Wikipedia:Berige Artikl


   BERIGE ARTIKL

Berig = super, toll, leiwaund, bsundas, oamolig, außagwehnli, pfundi, übadurchschnittli, herausragend, stark wie ein Bär!


 ALEXANDER GIRARDI    Alexander Girardi
Alexander Girardi
Alexander Girardi

Alexander Girardi (* 5. Dezemba 1850 in Graz; † 20. Aprü 1918 in Wean) woa a legendeara östareichischer Charaktadoastöla, Komediant, Couplet-Sänga und Operettntenor vau da Joahundatwende.

Da Voda vaum Girardi woa Schlossa, dea wos vau Cortina d’Ampezzo noch Graz zong is, sei Muada a Steirarin aus Neidau. Ea hod a Leah ois Schlossa gmochd, hod si owa zua Schauspülarei hinzong gfüht. Ea hod bei ana Lainspügruppm mitgmocht, wo sei Talent daun entdeckt wuan is. Nochn Dod vo seim Vodan hod a si gaunz em Theata zuagwendt und is in vaschiedanan Provizbühnen auftredn. ...

→ weidalesn (Artike af Weanarisch)


 ALFRED BERNHARD NOBEL    Alfred Bernhard Nobel
Da Alfred Bernhard Nobel
Da Alfred Bernhard Nobel

Da Alfred Bernhard Nobel is am 21. Oktoba 1833 in Stockholm gebuan und am 10. Dezemba 1896 in San Remo Italien vaschtuam. Ea woa a Physika, Chemika und Eafinda. Im Oita vo 17 Joah hod a se weitabüd in Deitschlaund, de USA und a in Paris. Duach de Eafindung vom Dynamit und nu Mera meah, is a reich wuan. Do ea Kindalos woa, hod eam de Bertha von Suttner iwazeigt, das ea sei God zan Nutzn vo da gaunzn Menschheit schtiftn soi. Und so is mid sein Göd de Nobelpreisschtiftung eigricht wuan. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 AZTEKISCHE HOZAD    Aztektische Hochzeit
Eaziahungsmethodn ausn Kodex Mendoza
Eaziahungsmethodn ausn Kodex Mendoza

Aztekische Hozad oda Aztekische Hochzeit moant de traditionön Feian und Braich im Zammahang mit da Heiratarei bzw. Hozad bei de Aztekn oda bei de Mexica. Es hod drei Oatn vo Lebnsgmoaschoftn gebm. Im gsöschoftlich Ausegn woans a Wengl untaschidli. Owa olle hom vo de Zwoa Leid Treu valaungt. Ehebruach woa in eanana Gsöschoft ned eawinscht.

Und wia olle neichn Lebnsobschnitt gfeiad wuan san, so hod ma a de Hoazatn gfeiat. Owa jede Oat vo Hozad woa a Wengl aundas. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 BAIRISCHE ETHNOGENESE    Bairische Ethnogenese
Da Tassiloköch ausm Kloschta Kremsmünsta.
Da Tassiloköch ausm Kloschta Kremsmünsta.

De Bairische Genese is de Gschicht, wo de Baiern heakema san. Nu bis in de 1990 Joah eini, woa de fiaheaschade Moanigung, das de Baiern ausm Nuadostn, ausm Behmischn zuagwaundat warn. Do de Text- und Growungsfund fias 5 Joahundat, wia a bei de aundan Schtämm a, ned grod recht vü heagebm hobm, hod se de Meaheid vo de Fuascha af des Heakema vo Behmen geinigt.

Nu 1988 af da gmoasauman Laundesausschtöllung vo Bayern und Soizburg is nu aso vazöht woan (Die Bajuwaren. Von Severin bis Tassilo 488-788). Owa vaschiedane neiche Schtudien hod de Moanigung ins Waunkn brocht. Und so hod ma im Meaz 2010 a Togung iwa des Thema in Benediktbeuren oghoitn und de vuatrogandn Schtudien san daun im Biachl "Die Anfänge Bayerns, von Raetien und Noricum zur frühmittelalterlichen Baiovaria" 2013 außagebm woan. Dahea wead in dem Atükö af de oanzalnan Schtudien vo dem Biachl eigaunga und zaumgfoßt. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 BAYERN    Bayern
das große Staatswappn
das große Staatswappn

Da Freistaat Bayern (aa Freistoot Boarn), is a Lound im Sidostn vo da Bundesrepublik Deitschlond. Es is as flächngresste Bundeslond und stähd noch da Einwohnazoi hinta Nordrhein-Westfalen an zwoata Stej. De Haptstodt vo Bayern is Minga. Nochban vo Bayern san de Bundeslända Badn-Württmberg, Hessn, Thüringen, Saggsn sowia de Staatn Estareich, Tschechische Republik und im Bodnsee de Schweiz.

De Schreibweis vum Landesnama mim "y" gähd afn boarischn Kini Ludwig I. zruck, friacha hods "Baiern" ghoaßn. Ea hod an griachischn Buchstobm "Ypsilon" gnumma, ois Liab zu Griachaland und zu seim Buam (Otto I.), dea Kini von Griachaland worn is. ...

→ weidalesn (Artike af Standardboarisch)


 BOARISCHA DIPHTONG    Bairischer Diphtong (oa)
Diphtong
Diphtong

Boarischa Diphtong nennt ma aa en Zwoalaut oa. Des is a charaktaristischa Diphtong in da Boarischn Sproch, den wo s im Deitschn nit gibt. Gmoant is dea Zwoalaut, wo ausn ei entschtandn is, nit dea wo vo ar oda or heakimmt (z.B. Joar, Moar, Hoar).

Im Boarischn gibts an Haufa Doppelaut (z.B. Liacht, Wejd, Spui, Woad, Huat) und an wissnschoftli belegtn Vokaireichtum, wo weit umfossenda is ois wia in da deitschn Sproch. Desweng is Boarisch vokaischa und so vii melodischa ois wia Deitsch. De Doppelaut mocha an bsundan Reiz vom Boarischn aus. ...

→ weidalesn (Artike af Standardboarisch)


 BOARISCHE FLUACHSAMMLUNG    Bairische Fluchsammlung
Boarischa Grantla: Alois Hingerl
Boarischa Grantla: Alois Hingerl

De Boarische Fluachsammlung, Boarische Schimpf- und Fluachsammlung oda Bairisch schimpfen und fluchen is a Sammlung vo Fliach, Schimpfweatan und Beschimpfunga in boarischa Sproch.

Grantln, Schimpfn und Fluachn ghead zua Boarischn Voikskuitua wias Soiz in da Suppm, wei freindli sei kau jeda, guad fluachn ned. ...

→ weidalesn


 BOARISCHE HOZAD    Bairische Hochzeitsbräuche
Bairische Hochzeit
Bairische Hochzeit

Boarische Hozad, aa Grousse Houzad oda Bairische Hochzeit (neiadings aa Bauernhochzeit), moant de traditionejn Feian und Braich im Zammahang mit da Eheschliassung bzw. Heirad in boarischn Sprochraum.

De Hozat bschrenkt si in da traditionejn boarischn Kuitua, wia in vuin ondan Kuituan, ned af a kuaze, obgschlossane Zeremonie, sundan ziagt si iba an lengan Zeitraum. Ethnologn redn in am Zammahang vo ana "gradualistischn Oneharung an de Ehe". De Hozat is a Oart Passageritus fia de Braut und fian Braitigam vo oan Lemsobschnitt in an ondan und wor friara vo gressta Bedeitung fias Lebm ...

→ weidalesn (Artike af Standardboarisch)


 BOARISCHE OATNAMA    Bairische Ortsnamen
Gasteig
Gasteig

Boarische Oatsnama san geographische Nama fia Siedlunga, Gwassa, Beag und Flurn. Siedlunga kina a Doaf oda a Stod sei, owa aa a Oanzlhof (Hausnam), a Oaeed, a Rottn, a Weila oda a Wiastung (= valossne Siedlung). A Oat ohne Siedlung hod an Fluanam.

Boarische Oatsnama gem an kloan Eihblick in bajuwarische, kejtische, slawische, remische und voaremische Siedlungsgschicht. Damid sans a wichtiga Tei vo da boarischn Kuituagschicht. ...

→ weidalesn (Artike af Standardboarisch)


 BOARISCHE SPRUCHSAMMLUNG    Bairische Spruchsammlung
Boarischa Schmäh
Boarischa Schmäh

De Boarische Spruchsammlung sammlt boarische Sprich, Phrasn, Sprichweata sowia Redewendunga (owa koane Bauernregln, koane Gstanzln) de typisch boarisch san und bschreibt kurz die Bedeitung.

Synonyme: boarische Sprüch, boarische Schbrich, bairische Sprüche, bayerische Sprüche, Sprüch auf boarisch, bairische Redensarten, bairische Redewendungen, bairische Sprichwörter, österreichische Sprüche, österreichische Sprichwörter, österreichische Redewendungen ...

→ weidalesn


 BOISCHPÜ IN MESOAMERICA    Ballspiele in Mesoamerika

Unta Boischpü in Mesoamerica vastähd ma Boispui in präkolumbischa Zeid in Mesoamerica, de wos sowoi a Spui wiar aa a Ritual gwen san.

Agfaungt hods mid de Boischpü bei de Oimekn. De woan vamuatle de Easchtn bei de ma Gummiboi gfundn hod. Boigschpü hods vom Nuadn Mexicos bis owi noch San Salvador ghobd. Es hod owa ned oa oanzige Boischpüoat gem, mid oana gitign Regl. De Plotzgräss und Schpüfödbroadn und Läng hom beispuisweis variiat. Af Büdln siagt ma, dass aa vaschiedne Spuioatn gem hod. Ma hod in Boi mid Schläga oda Steckn gschpüd. Ma wiads zua Untahoitung, iwa schpoatlige Wettbweab bis zu de rituön Boischpü gschpüt hom. De Rituön san stoak mid eanana Religion vabundn gwest. Se hom a Gschicht vo eanane Gedda nochgschpüd und moast an tedligs End gnumma ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 CHEAMSEE    Chiemsee
Cheamsee mit Oipn
Cheamsee mit Oipn

An Cheamsee hoasst mar aa s „Boarische Meer”. Er ligd so um de 25 Kilometa estlich vo Rosnham, oiso im Sidosten vo Obabayern.

Ea is da grässde See in Bayern, und aa in ganz Deitschland san grod da Bodensee und da Müritz-See no grässa. Es is obar aso, dass vaglicha mim Cheamsee da Starnberger See des mehra Wossa hod, wei dea vui tiafa is ...

→ weidalesn (Artike af Standardboarisch)


 CHTHONISCHE UAVIACHA    Chthonische Tiere
Perchtenmaske
Perchtenmaske

Chthonische Uaviacha san Viacha, de wo in da Mythologie mid da Untawejd, da Finstaniss und da Nocht vabandlt san. Dazua ghean beispuisweis Schlanga, Grodna, Skorpion und Woif.

Aus mythologischa Sicht san des Drackn, Weawoif und de Midgardschlang (a Lindwuam), de Kikimora (uaspringle a slawische Geddin) und im Boarischn de Howangoas, de Schiachbeachtn und da Dazzlwuam.

Dass de chthonischn Viacha in da Untawejd hausn, hoasst nix andas, ois dass unta da Eadn bzw. in da Eadn wohna und so mid da Eadmuada vabundn san. ...

→ weidalesn (Artike af Standardboarisch)


 DA BASILISK IN DA SCHÖNLATERNGOSSN    Der Basilisk in der Schönlaterngasse
Basilisk
Basilisk

Da Basilisk in da Schönlaterngossn is a bekaunnte Sog ausm oidn Wean. De Schönlaterngossn is a klaans Gassl in da Innaran Stod (1. Beziak). Und de Numma 7 haasst „Zum Basiliskn“, und duatn soi si im 13. Joahundat da gaunze Balawatsch oogspüüt haum.

Noch de öötasten Annaln vo Wean soi si do in dem Haus in da Schönlateangossn im Joa 1212 a Basilisk oda da sogenaunte Adaxlkenig zaagt haum. Des woa daumois a Muazbahöö und iwaroi haums a laungs und a braads driba gredt. De Leit woan domois noo owagläibischa ois wia heit, und wia wichtig eana des mit solchane Viecha woa, siacht ma an dem, doss da Vafossa vom berihmtn „Iter Alemannicum“ todeanst gschüüdat hod, doss unta de Söötnheitn vom Maria-Einsiedln-Klosta ar a echta Basilisk waa. ...

→ weidalesn (Artike af Weanarisch)


 DA DROCHN VOM KOINBEAG    Der Drachen vom Kahlenberg

Da Drochn vom Koinbeag is a Sog aus Wean. In aan klaan Gassl, da „Drachengasse“ steht a Haus, des „Drachenhaus“. Eignlich haasts a so, wäu da easchte Besitza da Johann Martin Drach woa. Oba sowos is natialich ned so intaressant, oissa is de Sogn vom „Drochn vom Koinbeag“ entstaundn.

Fria, ois am Koinbeag no a dichta Woid woa, hod in aana Höön duat a Muaztrumm Drochn glebt, dea des gaunze Laund umadum tyrannisiat hod. Kaa Mensch und aa kaa Viech woa vua eam sicha, und, nachdem dass si kaana gfundn hod, dea was de Schneid ghobt hod, si dem Drochn zum stöön, is de gaunze Umgebung imma mea vakumman. ...

→ weidalesn (Artike af Weanarisch)


 DA LIAWE AUGUSTIN    Der liebe Augustin
Plakettn aun da Waund vom Griachnbeisl in Wean, im Staumbeisl vaum liam Augustin
Plakettn aun da Waund vom Griachnbeisl in Wean, im Staumbeisl vaum liam Augustin

Da liawe Augustin, biagalich Marx Augustin (tauft auf Markus Augustin; * 1643 in Wean; † 11. Meaz 1685 emdo) woa a Voikssänga („Bänklsänga“), Sockpfeifa und Stegreifdichta, dea wos aa zua Zeit vau da Pest und vau grässta Not in Wean de Leidln imma wieda mit seim Weana Schmäh und schwoazzn Hamua aufgheitat hod. Deshoib is a im Voiksmund nua „da liawe Augustin“ gnennt wuan.

Zua Legendn is da Augustin duach des Voiksliadl "O du liawa Augustin" wuan. De Balladn wiad bis heit gsunga, de Gschicht vaum liam Augustin bis heit dazöd. Ois Weana Stodoriginal is a bis heit a Sinnbüd dafia, dass ma mit Muadawitz sogoa Katastrophn duachsteh kaun. So hod a glebt, so hod a gsungan, so is a gstuam: Ois echta Weana mitn leichtn Sinn, dea wos si aus nix wos mocht, dea wos si iwa seine eignan Föhla lusti mocht, dea wos dena Leit an Spiagl vuas Gsicht hoit ...

→ weidalesn (Artike af Weanarisch)


 DA NOKADE OFF    Der nackte Affe
A Bonobo, oana vo insan naxtn Vawandtn
A Bonobo, oana vo insan naxtn Vawandtn

Nokada Off is a Charaktarisiarung vom Homo sapiens (heidiga Mensch) ois oanzign Primatn ohne Pöz oda an Fö.

Wos woa da Auloss, das ma insan Pöz valuan hom? Und wos hods brocht? Schtodn Fö haumma owa oan aundan Schutz fia de Untahaud braucht. Und wos warad, waun ma nu heid midn Pöz umadum kraxln dadn?

Do da Homo Sapiens unbstrittn zua de Menschnoffen (Hominidae oda Hominiden) ghead und de wida zua Gruppn vo de Primatn, zöhd da Mensch zua de Spauviecha (Säugetiere). Und bis af a boa Ausnaum hom Spauviecha a Fö. ..

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 DE SPINNARIN AM KREIZ    Die Spinnerin am Kreuz
De Spinnarin am Kreiz
De Spinnarin am Kreiz

De Spinnarin am Kreiz steht im 10.Hieb (Favoritn) aun da Triesta Stroßn, es is a oiz Woazeichn in an gotischn Stüü des a jeda kennt, der scho amoi durtn voabeikumman is, wauna in de Stod eine oda ausse hod miassn. Gwiß is, doss an dera Stöö scho vuam Joa 1446 a „Staananes Kreiz“ gstaundn is. Es kaunn oba weda de Grenz vom Weana Burgfriedn auzaagt haum, de is goa ned soweit gaugan, no de Grenz vom Weana Laundesgrichtssprengl, wäu dea wor weida draußt.

Woascheinlich is de Säun durtn gstaundn, wäu glei danem de Hiirichtungsstättn gwesn is ...

→ weidalesn (Artike af Weanarisch)


 DE STIAWOSCHA    Die Stierwascher
Soizburga Stiawoscha
Soizburga Stiawoscha

Stiawoscha sogt ma seit ewig und drei Dog scheazhoft zua de Soizbuaga. Da eignliche Grund is jo dea, doss de Fleischhocka durtn eanare Schlochtungan effentlich mochn haum miassn, damit ka schlechz Fleisch unta de Leit kumman kau. De Reinigung von de Viecha vuam Omaxln haums kloaraweis am flochn Ufa vo da Soizach gmocht, wos a jeda segn hod kennan. Und da „Woscha“ woa dea Schnoiza aufn Schedl mid an Prigl, mid dems de Viecha betäubt haum.

Es gibt owa kloaraweise an Haufn Sogn, wo dea Nauman heakummt ...

→ weidalesn (Artike af Weanarisch)


 DIRRE WAUND    Dürre Wand
Dürre Wand
Dürre Wand

De Dirre Waund is a Beag in de Guadnstoana Oipm. Se liagt zwischn Schneebeag, Großa Neikogl und Hocha Waund in Niedaöstareich. De Dürre Waund is hecha wia de Hoche Waund, hod owa meah Quöön.

Da 9 km launge Hauptkaumm vo da Dian Waund ist in SW-NO-Richtung orientiat, am Kaumm ohm fiaht a Waundaweg entlaung. Ausgaungsuate san Miesnboch, Waidmaunsföd, Längapiaschting, Puchbeag und de Mamauwiesn. ...

→ weidalesn (Artike af Niedaöstareichisch)


 DON JUAN DE AUSTRIA    Johann von Österreich
Da Don Juan ois junga Beasch.
Da Don Juan ois junga Beasch.

Da Don Juan de Austria woa da aussaehelige Suhn vom Kaisa Koal V. Ea woa des Eagebnis vo an Gschpusi des da scho ödare Kaisa mid oan jingan regnschbuaga Deandl ghobt hod. Sei Votta hod dem Buam a guade Ausbüdung zuakemma lossn und so is ea zan schpanischn Admireu afgschting.

Bei da Seeschlocht vo Lepanto woa ea da Owakomandant vo da Heilign Liga, de aun dem Tog de tiakische Armada gschlogn hod. Weu ea zweng dem in Eiropa iwaroi augseng woa, woit eam sei Hoibbruada da Kini Phillip II a wengl koitschtön und hodn zan Schtotthoita vo de schpanischn Niedalaunde eanaunnt. Duat is ea a vaschtuam, owa seine Boana san im Escorial beigsezt. Gbuan is a am 24. Febra 1547 und gstuam is a am 1.Oktowa 1578. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 DRAHN    Drehen (Fertigungsverfahren)

S' Drahn is a spanendes Fertigungsvafahrn zum Hearstelln vo runde Teile aus Metall und Kunststoff. A vawandts Vafahrn is as Draxln, des macht ma mim Hoiz. Zum Drahn braacht ma a Drähbank.

Im Gengsatz zum Bohrn und Fräsn weard a Werkzeig vawendt, des se sejba ned draht, dafia draht se as Werkstück. S' Werkzeug nend ma Drehmeißl oda a Drehstoi. S' werd auf a Vorrichtung montiert, mit dera ma s' iaba Kurbln längs vo da Werkstück-Achsn oda a quer dazua beweng ko. De Kurbln keana a vo am Motor otriebn werdn, dann hod ma a Leit- und Zugspindl-Drahmaschin. Wenn de Motorn vo am Rechna ogsteiad wern, nennd ma des CNC-Drahn. S gibt a Maschina, de as Werkzeig sejba aus am Magazin eiwechsln kenna. ...

→ weidalesn (Artike af Obaboarisch)


 EASCHTE WEANA TIAKNBELOGARUNG    Erste Wiener Türkenbelagerung (1529)
Blick af Wean , de blogate Schtod 1529
Blick af Wean , de blogate Schtod 1529

De Easchte Weana Tiaknbelogarung (1529) bschreibt ned nua des Gscheng vua und innahob da Stod bei da Belogarung, sundan a wias dazua kema is. Und weu des jo ned nua a Belogarung vo oana gwenlign Stod woa, keman a de beteiligdn Heascha via. Des woa nemli a gsaummteiropäischa Konflikt dea vo Schpanien iwa Fraunkreich, Venedig, den Vatikan, iwa Ungarn, Behmen, Poin, Siebnbiagn, Seabien bis zan osmanisch Reich gaunga is. Und, wia so oft, middndrin Östareich mid de Habsburga, wo vua deran Haubtschtod se dea Konflikt in da Belogarung vo Wean 1529, zuagschpizt hod.

"I moa kaum, das a Tiak so grausli is, Daß ea dene Kristn mera Beses winschn kau, ois se de Kristn gegnanaunda zuafign..." Des und nu aundare Sätz hod da Humanist Erasmus vo Rottadam am Aufaung vo de 1520a Joa aun de beteiligtn Monarchn im schpanisch-franzeschin Kriag gschrim. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 FISCHAUA VUABEAG    Fischauer Vorberge
De Fischaua Vuabeag
De Fischaua Vuabeag

De Fischaua Vuaberg san a Higlkettn in de Guadnstoana Oipm zwischn Stoafööd und Neicha Wöd in Niedaöstareich. Da hechste Gipfl is da Kienberg mit ana Hechn vo 650 m ü. A..

Je nachdem wosd hiwüsd, foahst noch Wöllaschduaf, Piaschting, Dreistedn, Muadmaunsduaf, Winznduaf, Fischau, Brunn, Emmerbeag, Dörfles oda Netting ...

→ weidalesn (Artike af Niedaöstareichisch)


 FLATZA WAUND    Flatzer Wand
Flatzer Wand
Flatzer Wand

De Flatza Waund is a Beag in de Guadnstoana Oipm. Se liagt in da Higllaundschoft zwischn Schneebeag und Weana Beckn in Niedaöstareich. Aum Plateau owahoib vo de Föösohbrich hosd a scheene Aussicht.

„De Flatza Waund is a vaklaanats Ohbüüd vo da Hochn Waund“—Alois Wildenauer. ...

→ weidalesn (Artike af Niedaöstareichisch)


 FOSANEGL    Fasenickl (Faschingsfigur)
Da Fosanegl
Da Fosanegl

Da Fosanegl oda Fasenickl is a boarische Fosnochtsfigua. Ea drogt a ästhetische Hoizmaskn und aufwendige, barocke Gwanda. Ea is a majestätische, prochtvolle Gschtoit, de wo a weng an an venezianischn Karnevai erinnad.

„Nigl/Negl“ (dt. Nickel) moant im Boarischn an Koboid (vgl. Bosnigl), „fosln“ (faseln) hoaßt unvaständle bzw. sinnlos dahearedn. ...

→ weidalesn (Artike af Hochboarisch/Standardbairisch)


 FRAU HOLLE    Frau Holle
Frau Holle
Frau Holle

Frau Holle is a Meachn vo de Briada Grimm und a Sogngstoit aus da germanischn und slawischn Mythologie.

Bekannt is s im Boarischn aa ois Frau Percht, Perchta und Bertha bzw. Hertha. De Gstoit is aus da germanischen Geddin Frija fiara ganga, de wo unta andam de Beinama Holda/Hulda (de Huidvolle) und Perchta (de Glenzade) ghobt hod ...

→ weidalesn (Artike af Hochboarisch/Standardboarisch)


 GSCHICHT FUM BOARISCHN    Geschichte des Bairischen
Boarisch heit
Boarisch heit

S Boarische is a Schbroch mid ana 1500 Joa oidn Gschicht. Fu da Zeid noch n End fum Remischn Reich bis zan heitign Dog wiad in da Region um d Donau und de östlichn Oipn Boarisch gret. S Boarische hod si im Mitloita noch Noadn iwa d Donau und in Sidn und Ostn ausbroat und sogoa de ödastn schriflichn Dokument de ned auf Latein sondan in oana fu de faschidanen geamanischn Foiksschbrochn gschrim woan han, soan Boarisch. Schbeda hom si in da Mitn fum heiting Deitschlaund d easchdn Foamen fu ana iwaregionaln deitschn Schriftschbroch entwükit und s Boarische is oiwai mea zu am Dialekt woan, dea zwoa gret owa ned gschrim woan is. So richdig duachgsezt hod si s Hochdeitsch im 18. Joahundat und blos nu a boa Mundoat-Dichda haum wos in oana fu de fün Variantn fum Boarischn aufgschrim. Said deara Zeid gibt s a an grosn schbrochlichn Eiflus fu hochdeitsche Wöata und Redewendungen. Haid iss Boarische oane fu de grestn Dialektgrupn im deitschn Schbrochraum und wiad oiwai nu fu fü Leit in Boarn, Estareich und Siddiaroi gret. Es gibt seid a boa Joa a wida mea Fasuach Boarisch zan schreim, in da Schui, fu Schriftschdöla und a do in da Wikibedia. Gschbrochn s Boarisch head ma a maunchmoi im Feanseng, im Füm und es gibt a an Haufn Musi in de faschidan boarischn Dialekt. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 GUGARUZ    Mais

Da Gugaruz, aa Kukuruz, is a oide Kuituapflonzn, wo zan Droad zejd wead. Wia de ondan Droadsortn is a Siassgros. Gugaruz is scho in prehistorischa Zeit in Middlamerika obaut worn und noch da "Entdeckung" vo Amerika af Eiropa kema. Heit wead da Gugaruz wejdweit obaut. Ea wead vor oim ois Fuadamiddl gnutzt, owa aa zua Energiegwinnung (Biosprit, Biogas) und ois Noarungsmiddl.

Gugaruz (Kukuruz) is iwas Serbo-Krowodische kukùruz (kyrillisch: куку̀руз) meglichaweis ausm Tiakischn قوقوروز (kokoroz) ins Boarische kema. Vialleicht hod des aa mit aufständischn Bauan im ungarischn Kenigreich z duan, de „Kuruzen“ (Vabindate vo de Tiakn). Im Ostn vo da Schteiamoak wead a nu Heid os da Woaz oda goa da tiakische Woaz gnennd. Mais kimmt vom spanischn Wort maize, wo wiedarum aus oana oidn middlamerikanischn Indiana-Sproch (Arawakan bzw. Taino) kimmt und do mahiz ghoassn hod. ...

→ weidalesn (Artike af Hochboarisch/Standardboarisch)


 HALLSTATT UND DE GSCHICHT MID SEIN SOIZ    Hallstatt und die Geschichte mit seinem Salz
Hallstadt
Hallstadt

Hallstatt und de Gschicht mid sein Soiz bschreibd de wexlvoi Gschicht vom Soizobau in dera Region.

De ödastn Fund san uma 7.000 Joa oid. Es gehd daun iwa de Köitn weida und do hod de kloane Gmoa ana gaunzn Kuituazeit ian Nam gebn. Af de Hallstattzeit foign de Rema und vom Middloita und de Soizschtrossn gehts bis zan heitign Schaubeagweak.

Des Soiz (Natriumchlorid), do ois Stoasoiz, is nix aundas ois pressts Measoiz. Und des hod a launge Entstehungsgschicht. Seid se da afrikanische Plottn oiweu weida unta de eirasische Plottn schiabt, hom se in Eiropa de grossn Gbiag büd. Dabei hod se ned nua da Mearbodn afghom und gfoit, so san aa de Oipn in d`Häh gwoxn; und des dans nu oiweu. Dabei san aa de Mearsoizlogarungan vom ausdrickadn Middlmeea im Gbiag hochghom wuan. Weu ma woas, waun se de Oipn zbüdn agfaungt hom, vua uma 135 müllionan Joa, muaß des Soiz nu öda sei. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 H. C. ARTMANN    H. C. Artmann
H.C. Artmann
H.C. Artmann

Da H. C. Artmann (* 12. Juni 1921 in Wean-Bradnsee; † 4. Dezemba 2000 in Wean) is a österreichischa Dichda, Schriftstöla und Iwasetza. Bekaunt woan is ea duach an Gedichtbaund auf weanarisch "med ana schwoazzn dintn" (1958).

Da Artmann woa a notorischa Querdenka, dea wos si in ka Schublodn eiordnen hod lossn. Ea güt ois Mitbegründa vo da surrealistischen Literatua und vo da avantgardistischen Weana Gruppn (Wiener Gruppe). In seine Orbatn mischt si barock ausufanda Sprochwitz mit skurriln, schwoazn Hamua ...

→ weidalesn (Artike af Weanarisch)


 HEIRICHA    Heuriger
Heiricha in Pötzleinsdorf in Wean, 18. Hieb
Heiricha in Pötzleinsdorf in Wean, 18. Hieb

A Heiricha oda Heiriga is in Östareich a Ausdruck fiar an Wiat, dea wos in easchta Linie söwa gmochte Drangln – und zwoa Wein, Obstmost und söwabrenndn Schnops - aussschengd. Duat kriagd ma aa a koids Essn wia zum Beispü a Brettljausn. Eng zauman midn Heirichn hängt da Begriff Buschnschaung. De zwaa Weata kennan, owa miassn net fia des söwe steh. Do gibts sprochgeographische, owar aa rechtliche Deteus, de wos weida unt in dem Artikl ausanaunda dividiad wean.

Da Heiriche hod sein Naum vo dem hea, dass ma friara duatn nuar in Wei vom letztn Joah - in heirichn Wea, wia ma sogt – ausgschengt hod. Vom heirichn Wein kummt da Ausdruck Heiricha. Aa wauns uaspringlich nuar um an Wei gaunga is, hod ma in Begriff aa fia de „Mostheirichn“ heagnumma, wo mar an Öpfe-Birnanmost kriagt. ...

→ weidalesn (Artike af Ostöstareichisch)


 HOAMATGSANG    Heimatgesang

Hoamatgsang is a Liad in bairischa Sproch, im obaöstareichischn Dialekt. Am 29. Novemba 1952 is vom Laundtag offiziö zua "Owaöstreichisch Laundeshymn" eakleat wuan. Es is de oanzige östareichische Laundeshymne in boarischa Sproch. Da Text is vom Stelzhamer Franz (1841), de Melodie vom Schnopfhagen Hans.

A Laund braucht a Hymn und wias dazua kema is, des is a interessante Gschicht. Eascht midm Febapadent 1861 vom Kaisa Franz Joseph I. is dos Laund Owaöstreich ob da Enns zu an eigenen Eazheazogtum und dahea vuikomma vum Eazheazogtum Östareich trend wuan. 1861 is a easchtmois gwöht wuan und daun is a da da easchte Laundtag eigsezt wuan. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 HUNNEN    Hunnen
Hunnen
Hunnen

Hunnen is a Sammöbgriff vo ana Gruppn vo zentralasiatischn Reitavöka. In dem Artikl gehts nua um de eiropäischn Hunnen. Ned um de Hephtalitn, za de ma de weissn Hunnen sogt und aa ned um de, de untahoib vom Kaukasus ins Peasische Reich eigfoin san.

Im Foigendn wiad iwa de Hunnen in Eiropa gschriem, iwa eanan Fiara Attila, iwa sein Aufstieg und den Untagaung vom Hunnenreich noch sein Tod ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 INDUS KUITUA    Indus-Kultur
A Koatn mid de bkauntastn Fundschön vo dera Kuitua
A Koatn mid de bkauntastn Fundschön vo dera Kuitua

De Indus Kuitua, aa Harappa Kuitua gnend, woa a bronzezeidige Zivilisazion aufm indischen Subkontinent. De zwoa bkauntastn Fundstön san Harappa und Mohendscho Daro. Oanige bzeichnans a ois Sindhu – Sarasvati Zivilisazion. De Indus Kuitua hod vo eppa 2600 v. Kr. bis uma 1800/1900 v. Kr. adauad. An de Rand im Ostn san nu bis ins 13 Joahundat v. Kr. Restln vo dera Kuitua zfindn.De Leid san scho wirkli af oana hochn grossn Kuituaschtufn gschtaundn, und se haum mid de Sumera und a nu weida weg ghaundlt. Den eanane Sigln hod ma in Sumer und Bahrein gfundn. Vamuatli homs a bis in Oman hi ghaundlt.

Agfaungd hod ois im Hochlaund vo Belutschistan und do in de kloanan Flusstälan. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 JOHANN NESTROY    Johann Nestroy
Johann Nepomuk Nestroy
Johann Nepomuk Nestroy

Johann Nepomuk Eduard Ambrosius Nestroy (* 7. Dezemba 1801 in Wean; † 25. Mai 1862 in Graz) woa'r a östareichischa Schauspüla, Sänga, Dramatika und Satirika. Da Nestroy güt ois da “östareichische Shakespeare”. Sei Weak is bis heit da Gipfe vaum Oid-Weana Voikstheata. Vaum Biedermeier iwan Vormärz bis zua Revoluteaun und aa no danåch håt a des Weana Theataleb'n dominiat.

Noch'n Gymnasium und an aug'faungt'n Jusstudium håt se da Nestroy 1822 liaba a Karrier' ois Sänga (Bassist) ausg'suacht. A Zeit'l woa'r a in Amsterdam, nocha im Brünn und daunn in Graz und Preßburg aungaschiert. Da Direkta Johann August Stöger (17911861) håt daumois nämli net nua des Städtische Schauspielhaus Graz, sundan z'gleich aa des Preßburger Theata g'füaht. ...

→ weidalesn (Artike af Weanarisch)

→ olle Stickln vom Nestroy


 KEABHOIZ    Kerbholz
Keabhoiz
Keabhoiz

A Keabhoiz, aa Keabstock, is a Eainnarungshüfn aus da Fruahzeid, de wo bis ins Middloida und driwa ausse gnutzt woan is. Zöhkeabn hod ma auf Knochn, Stoana und Höza gfundn. Se woan ane de easchtn Afzeichnungssystem und woan ois Steiableg in Englaund bis ins 19. Joahundat in Brauch.

Ogfaungd hod ois scho fü fria, midn Zön mid de zehn Finga. Insare Oidvoadan haum nedamoi kompliziad Zöhn kena miassn, zun Iwalem in da Fruahzeid hod mas ned unbedingt brauchd. Im Amazonasdschungl lebd nu heid a kloana Indianstaumm vo ca 350 Leid, die haum iwahapt koan gnauen Begriff vo bestimmte Mengan. De kenan nua drei Begriff. "A kloane Meng", des kenan Oans bis Drei sei. "A bissl mea", des san so zwischn Drei und eppa uma Zehne. Und "Vü", des san daun olle driwa vo "a bissl mea". Bai aundan Leidln woa owa da Wunsch groß, es scho a bissal genaua zwissn. Waun eana oiso de eiganan 10 Finga zan Zön zweng woan san, haum se si mid Zöhstoandal bhoifn (Kislstoana oda a kloane Muschln) ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 LANDLA    Landler (Protestanten)
Cristian village, Sibiu County
Cristian village, Sibiu County

De Landla oda a Simbiaga Landla san de Nochkomen fu de Protesdantn, de untam Kaisa Koal VI. und da Maria Theresia in da Zeid fu 1734 bis 1756 aus Estareich zwaungswais ins oanzig efangelische Gebit fu da Habsbuaga-Monachi, nemli Simbiagn im heitign Rumenien, depoatiad woan san und si doat in da Nehe fu Heamanschdod aungsidlt haum.

D Refoamazion und d Gegnrefoamazion haum im 16., 17. und 18. Joahundat gewoitige Auswiakungen ghobt und des ned neta im kiachlichn und religiesn Bereich. Mocht und Religion woan domois eng midanaund fabundn und de hohaitliche Mocht woa duach d Religion ogsichat. Schbedastns seid n Augschbuaga Religionsfridn fu 1555 is de Konfession a zu am Inschdrument fum si ausbroatadn Obsolutismus woan. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 LEDERHOSN    Lederhose
Knopflatz-Ledahosn
Knopflatz-Ledahosn

De Ledahosn, aa Lederhosn oda Lederne is a kuaze oda lange Hosn, de wo aus Leda gmmochd is.

De Lederhosn hod in Bayern und im gnazn Oipngebiet a lange Tradition, de ebba bis as friae Middloita zruckgähd. Se is scho fias 6.Jh. zum earschdn Moi nochgwiesn. Neba da ganz tradionejn Ledahosn gibts heit freili aa neie Forman: Lederhosn fia de Beika, fia de Ledaszene und fian Oidog.

Wos fia an Schottn da Kilt und an Japaner da Kimono, des is fia an Boarn sei Lederhosn. ...

→ weidalesn (Artike af Obaboarisch)


 MAIBAAM    Maibaum
Maibaam
Maibaam

A Maibaam is a gschmickta Baam bzw. Stamm, wo im Fruahjoar, um an easchtn Mai, am Doaf-, Moarkt- oda Stodplotz afgstejt wead. De Tradition is voa oim in Estreich und Bayern zfindn.

Da Maibaam ead fast iwaroi am erschtn Mai aufgstäid, manchmoi aa scho am End vom Aprui. Zum Afstejn gheat a Blosmusi, Bia und Wiaschtl. Nacha gibts an Maidanz. A recht wichtige Sach bei dem Brauch is das olle zsammhäifn ...

→ weidalesn (Artike af Hochboarisch/Standardboarisch)


 MATHIAS KNEISSL    Mathias Kneißl
Mathias Kneißl beim Prozess
Mathias Kneißl beim Prozess

Da Mathias Kneißl oda da Raiba Kneißl (Räuber Kneißl), vulgo Kneißl Hias oda Schachenmüller-Hiasl (* 4. August 1875 z Untaweikatshofa; † 21. Febaa 1902 z Augschburg) wor a legendära, boarischa Raiba in da Gegnd um Dachau.

Er hod an Privatkriag gegn de stootliche Obrigkeit gfiat. Mit an Großafgebot vo Schandarm is a bei seina Vahoftung ois Unbewoffneta schwaa vawundet woarn. Zerscht hod ma eam gsundpflegt, nacha is a in Augschburg afn Schafott kepft woarn. Wei ra vo vuin oarman Leid ois a obaboarischa Robin Hood ogsegn woar is, is sei Odenka bis heint lebendi bliem ...

→ weidalesn (Artike af Hochboarisch/Standardboarisch)


 MAURUS LINDEMAYR    Maurus Lindemayr
Pater Maurus Lindemayr, 1723-1783
Pater Maurus Lindemayr, 1723-1783

Da Maurus Lindemayr (geboan 17. November 1723 in Neikiacha bai Laumboch; gschdoam 19. Juli 1783 a doat) woa Benediktina-Pater und Schriftschdöla, dea an Haufn Deataschdikl und Gedichtl in da domolign owaestareichischn Mundoat (mittelbairisch) gschrim hod. Seine Weake san a wichtig Beleg fia de Schbroch fum 18. Joahundat und in Dialekt fu deara Zeid. Ea woa a oana fu de easchdn bai da Faschriftlichung fum Boarischen, bzw. san uns fost koane ödan Beleg iwalifat.

Da Pater Maurus Lindemayr is am 17. Nofemba 1723 in Neikiacha bai Laumboch auf d Wöd kema und is auf n Naum Kajetan Benedikt Maximilian Lindemayr dauft woan. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 MUADABUALI    Muttersöhnchen
Da Mosi und sei Hund
Da Mosi und sei Hund

A Muadabuali oda Mamabua is a Bua oda a Mo, dea wo a bsondas engs Vahejtnis zua seina Muada hod.

Da Muada is des moast nit bewusst, dass ian Suhn damit schodd. Im Gegntei tendian Fraun dazua de Schwächn, de wo daduach entschtenga ois Tugadn vo eanan Buam z intapretian (z. B. Sensibilitet, Iwaempfindlichkeit). De Muadabualis sejm realisian aa nit, dass s Mamabuam san. ...

→ weidalesn (Artike af Hochboarisch/Standardboarisch)


 MUHAMMAD YUNUS    Muhammad Yunus
Da Fridnsnoböbraisdrega Muhammad Yunus
Da Fridnsnoböbraisdrega Muhammad Yunus

Da Muhammad Yunus (Bengalisch মুহাম্মদ ইউনুস, Muhāmmad Iunus; * 28dn Juni 1940 in Chittagong) is a Wiatschoftswissnschoftla und Bankbedraiwa aus Bangladesch.

Fu eam schdaumt de Ide und de Fawiaklichung fum Sisdem fu de Mikrokredit, bai dem si oame Leit, de sunst nia wo an Kredit griang dadn, si fia a konkrets Brojekt a Göd ausboang kinan und so a kloans Gscheft aufbaun kinan. Mid oft gauns kloane Gödsumen kau ma soiche Leit schau dabai höfn, wiatschoftlich söbschdendig zan wean und so a wiatschoftliche Entwiklung in recht oame Lenda in Gaung bringa. Fia sei Aungaschmau in dem Bereich hod a 2006 sogoa in Fridnsnoböbrais griagt. Da Yunus Muhammad is a da Gründa fu da Gameen Bank, de si auf soiche winzige Kredit schbezialisiad hod und ea is seid'n 1983ga Joa deara ia Diarekda. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 OIDBOARISCH    Altbairisch
Da Oidboarische Sprochramm (orange)
Da Oidboarische Sprochramm (orange)

Oidboarisch is de Bezeichnung fia de boarische Sproch in da Zeid vom 8. Joarhundat bis Mitte 11. Joarhundat n. Kr. Olle westgermanischn Idiome in dera Zeid, wo de Zwoate Lautvaschiabung stottgfundn hod, wern zum Oidhochdeitschn zejd. Des woa koa homogene Sproch, sundan hod aus mearan Varietaetn bstandn (Oidboarisch, Oidalemannisch, Oidfränkisch). Bedeitnde oidhochdeitsche Sprochdenkmoi san in Oidboarisch vafosst, meglichaweis aa de ejtasdn.

Oidboarische Sproch moant oisdann ned es moderne Boarisch vom heitign Oidbayern, sundan de Urform dovo.

→ weidalesn (Artike af Obaboarisch)


 OIDWEIBASUMMA    Altweibersommer
Altweibersommer
Altweibersommer

Da Oidweibasumma is a Zeid im Hiachst, wo de Sun no amoi a boar Dog scheint und de Luft bachalwoarm is. De Bladdln foarm si gejb und roud - und Spinnfodn fliagn duach de laue Luft, wia a suiban glenzads Hoor. Deshoib hod ma friacha aa „fliagada Summa“ gsogt.

Da Oidweibasumma is wia de Schofskejtn zeitli ned festglegt. De Scheewedaperiodn ko zwischn Middn Septemba und Middn Oktoba aftretn und wead aa no 5. Joareszeid oda „goidana Oktoba“ gnennt ...

→ weidalesn (Artike af Standardboarisch)


 ÖSTAREICHISCHE KAISAKRON    Österreichische Kaiserkrone
Kaisakron
Kaisakron

Ois östareichische Kaisakron is bei da Ausruafung vom Kaisadum in Östareich anno 1804 de Rudoifskron, de Privatkron vom Kaisa Rudolf II. festglegd woan. Se is bis 1918 de Kaisakron vom Kaisa vo Östareich bliem. Ob 1867 nua no fian cisleithanischn Reichsteu. Intressant is im Zammahang aa, warum ma de Kaisakron gmochd hod, wias dazua keman is und wems iazt wiakli keart.

Seidn Kaisa Konrad II san olle Kaisa mid da Reichskron kreent wuan (se is ausm 10. Joahundat). Obm 14. Joahundat is se mid de aundan Reichskloaodien in da Reichsstod Niamberg aufkom wuan. Und ma hods ned gern aussagrukt. Um bei bsundare Aunlos, wia zum Beispü an am Reichstog a respektirli aufztretn, hom se monche Kaisa a private Kron aufeadign lossn. Die Famüli vu de Habsburga hod aa a boa Kaisa vom „heiligen römischen Reiches deutscher Nation“ gstöd. Da Kaisa Rudolf II., dea wos in Prag residiad hod, woa ois grossa Kunstmäzen bekaunt. Er hod si aa midn Tycho Brahe gschrim und er hod aa in Johannes Keppler ois Hofmathematika und Astronom eigstöd. Aussadem hod ea mearare Kinstla ghobd, de wos fia ehm goabad hom. So aa in Buidlmola Giuseppe Arcimboldo, dea eahm des scheene Porträt gmoin hod. Ea hod aa ausgfoine Sochan und a fui Grafföweak zamkaft fia sei Wundakaumma (de Kunstkaumma) ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 OSTARRICHI    Ostarrichi
S Dokument fum Kaisa Otto III. wo a in Bischof Gottschalk fu Fraising im Joa 996 d Oatschoft "Niuuanhova" (Neihofn an da Ybbs) schenkt und des Woat ostarrichi zum easchdn Moi iwalifat is
S Dokument fum Kaisa Otto III. wo a in Bischof Gottschalk fu Fraising im Joa 996 d Oatschoft "Niuuanhova" (Neihofn an da Ybbs) schenkt und des Woat ostarrichi zum easchdn Moi iwalifat is

Ostarrichi is de Iwasezung fum lateinischn Begrif „marcha orientalis”, mid dem zu deara Zeid s östliche Grenzgebit fum Boarischn Heazugtum untahoib fu da Enns gmoand woa. In da berümtn Uakundn fum Kaisa Otto III. fum Joa 996 noch Grisdus, wo a in Bischof Gottschalk fu Fraising im Joa 996 d Oatschoft "Niuuanhova" (Neihofn an da Ybbs) schenkt, is des Woat ostarrichi zum easchdn Moi iwalifat. S heitige Woat "Estareich" lait si fu dem o.

In deara Uakundn, de fum Kaisa Otto III. am 1. Nofemba 996 in Bruchsal bai Karlsruhe ausgschdöd woan is, schenkt a in Gottschalk fu Hagenau, Bischof fum boarischn Fraising, a Schdüki Laund bai da Oatschoft "Niuuanhova" (Neihofn an da Ybbs) ois Lehen. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 PFOAD    Pfeit (Hemd)
Pfoad
Pfoad

A Pfoad oda Pfoat (korrekt: „de Pfoad“ und nit „as Pfoad“) , deitschboarisch Pfeit oda Pfait, is a boarisches Hemat. „Pfoad“ hod ma uaspringli im Boarischn fia a jeds Hemat gsogt. Heit sogt mas in easchta Linie fia Trachtlahematn und Zunfthematn.

De Pfoad woa uaspringli a Orbadshemat. Es is desweng weit gschniddn und hod oft Quetschfoitn. Daduach is s recht bequem. De Knopfleistn endd mid an Riegl (Schteg) und desweng is a Pfoad a Schlupfhemat. ...

→ weidalesn (Artike af Hochboarisch/Standardboarisch)


 SCHMEI    Schnupftabak
Schmei
Schmei

Schmei is a fein zribna Tabak, den wo ma si in d'Nosn aufe schiabt (schnupft). Da Schmei wead z'Bayern aa Bries, Schnupf, Schmeizla, Schmoizla, Dawak oda Nosnlega gnennd. S Schnupfa vo Medikamentn und Tabak woa bei vuin Väikan af dera Wäid bekannt, scho bevoa da Tabak in Eiropa eigfiat woan is.

Nach Eiropa is da Schmei vo Amerika kemma. Hoffähig gmocht hod es Schnupfn de franzesische Kenigin Katharina von Medici, de an Schmei gegn Schädlwäh und Migräne vawendt hod. Im 19. Jh. hod dann s'Raucha s'Schnupfa zruckdrängt. In Bayern hod si da Schmalzla oba stärka ghoidn ois in ibrign Deitschland. In letzta Zeit hods in Deitschland und Eiropa aa Wiedaauflebm vom Schnupftabak gem ...

→ weidalesn (Artike af Hochboarisch/Standardboarisch)


 SCHUAHPLATTLER    Schuhplattler
Boarisch Tanzn (Franz Völkl, Tanz im Wirtshaus)
Boarisch Tanzn (Franz Völkl, Tanz im Wirtshaus)

Da Schuahplattler is a traditionella boarischa Voikstanz. Er is aus'm Landler entstandn. Da Nam kimmt davo, dass da Tänza s Diandl umspringt und dabei imma wieda im Takt mit de Händ af d Obaschenkln, Wadln und Schuahsoin schlogt.

Da Schuahplattler is ois Weabetanz und ois Oanzl-Poartanz entstandn, des hoaßt Buama woitn duach gschickte Tankzakrobatik und lebhofts Schlogn Diandln beeindrucka. Deshoib hod da Tänza urspringli aa a gwisse Ausdrucksfreiheit ghobt und si ned an enge Regln hoidn miassn. Er hod Figuan zoagn, in de Luft springen, schnaggln und plattln kenna, während si sei Diandl weida im Takt draaht hod. Eascht zum Rundtanz san se dann imma wieda zsammkemma. Des freie Plattln hod ma a boarisch Tanzn gnennt. Eascht Ende des 19. Johrhundat is da Schuahplattler ois Gruppntanz standardisiat worn. ...

→ weidalesn (Artike af Obaboarisch)


 SIEMGMOANA    Siebengemeinden
Ehemolige Synagogn vau Kobaschdoaf
Ehemolige Synagogn vau Kobaschdoaf

De Siemgmoana woa da Naum vau ana Gruppn vau 7 ehemolign jidischn Gmoandn im heiting Burgenland. Auf Hebräisch wiad de Gruppn Schewa Kehillot (YIVO: Sheva Kehillot) gnennd.

De siem orthodox-jidischn Kultus-Gmoandn woan in: Eisnstod, Mattasdorf, Kobasdorf, Lacknboch, Frauenkirchen, Kittsee und Deitschkreitz. Uaspringlich hods sogoa no a ochde Gmoa gem. Des is Neiföd gwen. De Neiföda Judngmoa is owa duach an heaschoftlichn Ealoss 1739 auflest wuan. Dageng woa kaa Widaspruch meglich. ...

→ weidalesn (Artike af Ostöstareichisch)


 SMS FREGATTN NOVARA    SMS Fregatte Novara
De SMS Novara noch 1862 in Venedig, A Öbüdl vom Joseph Püttner.
De SMS Novara noch 1862 in Venedig, A Öbüdl vom Joseph Püttner.

De SMS Fregattn Novara woa a Schiff mid ana wexlvoin Gschicht. Scho bevuas nu vom Schtapl glaffn is hods scho zwoa Moi den Bsitza gwexlt. In Dienst is nu ois Seglschiff gschtöd wuan. Daun is za an Fuaschungsschiff umbaut wuan. Mid ihra Fuaschungsfoaht hod praktisch de modeane Ozeanographie augfaungt. Owa mid Ihra Foaht hod a praktisch da Gdaunkn augfaungt, das jo a aa Wödkuituaeab gabad. Noch da Wödroas is valengat wuan und hod zwoa Daumpfmaschinan eibaut griagt. Daun woas a Schraubnfregattn. Se Hod a in Eazheazog Maximilan noch Veracrux gfiat. Und den daschossanen mexicanischn Kaisa Maximilian daun wida hoambrocht. Noch an Braundaunschlog is schnö wida zaumgflickt wuan. So daß eisotzfehig woa zua Seeschlocht bei Lissa. Wo de untalegane östareichische Marine de Italienische bsiagt hod. Gendt hods ois Hulk und daun ois a Wohnschiff, bevuas 1888/89 ogwrackt wuan is. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 SOIZBUAGA EXULANTN    Salzburger Exulanten
Soizbuaga Exulantn
Soizbuaga Exulantn

De Soizbuaga Exulantn woan efangelische Leit de im 17dn und frian 18dn Joahundat aus'n Eazbisdum Soizbuag in mearane Wön fadrim und aus'n Laund gjogt woan san. Bedrofn woan foa oim protestantische Leit aus da Schdod Soizbuag söwa, Beaglaid aus Dianbeag bai Hallein und Beachtsgodara, owa a Bauan ausn Defereggendoi und ausn Zilladoi und kleeanen Grupn aus Rodschdod und Gastain.

Des Woat Exulant kimd ausn Ladainischn fum Partizip Presens fu exulare (eigentli exsulare) und hoast so fü wia Ausgjogta, Fadriwana ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 TASSILO III.    Tassilo III.
Tassilo III
Tassilo III

Da Baiernheazog Tassilo III. (* eppa 742; † 11 Dezemba? 796), hod des bairische Heazogtum zua greßtn Ausbroatung brocht. Ea woit fia sei Heazogtum mea Unobhengigkeit eareichn, is owa aun sein machtign Gegnschpüla em Franknkini Koarl em Grossn gscheitat.

Da Merowinga Kini Chlothar II. und sei Suhn Dagobert I. hom mid de machtign austrasischn Zwoag vo de Agilolfinga Bresln ghobt. Da austrasische Agilolfinger Chrodoald, dea wos mid ana Tant vom fuarign austrasischn Merowingakini Theuderich II. vaheirat woa, is af Drenga vo de Karolinga Pippin dem Ödan und em Bischof Arnulf vo Metz beim Kini in Ungnod gfoin. Da Pippin und Arnulf götn ois de zwoa Staummvödda vo de Karolinga. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 TECUMSEH    Tecumseh (Indianer)
Tecumseh
Tecumseh

Da Tecumseh (tɛˈkʌmsə) oda a Tecumtha oda Tikamthi (Da zan Schprung ausetzade Beaglöwe oda Da duckade Puma), woa a Indiana ausm Schtaumm vo de Kispokota - Shawnee.

In seina Zeid san oiweu mera amerikanische Siedla ins Indianalaund zogn. Und zweng dem hods vü bluadige Ausanaundasetzungan gebm. Ea hod gneist, das de Schtämm alloani nixe dagegn ausrichtn kenan und so hod a vasuacht mera Indiana aus de Schtämm unta seina Fiahrung za vaeinan um so mea Kaumpfkroft zhobm ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 VENANTIUS FORTUNATUS    Venantius Fortunatus
Da Venantius Fortunatus lest da Radegundis und iara Adoptivdochda Agnes fia; Büd ausn Joa 1862 fum Sir Lawrence Alma-Tadema.
Da Venantius Fortunatus lest da Radegundis und iara Adoptivdochda Agnes fia; Büd ausn Joa 1862 fum Sir Lawrence Alma-Tadema.

Da Venantius Fortunatus (* um 535 bai Treviso, † zwischn 600 und 610 in Poitiers; fola Naum: Venantius Honorius Clementianus Fortunatus) woa a remischa Schriftschdöla und katholischa Geistlicha aus Obaitalien, dea um 565 fu Ravenna iwa de Oipn und de Rhein-Gegend noch Aquitanien im heiting Fraunkreich zong is und doat schbeda Bischof woan is. Fia de Gschichtsfoaschung is a desweng wichdig, wai a umfaungreich ois aufgschrim hod wos a so gseng und dalebt hod, sowoi in Italien ois wia in Galien und a wiar a auf da Roas woa. Ea is a oane fu de wichdigsdn Beleg fu da frian Mearowingazeid im Fraunknreich. Fia de Religionsfoaschung san seine Biache iwa Heilige, wia in Sankt Martin fu Tours, und seine religiesn Himnen und Gedichtl wichdig. Da Venantius Fortunatus is aussadem de zwoate schriftliche Beleg, de a Infoamazion iwa de Bajuwarn lifat. De hod a nemli auf seina Roas fu Italien iwa de Oipn noch Galien drofn. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 VIAKANTHOF    Vierkanthof
A Viakanta im Mostviadl
A Viakanta im Mostviadl

A Viakanthof, aa Viakanta is a bsundarne Fuam vo am Bauanhof. Se san im gaunz boarischn Raum auztreffn. Oba niagans so haiffi wia im niedaöstarreichischn Mostviatl und in Owaöstareich im Traun- und im Hausruckviatl. Se san scho recht wuchtige Auwesn, mid bis 365 Fensta (Viajohreszeidnhof, St. Florian). Se hom a Seitnläng vo umma 30m bis üwa 60m. De Greßtn hom a Hofflechn vo foßt an Hekta, des san uma 5000m².

De Baufuam hod se eascht schpot entwückid . De Höf woan zeascht Boahöf oda Hocknhöf und de Moastn san eascht noch da Bauanbefreiung umbaut woan. De Ödan woan woascheinli de Meiahöf vo de Kleschta und de Schtift und san so vo umma 1770 umbaut woan. ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 VO DA PLAGA ORIENTALIS BIS OSTARRICHI    Von der Plaga Orientalis bis Ostarrichi
A growe Koatn, bevua de Awarn kema san.
A growe Koatn, bevua de Awarn kema san.

Vo da Plaga Orientalis bis Ostarrichi bschreibt de wexlvoi Gschicht in da sidestlign Gegend vom Franknreich.

Vo da Zeit vom Koal em Grossn und im Heazogtum Baiern. Iwa de Reichsteulung zan ostfrenkischn Reich. Und a de joazehntlaungan Miasoi, de wos ma mid de estlign Nochboan daleidn hod miassn. De reglmassign Plündarungszig vo de Awarn und da spodan Ungarn.

Und wia se am End do so weit weg aa kloans Landl ausbüt hod ...

→ weidalesn (Artike af Owaöstareichisch)


 WEANA KAFÄÄHAUS    Wiener Kaffeehaus
s Hawelka Kafäähaus an an ruhign Dunasdog in da Fruah
s Hawelka Kafäähaus an an ruhign Dunasdog in da Fruah

Des Weana Kafäähaus is de Bezeichnung fia Traditionscafés in Wean. Es is owa vü mea ois wia a Café, es is a tippische Weana Institution, de wos zum Kult wuan is. De tippische Kafäähauskuitua gheat seit 10. Novemba 2011 zum immateriön Kuituaeabe vau da UNESCO.

Wöche Bedeitung de Kafäähaustradition in Wean hod, sicht ma aa do draun, dass in Wean 50 vaschiedane Oatn vau da Kafääzuabereitung bekaunt san. Variiat wiad wos geht: De Gress vau de Schalal, de Glasln, mit oda ohne Zucka, Schlogobas, Müch, Müchschaum, Müchhaut, Schnops usw. ...

→ weidalesn (Artike af Weanarisch)


 WEANALIAD    Wienerlied
Logo vom Weanaliad-Festival
Logo vom Weanaliad-Festival

Es Weanaliad is a Liadgenre, des wos aus da Stod Wean kummt. Des Thema is Wean oda s Weana Lemsgfüü, de Texte san meistns weanarisch. Des Weanaliad is a ziemlich anzigoatigs musikalisches und sozio-kuituarös Phänomen, a „Psychogramm“ vo da Weana Lemsoat, a Mischung aus Söbstvaklearung, Lemsfreid und Vafoi. Es gibt rund 60 - 70.000 Weanaliada. Davau wean heit no a boa hundat gsunga ...

→ weidalesn (Artike af Weanarisch)


 WECHSLKROD    Wechselkröte
Wechslkrod
Wechslkrod

De Wechslkrod Bufotes viridis (LAURENTI 1786), aa greane Krod gnennd, is a Froschluach aus da Famülie vo de echtn Krodn (Bufonidae). Se is in Täu vo Eiropa und Vuadarasien dahaam und kummt meist in offane Laundschoftn vua, wia Fööda und Steppm. Meglichaeweis haundlt sa si bei da Wechslkrod um an Komplex vo meahrare, nauh vawaundte Oartn. Ois Synomyme fian wissonschoftlichn Nauman findt mar aa no Bufo viridis und (sötana) Pseudepidalea viridis.

Aum auffölligstn is de Foab vom Bugl: auf an höön, weißlatn odar a braunan Grund san greane Fleggn driwagschtrad. Zweng dem schaun de Viecha vo obmat gscheckat aus, ois wiar a Tarngwandl vom Mülitär. ...

→ weidalesn (Artike af Ostöstareichisch)

Schau aa