Жалейка (зборнік)
«Жалейка» — першы зборнік Янкі Купалы, выдадзены ў пачатку 1908 года ў Санкт-Пецярбургу выдавецкай суполкай «Загляне сонцэ і ў нашэ ваконцэ» тыражом 4300 асобнікаў, дзе апублікаваны 95 лірычных вершаў 1905—1907 гадоў і паэма «Адплата кахання».
| Жалейка | |
|---|---|
 Вокладка зборніка «Жалейка». Мастак - Якубоўскі | |
| Жанр | верш, паэма |
| Аўтар | Янка Купала |
| Мова арыгінала | беларуская |
| Дата першай публікацыі | 1908 |
| Электронная версія | |
 Тэкст твора ў Вікікрыніцах | |
У зборніку ўпершыню публікуецца праграмны верш паэта «А хто там ідзе?», які заняў асаблівае месца ў творчасці Купалы, на працяглы час стаў неафіцыйным беларускім гімнам і станам на 2011 год перакладзены на 82 мовы[1], станам на 2024 год — 101 мову[крыніца?]. Зборнік двойчы канфіскоўвалі расійскія імперскія ўлады[1][2]. Публікацыя «Жалейкі» адыграла надзвычайную ролю ў станаўленні беларускай літаратуры і творчага крэда яе аўтара[2]. Літаратурны крытык Леў Клейнбарт адзначыў, што «Жалейка» выражала нацыянальны ўздым тагачаснага грамадства[3].
Крытычныя водгукі
Зборнік быў з энтузіязмам успрыняты беларускім культурным асяродкам[2]. У сваім 17-м нумары газета «Наша Ніва» адгукнулася на выхад кнігі рэцэнзіяй Владака з Казіміраўкі (Уладзіміра Самойлы), які акрэсліў своечасовасць і значэнне гэтага зборніка тагачаснай Беларусі:
Творы Янука Купалы дагэтуль друкавала толькі «Наша Ніва», але цяпер песні яго выйшлі ў свет у асобнай кніжцэ, каторую малады пясняр наш назваў «Жалейкай». Песні Купалы — гэта люстра, ў каторым свеціцца душа беларуса, яго жыцце, яго родны край; гэта праўдзівы, непадроблены голас, што выходзіць з самай глыбі народнай душы, гэта — «крык, што жыве Беларусь!»[4]
Тагачасны аналітык беларускай літаратуры Максім Багдановіч у сваім літаратуразнаўчым артыкуле «Глыбы і слаі» быў больш стрыманым у ацэнках ранняй купалаўскай паэзіі:
Як і ў 1909 годзе, найбольш увагі звяртае на сябе Я. Купала; звяртае не толькі велічынёй сваёй здольнасці, але гібкасцю яе, здатнасцю да ўсестаронняга развіцця <…> Каб даць паняцце аб усёй моцы жыццёвых сокаў яго таленту, мы на мінуту вернемся аж да першых крокаў яго пісьменніцкай працы.
Пачаў ён з шурпатых вершаў, амаль не зусім зліваўшыхся з тагачасным слоем беларускай паэзіі; напісаныя пад Бурачка, залішне расцягненыя, слаба апрацаваныя з боку формы і мовы, яны ўвесь час перапявалі некалькі адных і тых жа тэм[5].
Цікавыя факты
- Першапачаткова псеўданімам Івана Луцэвіча, пад якім павінен быў выйсці яго першы зборнік, мусіў быць «Янук Купала», але рэдактар зборніка Браніслаў Эпімах-Шыпіла падчас публікацыі памылкова напісаў яго як «Янка Купала». З таго часу Іван Дамінікавіч Луцэвіч пачаў карыстацца псеўданімам менавіта ў такой форме[1].
Гл. таксама
Зноскі
Літаратура
- Янка Купала: Энцыкл. даведнік / БелСЭ; Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн., БелСЭ, 1986. — 727 с, 26 л. іл.; Артыкул «Жалейка» / Аўтар — А.Лойка. — C. 214—215.
- Таццяна Вабішчэвіч Апазіцыя «сваё—чужое» ў ранняй лірыцы Янкі Купалы: нацыятворчы аспект // Літературознавчі обріï. — Випуск 16. — С. 106—111.
Спасылкі
- Янка Купала. «Жалейка» Архівавана 21 верасня 2020 года. на сайце Родныя Вобразы
- Зборнік вершаў «Жалейка»Архівавана 9 верасня 2018. на сайце Архівы Беларусі