Ιμπν Ταγκρι-Μπιρντί

Ο Τζαμάλ αλ-Ντιν Γιουσούφ μπιν αλ-Αμίρ Σαΐφ αλ-Ντιν Ταγκρί-Μπιρντί (αραβ. جمال الدين يوسف بن الأمير سيف الدين تغري بردي) ή Αμπού αλ-Μαχασίν ιμπν Ταγκριμπιρντί^[3] (2 Φεβρουαρίου 1411 — 5 Ιουνίου 1470 ή 813-874 από Εγίρας) ήταν Άραβας ιστορικός, που γεννήθηκε και έζησε στο Κάιρο της Αιγύπτου των Μαμελούκων. Είχε δασκάλους του τον Αλ-Αϊνί και τον Αλ-Μακρίζι, δύο από τους κορυφαίους Αιγύπτιους ιστορικούς και λόγιους της εποχής εκείνης.^[4]

Το γνωστότερο έργο του Ιμπν Ταγκριμπιρντί είναι ένα πολύτομο χρονικό της Αιγύπτου και του σουλτανάτου των Μαμελούκων, με τον τίτλο al-Nujum al-zahira fi muluk Misr wa'l-Qahira. Το ύφος του είναι «χρονικογραφικό» και δίνει ακριβείς ημερομηνίες για τα περισσότερα γεγονότα. Αυτό καθιστά σαφές ότι ο Ιμπν Ταγκριμπιρντί διέθετε προνομιακή πρόσβαση στους σουλτάνους και στα αρχεία τους. Το όνομα «Ταγκρί-Μπιρντί» έχει την ίδια ρίζα με το σημερινό τουρκικό «Τανριβερντί» (Tanrıverdi) και σημαίνει «θεόσδοτος» στις τουρκικές γλώσσες.

Πέντε είναι τα σημαντικά έργα του Αμπού αλ-Μαχασίν ιμπν Ταγκριμπιρντί, τα εξής:

• النجوم الزاهرة في ملوك مصر والقاهرة (Al-Nujūm al-Zāhirah fī Mulūk Miṣr wa-al-Qāhirah), το προαναφερθέν χρονικό της περιόδου από την μουσουλμανική κατάκτηση της Αιγύπτου το 641 μέχρι το 1468.^[5][6] Τον 20ό αιώνα εκδόθηκε με επιμέλεια του Γουίλιαμ Πόπερ σε 12 τόμους (εκδ. Dār al-Kutub al-Miṣrīyah, Κάιρο 1929-1956) και μέρος του υπό τον τίτλο History of Egypt 1382-1469 σε μετάφραση του Πόπερ στο Μπέρκλεϋ το 1954-1963. Η πιο πρόσφατη έκδοση είναι το Miṣr al-Jadīdah, al-Qāhirah, al-Maktab al-ʻArabī lil-Maʻārif (στην αραβική), από το 2017.
• المنهل الصافي والمستوفي بعد الوافي (Al-Manhal al-ṣāfī wa-al-mustawfá baʻda al-wāfī), ένα λεπτομερές βιογραφικό λεξικό σε 13 τόμους, με περίπου 3.000 λήμματα αναφερόμενα στους βίους σουλτάνων^[7] πριγκίπων («αμιράδων»), λογίων, επιστημόνων («ουλεμάδων»), αξιωματούχων και ψυχαγωγών από τη Δυναστεία Μπαχρί και μεταγενέστερα.^[8]
• حوادث الدهور في مدى الأيام والشهور (Ḥawādith al-duhūr fī madá al-ayyām wa-al-shuhūr), μια αιγυπτιακή ιστορία των ετών 1250-1517, που αποτελεί συνέχεια του έργου του Αλ-Μακρίζι Suluk li-ma'rifat duwwal al-muluk.^[9]
• البحر الزاخر في تاريخ العالم وأخبار الأوائل والأواخر (Al-Baḥr al-zākhir fī tārīkh al-ʻālam wa-akhbār al-awāʼil wa-al-awākhir), μια παγκόσμια ιστορία από της δημιουργίας του Αδάμ. Χειρόγραφο αυτού του έργου βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας (No. 1551).
• مورد اللطافة في من وليه السلطنة والخلافة (Mawrid al-laṭāfah fī man waliya al-salṭanah wa-al-khilāfah), βιογραφίες των σουλτάνων και των χαλίφηδων.^[10]