Λουτρά Κύθνου

Οι οικισμός οφείλει το όνομά του στις εγκαταστάσεις λουτρών επί των θερμών πηγών οι οποίες ήταν γνωστές από τη ρωμαϊκή περίοδο.^[7]

Κοντά στα Λουτρά βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του Μαρουλά που διαθέτει ευρήματα της Μεσολιθικής περιόδου.^[8]

Η περιοχή των Λουτρών κατοικείται από την αρχαιότητα λόγω ύπαρξης πόσιμου νερού αλλά και του φυσικού λιμανιού που διαθέτει.^[3] Από τα αρχαία χρόνια τα Λουτρά ήταν γνωστά για τις ιαματικές πηγές τους.^[3] Οι πρώτες εγκαταστάσεις αξιοποίησης των πηγών φτιάχτηκαν το 1782 επί Τουρκοκρατίας από τον Νικόλαο Μαυρογένη.^[9] Παρόλο που οι πηγές χρησιμοποιούνταν ήδη την περίοδο που ο Χριστιανισμός δεν είχε διαδοθεί ακόμα στην Κύθνο,^[10] η τελική αξιοποίηση των ιαματικών πηγών (των Αγίων Αναργύρων και του Κάκαβου)^[11] ξεκίνησε κατά τη βασιλεία του Όθωνα όταν διαπιστώθηκαν οι θεραπευτικές ιδιότητες των πηγών και ξεκίνησε η κατασκευή του συγκροτήματος των ιαματικών λουτρών κατόπιν εισήγησης από την Ιατρική Σχολή για εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων,^[10] ενώ οι ντόπιοι αναφέρουν πως ως τότε οι κάτοικοι των νεότερων χρόνων τις χρησιμοποιούσαν μόνο για να πατούν και να πλένουν κουβέρτες και χαλιά.^[10] Το αρχικό κτίριο του υδροθεραπευτηρίου ολοκληρώθηκε το 1857 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Christian Hansen και του βοηθού του Laurent, που ανέλαβε την εκτέλεση και λίγα χρόνια αργότερα κτίστηκε το διπλανό κεραμοσκεπές νεοκλασικό κτίριο με σχέδια του Ernest Ziller.^[12] Στο λιμάνι των Λουτρών φόρτωναν τα μεταλλεύματα από το Όρος Κακόβολο.^[13]

Τα Λουτρά απέκτησαν ηλεκτρισμό το 1932 χάρη σε δωρεά του ζεύγους Κανελλόπουλου.^[14] Τον Μάιο του 1941, την περίοδο της Κατοχής της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα, αποβιβάστηκαν στα Λουτρά ιταλικά στρατεύματα.^[15] Τα Λουτρά ξεκίνησαν να αναπτύσσονται από τη δεκαετία του ‘80.^[16] Διαθέτουν μαρίνα για σκάφη και αλιευτικό καταφύγιο για τους ψαράδες.^[17]

Στην περιοχή τα πετρώματα είναι εν γένει υδροπερατά.^[18] Γίνεται χρήση μη στεγανών βόρθων (απορρόφησης) με αποτέλεσμα ρύπανση στον υδροφόρο ορίζοντα.^[19] Γεώτρηση στα Λουτρά καταδεικνύει πως το νερό είναι πόσιμο εντός αποδεκτών ορίων, σε αντίθεση με τις περισσότερες περιοχές της Κύθνου που δεν είναι.^[20]

Ιαματικές πηγές

Στα Λουτρά εκβάλλουν δύο ιαματικές πηγές που έχουν σχηματιστεί ως μεταηφαιστειακά γεγονότα ^[21] και έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:^[22]

• Ιαματική πηγή Αγίων Αναργύρων (αναβλύζει μέσα στο υδροθεραπευτήριο):
  • αλιπηγή με περισσότερα από 15000 mg διαλυμένων στερεών συστατικών ανά λίτρο νερού, κυρίως χλώριο και νάτριο
  • μεσόθερμη με θερμοκρασία νερού στους 38° Κελσίου
  • μέτρια ραδιενεργή με συγκέντρωση 25 Mach
• Ιαματική πηγή Κάκκαβου (σε απόσταση 50 μέτρων από αυτή των Αγίων Αναργύρων, ρέει απ' ευθείας προς την θάλασσα):
  • σιδηρούχος αλιπηγή με ιωδιούχο, βρωμιούχο και χλωριούχο νάτριο
  • υπέρθερμη με θερμοκρασία νερού στους 52° Κελσίου
  • ασθενώς ραδιενεργή με ραδιενεργή συγκέντρωση 4,1 Mach

Με τις ανασκαφές, ανακαλύφθηκαν αρχαίες κυκλικές κατοικίες, τάφοι και ένας ανθρώπινος σκελετός και κοντά σε αυτόν λίθινα εργαλεία από πυριτόλιθο, χαλαζία και οψιανό.^[8]

• Φιλιππαίου, Καλλιόπη Γ. (2014-02-10). Κουμαντάκης, Ιωάννης, επιμ. «Υδατικοί πόροι με έμφαση στα υπόγεια νερά νήσου Κύθνου». Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. doi:10.26240/HEAL.NTUA.3900. https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/handle/123456789/38980. 
• Χιλιαδάκης Στέλιος Ε., Οδηγοί Εταιρίας Ελλήνων Τουριστικών Συγγραφέων - Κύθνος. Αθήναι: Εμμ. Μαθιουδάκη
• Veloudaki, Chrysanthi Anna; Veloudaki, Christianna; Crow, Jim; Theodossopoulos, Dimitrios (2021-07-31) (στα αγγλικά). Oria Kastro, an insular medieval settlement and fortress on Kythnos: an architectural, archaeological, and historical investigation. University Of Edinburgh. doi:10.7488/ERA/1286. https://era.ed.ac.uk/handle/1842/38015. 
• Συλλογικό, Οι Κύθνιοι στα χρόνια της Κατοχής 1941-1944, 1995
• 100 Χρόνια Συνδέσμου Κυθνίων 1901-2001, Αθήνα 2011
• Κοκιασμένου, Ελένη. «Διαχείριση υδατικών πόρων της Νήσου Κύθνου - διπλωματική εργασία - Ιδρυματικό Αποθετήριο». dias.library.tuc.gr. Πολυτεχνείο Κρήτης. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2022.