Αποφθέγματα των Πατέρων

Οι Πατέρες της Ερήμου μιλούσαν την κοπτική, μια γλώσσα που συγγενεύει με την αρχαία αιγυπτιακή. Τα αποφθέγματα αρχικά μεταβιβάστηκαν προφορικά στα κοπτικά, αλλά η αρχική γραπτή απόδοση ήταν ελληνική.^[3] Η παλαιότερη γραπτή αναφορά των αποφθεγμάτων φαίνεται να είναι από τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. Δύο εκδοχές από τον 5ο αιώνα, η Collectio Monastica, γραμμένη στη γλώσσα γκεζ (αρχαία αιθιοπική), και οι Λόγοι Ασκητικοί του Αββά Ησαΐα, γραμμένοι στα ελληνικά, δείχνουν πώς η προφορική παράδοση άρχισε να αποτυπώνεται σε γραπτές συλλογές. Επίσης, παρόλο που υπάρχουν σωζόμενα αποσπάσματα των αποφθεγμάτων τόσο στη σαχιδική όσο και στην μποχαϊρική διάλεκτο της κοπτικής, αυτά ωστόσο αντιπροσωπεύουν αναδρομικές μεταφράσεις από τα ελληνικά. Συλλέχθηκαν και εκδόθηκαν από τον Μάριους Σεν.^[6]

Τα αποφθέγματα έχουν μεταφραστεί εν συνόλω ή εν μέρει αρκετές φορές. Ο Πελάγιος και ο Ιωάννης ο Διάκονος έκαναν τις πρώτες μεταφράσεις στα λατινικά. Ο Μαρτίνος της Μπράγκα μετέφρασε επίσης μερικά από τα ρητά στα λατινικά, ακολουθούμενα από μια εκτενέστερη μετάφραση από τον Πασχάσιο του Ντούμιο, περίπου το 555.^[9] Το έργο αυτό μπορεί να περιέχει μόνο το ένα πέμπτο του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου. Τον 17ο αιώνα, ο Ολλανδός ιησουίτης Χέριμπερτ Ροσβέϊντε συγκέντρωσε και μετέφρασε όλες τις διαθέσιμες πηγές για τους Πατέρες της Ερήμου και τις δημοσίευσε στα λατινικά ως Vitae Patrum.

Παράλληλα, υπάρχουν δύο μεταφράσεις στα αραμαϊκά. Αυτή του νεστοριανού μοναχού Ενάνισο στη κλασική συριακή (συριακή αραμαϊκή) από τις αρχές του 7ου αιώνα, γνωστή ως ο Παράδεισος των Πατέρων, και αυτή που δημοσιεύσε ο Χούγκο Ντένσινγκ και αποτελεί μια χριστιανική παλαιστινιακή αραμαϊκή μετάφραση. Υπάρχουν επίσης οι αρμενικές μεταφράσεις τόσο της αλφαβητικής όσο και της συστηματικής συλλογής.^[3] Την περίοδο 867–872, ο Άγιος Μεθόδιος μετέφρασε το κείμενο στα παλαιοεκκλησιαστικά σλαβονικά. Και παρόλο που το πρωτότυπο χάθηκε τον 14ο αιώνα, διασώθηκαν αρκετές δεκάδες αντίγραφα του λεγόμενου Πατερικού (Патерікъ).^[10] Επίσης, μερικά από τα αποφθέγματα διατηρούνται σε αραβικές και γεωργιανές μεταφράσεις.^[3] Τέλος, χάρη στους Λόγους Ασκητικούς, μερικά από τα αποφθέγματα μεταφράστηκαν στη σογδιανή (ανατολική ιρανική).^[11]

Στις αρχές του 20ου αιώνα η Έλεν Ουάντελ μετέφρασε επιλεγμένα αποφθεγμάτων από τη Vitae Patrum στα αγγλικά,^[12] ενώ η πρώτη πλήρης μετάφραση των αποφθεγμάτων στα αγγλικά είναι αυτή της αδελφής Μπενεντίκτα Ουόρντ (1975).^[13]

Οι παραλλαγές των Αποφθεγμάτων περιλαμβάνουν την αλφαβητική, τη συστηματική και την ανώνυμη.^[2][3]

Ανώνυμη παραλλαγή

Οι ενότητες της ανώνυμης παραλλαγής είναι οι παρακάτω^[14]:

Αλφαβητική παραλλαγή

Στην αλφαβητική παραλλαγή παρατίθενται σε αλφαβητική σειρά τα ονόματα των 131 Πατέρων με τα αποφθέγματα τους, αρχίζοντας από τον Μέγα Αντώνιο μέχρι τoν αββά Ωρ.^[15][2]

Συστηματική παραλλαγή

Στη συστηματική (λέγεται και θεματική) παραλλαγή το υλικό κατατάσσεται σε 21 κεφάλαια, που το καθένα αναφέρεται σε ένα κύριο θέμα.^[16][2] Υπάρχουν τέσσερις κύριες εκδόσεις της συστηματικής παραλλαγής, στα ελληνικά, λατινικά, συριακά και αρμενικά.^[3] Τα περιεχόμενα της ελληνικής έκδοσης είναι τα παρακάτω: