Lapulapu
Si Kalipang Pulaka (c. 1491? – 1547?) kun Lapulapu mao ang hari sa pulo sa Mactan, sa Kabisay-an, nailhan isip nahiunang lumad sa kapupud-an sa Pilipinas nga mikontra sa panakop sa mga langyaw. Sa karon, giila siya isip nahiunang bayani sa Pilipinas.[1]
| Lapulapu | |
|---|---|
- Alang sa dakbayan, tan-awa ang Dakbayan sa Lapu-Lapu. Alang sa isda nga nailhang Lapu-Lapu sa uban, adtoa ang pugapo.
Panagsangka sa Mactan
Bontag sa Abril 27, 1521, si Lapulapu ug ang mga katawhan sa Mactan, armado og mga pana ug kampilan, miatubang sa kasundalohang Katsila nga gipangunahan ni Fernando Magallanes ang eksplorador nga Portuges. Sa Panagsangka sa Mactan, si Magellan ug daghan sa iyang katawhan napatay.
Mga tradisyon ug impluwensya
Sumala sa sinulting tradisyon sa Sulu , si Lapulapu usa ka Muslim nga datu,[2] ug nailhan sa ngalang "Kalipang Pulaka".[3]
Sa siglo 19, ang repormistang si Mariano Ponce migamit og alyas, "Kalipulako", isip usa sa iyang sudonim.[4] Ang 1898 Deklarasyon sa Kagawasan sa Pilipinas usab mitawag kang Lapulapu isisp "Hari Kalipulako de Maktan".[5]
Ang mga Sugboanon mipatukod og estatuwa alang kang Lapulapu sa Punta Engaño, Mactan ug miilis sa ngalan sa munisipyo sa Opon ngadto sa Dakbayan sa Lapu-Lapu. Ang mas bag-ong estatuwa gigasa isip regalo gikan sa mga Koreyano sa tuig 2005. Nahimutang kini sa Parkeng Rizal sa Dakbayan sa Manila.[6]
Si Lapulapu mao ang sentral nga pigura sa silyo opisyal sa Philippine National Police[7] and as the main design on the defunct 1-centavo coin circulated in the Philippines from 1967-1974.[8]
Sa unang regular nga sesyon sa Ika-14 nga Kongreso sa Pilipinas, si Senador Richard Gordon mi-introdus og bill nga modeklara sa petsa sa April 27 isip opisyal nga nasodnong pista opisyalm ug tawgon og Adlaw ni Lapu-Lapu.[9]
Usa ka matang sa isda nga grouper nga lumad sa Pilipinas gitawag og "lapu-lapu"[10] sa Katagalogan ug sa Iningles apan gitawag ug mas nailhan isip pugapo sa Kabisay-an ug Mindanao.
Duha ka pelikulang Pilipino, parehong gititulong Lapu-Lapu, nahimo alang kaniya - ang naunan sa tuig 1955[11] ug ang ikaduha sa tuig 2002.[12] Ang naulahi gibidahan nila Lito Lapid ug Joyce Jimenez.[12]
Ang Chief Lapu Lapu cocktail usa ka ilimnong makahubog nga gingalan pod gikan niya.[13][14]
Mga Reperensiya
Kinutlong Basahonon
- Agoncillo, Teodoro A. Magellan and Lapu-Lapu. Fookien Times Yearbook, 1965, p. 634.
- Alcina, Francisco, Historia de las Islas e Indios de Bisaya, MS 1668.
- Correa, Gaspar, Lendas de India, Vol. 2, p. 630.
- Cruz, Gemma, "Making Little Hero of Maktan."
- Estabaya, D. M., 445 Years of Lapu-lapu, Weekly nation 1: 26-27, April 25, 1966.
- Pigafetta, Antonio, Primo Viaje en Torno al Globo Terraqueo, Corredato di Notte de Carlo Amoteti, Milano, 1800.
Galeriya
Lapu-Lapu is a central figure in the seal of the Philippine National Police
Lapu-Lapu on the 1-centavo coin (no longer in circulation)
