Agrikultura
- Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.
Ang agrikultura (nga naglakip sa panguma) mao ang arte ug siyensya sa pagprodyus og pagkaon ug uban pang mga produkto pinaagi sa sistematikong pagpatubo sa mga tanom ug pagpamuhi og hayopan.
.jpg)
Ang pulong "agrikultura" misulod sa pinulongang Sinugboanon pinaagi sa Kinatsilang "agricultura". Ang agri gikan sa Linatin nga ager ("usa ka uma"), ug ang kultura gikan sa Linatin nga cultura ("pagpatubo" kun "kultibasyon").
Sa aktuwal nga paggamit, ang agrikultura nagpasabot sa mga aktibidad nga gikinahanglan alang sa produksiyon sa pagkaon ug mga materyal, lakip na ang tanang paagi sa pagpadako og hayopan.
Ang padayong pag-ugmad sa mga paagi sa panguma maoy usa sa mga yawe sa espesyalisasyon sa trabaho sa tawo. Daghan niining maong mga trabaho dili direktang may kalabotan sa panguma (pananglitan ang mga sayantista, imbentor, ug mga enhinyero).
Sa banabana sa tuig 2002, 42% sa tibuok populasyon sa kalibotan anaa sa panguma, apan kini naghatag lamag 4.4% (2005 nga banabana) sa gross world product (sumatotal sa tanang gross domestic product).[1] Archived 2007-05-09 at the Wayback Machine
Heneral
Ang agrikultura mahimong ginagmay lamang (pananglitan, usa ka pamilya magtikad sa yuta alang sa kaugalingong panginahanglan) o dinagko (pananglitan, mga asyenda, manokan ug baboyan).
Nagkaanam na usab kadako ang porsiyento ning maong mga espesyalisasyon sa agrikultura:
Kaagi
- Palihog ihubad ang Ingles nga bersiyon ning maong seksiyon.
Agrikultura panahon sa Tungatungang Edad
- Muslims
- patubig (irigasyon)
- Columbian Exchange
Mga abot
Produksiyon sa tuig 2004
| Seryal | 2,264 | |
| Utanon ug melon | align="right " | 866 | |
| Mga lagutmon | align="right" | 715 |
| Gatas | 619 | |
| Prutas | 503 | |
| Karne | 259 | |
| Oil crops | align="right " | 133 | |
| [[Isda] (banabana sa 2001) | align="right" | 130 |
| Itlog | 63 | |
| Pulse (klase sa legume) | align="right" | 60 |
| Fiber crop | align="right " | 30 | |
| Gibasehan: [[UN Food & Agriculture Organisation]] (FAO)[2] | ||
| Tubo | 1,324 |
| Mais | 721 |
| Trigo | 627 |
| Humay | 605 |
| Patatas | 328 |
| Sugar beet | 249 |
| Soya | 204 |
| Prutas sa oil palm | 162 |
| Barley | 154 |
| Tamatis | 120 |
| Source: UN Food & Agriculture Organisation (FAO)[3] | |
Mga problema sa kalikopan
- Taas nga lebel sa nitroheno ug posporus sa mga sapa ug lanaw.
- Makadaot nga epekto sa herbisidyo, fungicide, insecticides, ug ubang biocide.
- Kombersiyon sa natural nga ekosistema ngadto sa mga uma.
- Pagkahurot sa ubang klase sa tanom ug mananap.
- Erosyon sa yuta.
- Pagkahurot sa mga mineral sa yuta.
- Ang amonya ug amonyum gikan sa hugaw sa hayop nakakontribyut sa polusyon sa hangin.
- Mga sagbot.
- Baho gikan sa hugaw.
- Pakhaminong asinon sa yuta (salination).
May ubang molakip sa nanghitabong kalibotanong pagpanginit.
Palisiya
Mga rebolusyon agrikultural
Mga paagi
- pag-usab-usab sa pananom (crop rotation)
- paghimo og kompost
- abono
- pag-ani
- patubig (irigasyon)
Mga pakisayran
Tan-awa usab
- Talaan sa mga lagutmon
Mga sumpay sa gawas
- www.fao.org — Food and Agriculture Organization of the United Nations World Agricultural Information Centre
- www.fao.org Archived 2008-05-09 at the Wayback Machine — Ang UN Statistical Databases
- www.fao.org/faostat — Ang FAOSTAT Statistical Databases
- www.fao.org/es/ess — Ang FAO Statistics Division
- FAO Agriculture Department Archived 2011-08-01 at the Wayback Machine ug ang State of Food and Agriculture 2003-2004
- GM Crops in Agriculture – sumarya sa FAO report sa taas alang sa mga dili espesyalista, gikan sa GreenFacts.
- Agriculture: Demon Engine of Civilization by John Zerzan
- Agriculture Network Information Center
- Food Security and Ag-Biotech News Archived 2006-06-15 at the Wayback Machine