Vilanova
 | Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
- Iste articlo ye sobre un municipio aragonés en a comarca de Ribagorza; ta atros usos, se veiga Vilanova (desambigación).
Vilanova (en castellano Villanova de Ésera, en catalán Vilanova d'Éssera, oficialment Villanova/Villanoba[1]) ye un municipi de la provincia de Uesca, que se troba a la comarca de Ribagorza, a la boca d'abaixo de la vall de Benás, dintro de la conca de l'Esera y dan ombra d'estar-se entre las serras de Chía y de la vall.
| Vilanova | ||
| Municipio d'Aragón | ||
| ||
 | ||
| Entidat • País • Provincia • Comarca | Municipio Aragón.svg){kind=small} UescaRibagorza | |
| Partiu chudicial | Boltanya | |
| Superficie | 7 km² | |
| Población • Total • Densidat | 176 hab. (2013) 25,14 hab/km² | |
| Altaria • Meyana | 982 m. | |
| Distancia • 136 km | enta Uesca | |
| Alcalde | Miguel Ángel Plaza Lomillos | |
| Codigo postal | 22467 | |
| Chentilicio | vilanován/a y bocatovas. | |
| Parroquial • Diocesi • Arcipestrau • Parroquia | Balbastro-Monzón Sobrarbe-Ribagorza Asumpción de Ntra. Sra. | |
| Coordenadas | ||
| Web oficial | ||
 Ista fuella ye escrita en benasqués. |
El llugar de Vilanova tien dos nuclios de casas deseparats l'un de l'altro, cadagún dan la suya ilesia, que son fetas d'els temps d'el romanico aragonés. El casc urbano d'el llugar se composa de bellas casas sinyorials coma Casa Riu y Casa Betràn, y la mes important de totas, Casa d'el Señor que va ser propiedat d'els Bardaixí.
Vilanova se troba a vinticinc kilometros debaixo de la complleguera alta de la vall y d'el macizo de la Maladeta-Aneto, a on que yera planeyau que se fes un tunel pasadero enta Franza que mai no se va fer. 42 kilometros mas luent, ta l'este de la muga dan Catalunya, y 135 Km enta l'uest de la capital de la provincia.
El chentilicio de vilanova ye "vilanován/a", pero amés els llugars vecins emplegan ta éls la embotada "bocatovas"
Toponimia
A'l fogache de 1405 escriben Villanueva de Martin Lopez de Ciresuela.
Demografía
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE. | ||||||||||||||||||
Climatolochía
- Temperatura michana anyal: 9,6 graus centigraus.
- Precipitación michana anyal: 1.140 mm
Economía
La economía d'el llugar antigament yera basada a'l bestiar bovín que bien se feba en las fincas de la vall. Dan l'arribada d'el siglo vinte y, sobretot, la construcción de las pistas d'esquí t'alto, ta Sarller, que van vinre a chuntar-se que ya no marchaba bien el tinre bestiar en la ball, van fer que alavegada se fes prou mes facil de vivir d'el turismo que no de la terra, y se ba reconvertir la economía d'el llugar. Encara huei se i poden veder els efectos d'ixe cambio, y coma la vall entera se va cambiar de vestuache y calceros, coma qui diu, y se va ficar de plen en el negoci turistico que de Vilanova enta Benás fa correr els dineros y ha achudau a veder huei una vall de Benás prou viva.
Festas y festividats d'el llugar
- 29 d'abril, Festa mayor fend honors ta Sant Pero Martir, que ta'l cabo de la semana de Sant Chorche. Tradicionalment, se i fa una romería de la plaza d'el llugar ta la ermita que bi ha per alto, bels 40 minutos dillá en la serra, d'antis mes, se puyaban els chóvens n'els albars mirand de doplar-los per els pesos penchats de la punta d'alto d'els arbres.
As dos ilesias de Vilanova
Os vilanovans tenen una ilesia a cada barrio d'el llugar. Son d'estilo romanico aragonés. La primera y mes antiga ye Santa María, en el barrio homonimo, ta la cual en chiner d'el 2006 ya se va dir que heba intencions de mirar de restaurar-la. L'altra ilesia ye Sant Pero, patrón d'el llugar, y se ba fer enamplada n'el siglo XVI per la cual cosa els rasgos mes romanicos han quedau amagats per l'estilo posterior.
Parla
En el llugar de Vilanova s'heba parlau tradicionalment una variedat aragonesa oriental de transición d'el benasqués ta l'alto ribagorzano, anque coma tot hu referent a las parlas de Benás, dengún no se posa d'alcuerdo de coma se be de dir. Els propios vilanovans cllaman patués a la suya parla, coma las parlas de mes d'alto de la vall, pero el suyo malnombre (bocatovas) fa veder la opinión que moltos d'els suyos vecins nevats (d'a complleguera mes alta de Benás) en han quiesto tinre, d'el que se i parla en el llugar.
Mes cientificament, pareixe que la versión de que mes se ragona ye que, en verdat, ye patués mes que no altra forma ribagorsana, anque dan particularidats que el relacionan dan el ribagorzano. La forma patuesa, pos, d'el llugar de vilanova sería de plen dintro de la zona benasquesa meridional (pllurals femeninos rematats en "-as" en cuenta d'"-es" coma se diría a la vall).
Administración
Reparto de concellers
| Partiu | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2019 |
| Partido de los Socialistas de Aragón | - | 1 | 4 | 5 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Partido Popular | - | 3 | 1 | - | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Independients | 5[3] | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Total | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 |
Alcaldes
| Lechislatura | Nombre | Partiu politico |
|---|---|---|
| 1979–1983 | ||
| 1983–1987 | ||
| 1987–1991 | ||
| 1991–1995 | ||
| 1995–1999 | ||
| 1999–2003 | ||
| 2003–2007 | ||
| 2007–2011 | ||
| 2011–2015 | Miguel Ángel Plaza Lomillos | Partido de los Socialistas de Aragón |
| 2015–2019 | ||
| 2019–2023 | ||
| 2023–2027 | Boro Tuset Borreda [4] | PSOE |
Enlasaments externos
Referensias
| Arén de Noguera | Benavarri | Benás | Beranui | Bisagorri | Bonansa | Campo | Capella | Castigaleu | Castilló de Sos | Chía | Estupinyán | La Foradada d'el Toscar | Graus | Isabana | Llascuarre | Monesma y Caixigar | Montanui | Las Pauls | Perarruga | La Puebla de Castro | Puent de Montanyana | Santa Llestra y Sant Quílez | Saúnc | Secastiella | Seira | Sesué | Sopeira | Tolva | Torlarribera | Vall de Bardaixín | Vall de Lierp | Viacamp i Lliterà | Vilanova | |
Datos: Q206166
Multimedia: Villanova (Huesca) / Q206166
