Руанда

Старажытнымі жыхарамі тэрыторыі Руанды былі пігмеі-тва. Не пазней за 1 тысячагоддзе н. э. тут пасяліліся банту, якія стварылі культуру Урэвэ, займаліся земляробствам, былі добра знаёмы з металургіяй і керамікай. У XVI стагоддзі ўзнікла дзяржава тутсі на чале з манархамі-мвамі. Яе пашырэнне суправаджалася складваннем эліты з ліку тутсі, што займаліся жывёлагадоўляй, і падпарадкаваннем земляробчага насельніцтва хуту.

У 1898 годзе Руанда анексавана Германіяй і далучана да нямецкай Усходняй Афрыкі. У 1916 годзе Руанду акупіравала Бельгія, якая пасля Першай сусветнай вайны атрымала мандат Лігі Нацый на кіраванне Руандай. З 1946 года Руанда — падпарадкаваная тэрыторыя ААН пад кіраваннем Бельгіі. У 1959 годзе прадстаўнікі хуту заснавалі Рух за эмансіпацыю (з 1960 — Рэспубліканска-дэмакратычны рух Пармехуту, РДР Пармехуту) на чале з Грэгуарам Кайібандай. На першых усеагульных выбарах 1961 года перамог РДР Пармехуту. У верасні 1961 годзе скасавана манархія, што суправаджалася сутыкненнямі паміж хуту і тутсі, у выніку якіх каля 200 тысяч тутсі аказаліся бежанцамі ва Угандзе.

1 ліпеня 1962 годзе абвешчана незалежнасць Руанды, першым прэзідэнтам стаў Грэгар Кайібанда. У снежні 1963 годзе зноў адбыліся сутыкненні паміж хуту і тутсі, пачалося выцясненне тутсі з дзяржаўнага апарату. У ліпені 1973 года ваенныя на чале з генералам Жувеналем Хаб’ярыманай здзейснілі дзяржаўны пераварот. У снежні 1978 годзе прынята новая канстытуцыя Руанды, Хаб’ярымана абраны прэзідэнтам краіны. Адзінай дазволенай палітычнай партыяй абвешчана Нацыянальны рух за развіццё (заснавана ў 1975). У кастрычніку 1990 годзе з тэрыторыі Уганды ў Руанду ўварваліся ўзброеныя атрады Патрыятычнага руандыйскага фронту (ПРФ), створанага эмігрантамі-тутсі. 4 жніўня 1993 года паміж ПРФ і ўрадам Руанды падпісана пагадненне пра спыненне агню і стварэнне кааліцыйнага ўрада. 6 красавіка 1994 годз быў збіты самалёт, на якім ляцеў Хаб’ярымана, ён загінуў, у чым абвінавацілі тутсі. Міліцыя хуту пачала масавае фізічнае знішчэнне тутсі; у выніку генацыду загінулі да 1 млн чалавек. У адказ ПРФ разгарнуў наступленне і авалодаў усёй тэрыторыяй Руанды. Больш за 2 млн хуту ўцяклі ў суседнія краіны. У ліпені 1994 годзе прэзідэнтам Руанды абвешчаны выхадзец з хуту Пастэр Бізімунгу, віцэ-прэзідэнтам — выхадзец з тутсі Поль Кагамэ. У 1997 годзе войскі Руанды дапамаглі скінуць рэжым Мабуту Сесе Сека ў Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга, а з верасня 1998 года ўдзельнічаюць ва ўзброеным канфлікце ў гэтай краіне. У красавіку 2000 года новым прэзідэнтам Руанды абраны Поль Кагамэ.

У лютым 2019 года Руанда закрыла мяжу з Угандай, пасля таго, як П. Кагамэ абвінаваціў Ё. Мусевені у падтрымцы груп, якія спрабуюць звергнуць яго і адвольна затрымліваюць грамадзян Руанды^[3].

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел