Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄
Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ (閩東語), iâ hô̤ lā̤ Mìng-dĕ̤ng-uâ (閩東話), sê diŏh Hók-gióng dĕ̤ng buô dê-kṳ̆ gâe̤ng Ciék-gŏng dĕ̤ng-nàng buô dê-kṳ̆ tŭng-hèng gì siŏh cṳ̄ng Mìng-ngṳ̄, dâi-biēu huŏng-ngiòng sê Hók-ciŭ-uâ. Gōng Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ gì nè̤ng gó̤ cê-gă gì mū-ngṳ̄ hô̤ lō̤ Bàng-uâ (
平話 Bŏng-cô/Séng-sék), é-sé̤ṳ sê „bàng-siòng gōng gì uâ“.
| Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ | |
|---|---|
| Bàng-uâ/平話 | |
| Huák-nguòng guók |  Dṳ̆ng-huà Ìng-mìng Gê̤ṳng-huò-guók Dṳ̆ng-huà Mìng-guók Hiŏng-gē̤ng Mā-lài-să̤-ā Sĭng-gă-pŏ̤ Ùng-lài |
| Sāi-ê̤ṳng dê-kṳ̆ | Hók-ciŭ, Nìng-dáik gâe̤ng Mā-cū |
| mū-ngṳ̄ sāi-ê̤ṳng-ciā | chă-bók-dŏ̤ 1000 uâng |
| ngṳ̄-hiê | Háng-cáung-ngṳ̄-hiê
|
| ùng-cê hiê-tūng | Háng-cê Bàng-uâ-cê |
| Guăng-huŏng dê-ôi | |
| guăng-huŏng ngṳ̄-ngiòng | Dṳ̆ng-huà Mìng-guók Lièng-gŏng-gâing |
| sìng-nêng gì siēu-só ngṳ̄-ngiòng | Dṳ̆ng-huà Mìng-guók Lièng-gŏng-gâing gì gău-tŭng ông-sók ngṳ̄-ngiòng |
| Guāng-lī gĭ-gáiu | Dṳ̆ng-huà Mìng-guók Ùng-huá-buô |
| ngṳ̄-ngiòng dâi-mā | |
| ISO 639-3 | cdo |
 Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ sāi gì dê-huŏng (ciē-sáik) | |
Diŏh Dṳ̆ng-guók, guăng-huŏng dêng-ngiê ciā ngṳ̄-ngiòng sê Háng-ngṳ̄ gì huŏng-ngiòng, gó̤ ĭ Mìng-dĕ̤ng huŏng-ngiòng (閩東方言). Bók-guó, nâ báik gōng Háng-ngṳ̄ gì nè̤ng uòng-ciòng tiăng mâ̤ huòi-é Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄, gó-chṳ̄ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ sê siŏh cṳ̄ng ngṳ̄-ngiòng, ng-sê huŏng-ngiòng.
Huŏng-ngiòng
Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ â-dā̤ â̤ dé̤ṳng buŏng 3 ciáh huŏng-ngiòng piéng-kṳ̆, cī 3 ciáh piéng-kṳ̆ cĭ-găng gău-liù ô nék-giāng káung-nàng:
- Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Nàng-piéng: Gōng ciā uâ gì nè̤ng ciō-iéu diêu diŏh Mìng dṳ̆ng sĕk ék, iâ cêu sê Mìng-gĕ̤ng dṳ̆ng-hâ-iù gáu ĭk-hāi-kāu gì dê-kṳ̆: bău-guák Hók-ciŭ chê-kṳ̆, Bìng-nàng, Kŭ-chèng, Lò̤-nguòng, Lièng-gŏng, Mìng-chiăng, Mìng-âiu, Diòng-lŏ̤h, Īng-tái, Hók-chiăng, Bìng-tàng. Dâi-biēu huŏng-ngiòng sê Hók-ciŭ-uâ.
- Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Báe̤k-piéng: Gōng ciā uâ gì nè̤ng ciō-iéu diêu diŏh gô-dā̤ Hók-nìng-hū hī siŏh dái, iâ cêu sê găk gĭng-dáng Hók-gióng dĕ̤ng-báe̤k buô gì Nìng-dáik dê-kṳ̆ (dṳ̀-kŭi Nìng-dáik chê-kṳ̆). Dâi-biēu huŏng-ngiòng sê Hók-ăng-uâ.
- Màng-gōng: iâ hô̤ lā̤ Màng-uâ. Gōng ciā uâ gì nè̤ng ciō-iéu diêu diŏh Ciék-gŏng dĕ̤ng-nàng buô gì Tái-sông-gâing gâe̤ng ĭ hó-gê̤ṳng gì dê-kṳ̆. Găk Chŏng-nàng-gâing dĕ̤ng-báe̤k buô hāi-gièng, iâ ô siŏh ciáh dê-kṳ̆ sê gōng ciā uâ gì. Gâe̤ng Ciék-nàng Mìng-nàng-ngṳ̄ siŏh iông, Màng-gōng sêu gáu Ngù-ngṳ̄ Ŭng-ciŭ-uâ dĕk-biék duâi gì īng-hiōng, gó-chṳ̄ gâe̤ng Hók-gióng gì Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ chă-biék iā duâi.
Ĭng-ông tā̤-hiê
Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ gáuk cṳ̄ng huŏng-ngiòng cĭ găng gì chă-biék iā duâi, gó-chṳ̄ gáuk cṳ̄ng huŏng-ngiòng gì sĭng-mō̤, ông-mō̤ gâe̤ng sĭng-diêu dŭ ô bī-gáu duâi gì chă-biék.
Dṳ̀ kó̤ Màng-gōng ī-ngôi, Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ huŏng-ngiòng gì sĭng-mō̤ dŭ chă-bók-dŏ̤. Hók-gióng gì Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ ô 15 ciáh siŏh-iông gì sĭng-mō̤, Hók-ăng-uâ bī Hók-ciŭ-uâ dòng chók w gâe̤ng j lâng ciáh sĭng-mō̤, ô 17 ciáh. Màng-gōng sêu gáu Ngù-ngṳ̄ gì īng-hiōng, sĭng-mō̤ gì só-liông bī Hók-gióng gì Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ gó lā̤ sâ̤.
Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ găk ông-mō̤ gà̤-dēng chă-biék iā duâi. Màng-gōng gì ông-mō̤ có̤i ciēu, ô 39 ciáh; có̤i sâ̤ gì sê Nìng-dáik-uâ, ô 69 ciáh hī māng sâ̤.
Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ sū-iū huŏng-ngiòng dŭ ô 7 ciáh sĭng-diêu, bók-guó diŏh gáuk dê tĕ̤k ĭng dŭ mâ̤ siŏh iông. Gĭng-dáng gì Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ dṳ̀ kó̤ siông-sĭng mò̤-niĕ-ài buŏng ĭng gâe̤ng iòng, gì-tă gì sĭng-diêu dŭ ô ĭng, iòng lâng cṳ̄ng.
| hŭng-lôi | Nàng-piéng huŏng-ngiòng | Báe̤k-piéng huŏng-ngiòng | Màng-gōng | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| huŏng-ngiòng | Hók-ciŭ | Hók-chiăng | Kŭ-chèng | Nìng-dáik | Hók-tīng | Hók-ăng | Chŏng-nàng Cièng-kó |
| Sĭng-mō̤ só-liông | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 | 17 | 29 |
| Ông-mō̤ só-liông | 46 | 42 | 51 | 69 | 41 | 56 | 39 |
| Sĭng-diêu só-liông | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 |
Â-dā̤ sê Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ gáuk cṳ̄ng huŏng-ngiòng diē-sié 7 ciáh sĭng-diêu gì tĕ̤k-ĭng:
| Ĭng-bìng | Iòng-bìng | Siông-sĭng | Ĭng-kó̤ | Iòng-kó̤ | Ĭng-ĭk | Iòng-ĭk | |
| Hók-ciŭ-uâ | ˦˦ 44 | ˥˧ 53 | ˧˩ 31 | ˨˩˧ 213 | ˨˦˨ 242 | ˨˧ 23 | ˥ 5 |
| Hók-ăng-uâ | ˧˧˨ 332 | ˨˨ 22 | ˦˨ 42 | ˨˩ 21 | ˧˨˦ 324 | ˨ 2 | ˥ 5 |
| Nìng-dáik-uâ | ˦˦ 44 | ˩˩ 11 | ˦˨ 42 | ˧˥ 35 | ˥˨ 52 | ˦ 4 | ˥ 5 |
| Hók-tīng-uâ | ˦˦˥ 445 | ˨˩˨ 212 | ˥˥ 55 | ˥˧ 53 | ˨˨ 22 | ˥ 5 | ˨˧ 23 |
| Tái-sông Màng-gōng | ˨˩˧ 213 | ˧˧ 33 | ˦˥˥ 455 | ˥˧ 53 | ˦˨ 42 | ˥ 5 | ˦˧ 43 |
| Chŏng-nàng Màng-uâ (Cièng-kó) | ˦˦ 44 | ˨˩˦ 214 | ˦˥ 45 | ˦˩ 41 | ˨˩ 21 | ˥ 5 | ˨˩ 21 |
| Chŏng-nàng Màng-uâ (Liù-gă-giò) | ˧˧ 33 | ˨˩˧ 213 | ˦˥ 45 | ˦˩ 41 | ˩˩ 11 | ˥ 5 | ˩ 1 |
Nô̤i-buô chă-ê
Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ huŏng-ngiòng diŏh cê-sṳ̀ tĕ̤k-ĭng siông chă-biék iā duâi. Â-dā̤ sê só-cê „ék“ gáu „sĕk“ diŏh Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ diē-sié gì tĕ̤k-huák.
| Ék | Nê | Săng | Sé | Ngô | Lĕ̤k | Chék | Báik | Gāu | Sĕk | |
| Hók-ciŭ-uâ | suɔʔ4/iʔ23 | nei242/laŋ242 | saŋ44 | sei213 | ŋou242/ŋu31 | løyʔ4 | tsʰeiʔ23 | paiʔ23 | kau31 | seiʔ4 |
| Mā-cū-uâ | suoʔ5/eik13 | nei242/lɑŋ242 | saŋ55 | sei312 | ŋou131 | løyk5 | tsʰeik13 | paik13 | kau33 | seik5 |
| Hók-chiăng-uâ | syo53/eʔ22 | ne41/laŋ41 | saŋ53 | se21 | ŋo41/ŋu33 | luʔ5 | tsʰeʔ22 | peʔ22 | kau33 | seʔ5 |
| Kŭ-chèng-uâ | syøk5/ik2 | ni324/laŋ324 | saŋ | si21 | ŋu324 | løyk5 | tsʰik2 | peik2 | kau42 | seik5 |
| Nìng-dáik-uâ | syøʔ5/ek2 | nei332/naŋ332 | sam44 | sei35 | ŋou332 | lœk5 | tsʰek2 | pɛk2 | kau42 | sɛk5/sɛp5 |
| Hók-ăng-uâ | eik5 | nei23/laŋ23 | saŋ332 | sei35 | ŋou23/ŋu42 | lœk2/louk2 | tsʰeik5 | pɛik5 | kou42/kieu42 | sɛik2 |
| Ciá-ìng-uâ | ik5 | ni213/laŋ213 | saŋ42 | si35/su35 | ŋu213 | lœk2/luk2 | tsʰik5 | pɛk5 | kau51/kiu51 | sɛk2 |