o norte yera o Panthet Lao. O país yera ocupato, amás, por as tropas d'Estaus Unius, Vietnam d'o Sud y Vietnam d'o Norte y por a guerrilla vietnamita, o Viet Minh, que s'enfrentaban en a Guerra d'o Vietnam.
Os Estaus Unius en ista epoca deseyaban a neutralidat d'o país, y en 1962 o president estausunidense John F. Kennedy firmó un acuerdo con o Vietnam d'o Norte, ta a retirata de l'Exercito Popular vietnamita y d'o Exercito estausunidense. Sindembargo, os guerrillers d'o Viet Minth siguioron en o país, formando a clamata pista Hô Chi Minh u rota Hô Chi Minh ta l'abasteiximiento d'os guerrillers comunistas en o sud de Vietnam.
En 1963, o Panthet Lao lanzó una ofensiva militar que ocupó gran parte d'o país. Encara que os Estaus Unius no quisioron d'embrecar-se con tropas de l'exercito regular, bi ninvioron as tropas especials, incluiendo tropas d'a CIA, ta adiestrar y armar a as tribus d'as montanyas contra os comunistas. Amás, os avions estausunidenses bombardeyaban o país, en a zona d'a pista Hô Chi Minh.
Dica o 23 de febrero de 1973 no bi habió un alto o fuego en Laos.
En 1975, en os moments finals d'a Guerra d'o Vietnam, o Panthet Lao derrocó a o rei Savang Vatthana (que abdicó o 2 d'aviento) y prenió o poder, creyando a Republica Democratica Popular de Laos.
Organización territorial
Laos ye dividito en 16 provincias (khoueng), 1 municipalidat* (kampheng nakhon), y una zona especial** (khetphiset):
- Provincia d'Oudomxay
- Provincia de Sayaboury
- Provincia de Xieng Khuang
- Provincia de Houaphan
- Provincia de Bokeo
- Provincia de Phongsaly
- Provincia de Luang Namtha
- Provincia de Luang Prabang
- Provincia de Vientiane
- Prefeutura de Vientiane *
- Provincia de Khammouane
- Provincia de Savannakhet
- Zona especial de Xaysomboun **
- Provincia de Borikhamxay
- Provincia d'Attapeu
- Provincia de Saravane
- Provincia de Sékong
- Provincia de Champasak
Referencias
Vinclos externos
Estaus d'Asia |
Afganistán | Arabia Saudita | Armenia1 | Azerbaichán1 | Bahrein | Bangladesh | Birmania | Bután | Brunei | Cambocha | Cazaquistán1 | Cischordania2 | Corea d'o Norte | Corea d'o Sud | Chapón | Cheorchia1 | Republica Popular de China | Republica de China (Taiwan) | Chipre1 | Chordania | Echipto | Emiratos Arabes Unius | Francha de Gaza2 | Filipinas | India | Indonesia | Irán | Iraq | Israel | Kirguizistán | Kuwait | Laos | Liban | Malaisia | Maldivas | Mongolia | Nepal | Omán | Pakistán | Qatar | Rusia1 | Singapur | Sri Lanka | Siria | Tachiquistán | Tailandia | Timor Oriental | Turquía1 | Turkmenistán | Uzbekistán | Yemen | Vietnam |
Dependencias: Akrotiri y Dhekelia | Hong Kong | Islas Cocos | Isla de Nadal | Macau | Territorio Britanico de l'Ocián Indico |
1 Perteneix a Europa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye en Asia. 2 Territorios controlaus por Israel y gubernaus por l'Autoridat Palestina. |