Μύστικο

Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε για πρώτη φορά στα χρόνια της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζαντινής Αυτοκρατορίας). Έκτοτε τα χαρακτηριστικά του τροποποιήθηκαν μέσα στους αιώνες ανάλογα με τις κατά τόπους ιστορικές και γεωγραφικές συνθήκες^[1].

Είχε μήκος 20 με 30 μέτρα, αναλογία μήκους/πλάτους 7 προς 1 (κατά άλλους 6 προς 1) και εκτόπισμα που κυμαίνονταν από 40 έως 100 τόνους και είχε πλήρωμα από 5-9 άνδρες^[2]. Είχε κοινά χαρακτηριστικά με τη Γαλιότα και τη φούστα. Φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε και από άλλα μεσογειακά κράτη με το ίδιο όνομα (mistico). Υπήρχε όμως μεγάλη ποικιλία πλοίων που χαρακτηρίστηκαν τελικά ως «Μύστικα». Μια από αυτές αποτελεί το σεμπέκ, σεμπέκο ή ζεμπέκιο.

Ο Τ. Κωνσταντινίδης θεωρεί ότι το Μύστικο ήταν πειρατικό σκάφος και κινείτο είτε με κουπιά ή με πανιά. Υποθέτει ότι το μικρό Μύστικον ήταν παρόμοιο με τον μεταγενέστερο τύπο της Τράτας (20-30 τόνους) Στον πόλεμο της ανεξαρτησίας των Ελλήνων το Μύστικον και η Γολέτα ήταν κοινά ονόματα για αρκετούς τύπους σκαφών^[3]. Μύστικο αναφέρεται πως ήταν το σκάφος με το οποίο κατέφθασε ο Μπάιρον στο Μεσολόγγι ^[4].

Ήταν δημοφιλή σκάφη για τους Έλληνες πειρατές στο Αιγαίο και έμοιαζαν με τη φελούκα.^[5] Στην κατασκευή των μύστικων φαίνεται να είχαν προτίμηση και ιδιαίτερες γνώσεις οι Ψαριανοί. Το Ιανουάριο του 1827 μια γολέτα φέρεται ότι αιχμαλώτισε το Μύστικο που κυβερνούσε ο διαβόητος πειρατής Καρούλιας από τα Ψαρά και το πούλησε σε έναν Κρητικό καπετάνιο, τον Αντώνη Κοκολάκη^[6].

Λόγω της ιδιαίτερης κατασκευής τους χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία στον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα του 1821. Τα μύστικα αυτής της εποχής είναι μικρά ιστιοφόρα με στρογγυλή πρύμη όπως των μεγάλων ιστιοφόρων. Είχαν τρεις ιστούς, με μεγάλα λατινοειδή ή τραπεζοειδή ιστία, από τα οποία το πλωριό και το μεσαίο ιστίο, ήταν διπλάσια σε ύψος του πρυμνιού. Λόγω της ταχύτητάς τους ήταν κατάλληλα για καταδρομές και πειρατείες.

• Το Ναυτικό του 21

• Folkard, Henry Coleman 2012. The Sailing Boat: A Treatise on English and Foreign Boats and Yachts. (Books on Demand).
• Κωνσταντινίδης Τ.Π. 1954, Καράβια, Καπετάνιοι και συντροφοναύται, 1800-1830, Αθήναι.
• Sala, George Augustus, and Edmund Hodgson Yates 1876. Temple bar. (Ward and Lock).