Νικολό Ατσαγιόλι

Ο πατέρας του, λόγω της ικανότητάς του στην διαχείριση του βασιλικού ταμείου στη Νάπολη, ανταμείφθηκε από τον βασιλιά Ροβέρτο των Καπετιδών-Ανζού (Ανδεγαυών) με το αξίωμα του αρχιοικονόμου και του μυστικού συμβούλου. Κάλεσε το 1331 τον νεαρό τότε γιο του Νικολό Ατσαγιόλι να αναλάβει την διαχείριση του τραπεζικού υποκαταστήματος στην Νάπολη.^[3][4] Ο νεαρός γρήγορα αναδείχτηκε στο εμπόριο και τις τραπεζικές εργασίες.

Ο Νικολό, από τους πρώτους μήνες της άφιξής του στη Νάπολη, χάριν των ικανοτήτων του και των τρόπων του, κέρδισε την εύνοια και τη συμπάθεια της τιτουλάριας Λατίνας Αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β΄ των Βαλουά, που πρόσφατα είχε μείνει χήρα λόγω του θανάτου τού συζύγου της Φιλίππου Α΄ πρίγκιπα του Τάραντα (αδελφού του Ροβέρτου). Τόσο μεγάλη ήταν η εμπιστοσύνη της στο πρόσωπό του, ώστε ο Νικολό έλαβε το αξίωμα του αρχιοικονόμου και την βοήθησε στην ανατροφή των τριών ανήλικων υιών της.^[4][5] Υπάρχει η υποψία ότι υπήρξε και εραστής της.^[6][7][8]

Εκείνα τα χρόνια ο Νικολό μεσολάβησε και στην επίλυση της διαφοράς μεταξύ του νεαρού Ροβέρτου πρίγκιπα του Τάραντα (γιού της Αικατερίνης Β΄) και του θείου του Ιωάννη κόμη της Γραβίνας. Ο θείος δεν αναγνώριζε το κληρονομικό δικαίωμα τού πρίγκιπα στο πριγκιπάτο της Αχαΐας. Ο Νικολό γνώριζε και τους δύο, καθότι στο παρελθόν ο Ιωάννης της Γραβίνας είχε χρηματικές και κτηματικές συναλλαγές με την οικογένεια Ατσαγιόλι.^[9][10] Οι δύο αντιμαχόμενοι συμβιβάστηκαν με την μεταβίβαση από τον Ιωάννη του πριγκιπάτου της Αχαΐας στην Αικατερίνη Β΄, που εκπροσωπούσε τον ανήλικο γιό της και της λήψης από τον Ιωάννη των κτήσεων των Ανδηγαυών στην Ήπειρο, του βασιλείου της Αλβανίας και του δουκάτου του Δυρραχίου. Μαζί με τα παραπάνω ο Ιωάννης έλαβε και 5.000 ουγγιές χρυσού προκαταβολή σε μετρητά από τον εξυπηρετικότατο τραπεζίτη.^[7][11]

Το 1338 ο Νικολό συνόδευσε την Αικατερίνη Β΄ στην Πάτρα, όταν παρουσιάστηκαν προβλήματα στο πριγκιπάτο, που απαιτούσαν την παρουσία της.^[8][12][13] Πριν αναχωρήσει, όρισε ότι σε περίπτωση θανάτου του, τα εισοδήματα από την περιουσία του στην Ελλάδα να χρησιμοποιηθούν στην οικοδόμηση μοναστηριού Καρθουσιανών (Certosa) στη Φλωρεντία.^[14][15]

Ευρισκόμενος στην Πάτρα, αποφασίζει να αποκτήσει προσωπική περιουσία στο εκεί πριγκιπάτο. Πείθει την Τράπεζα να τού μεταβιβάσει τα τιμάρια La Mandria και La Lichina, τα οποία πιθανώς να ήταν στα Λεχαινά, κοντά στην Ανδραβίδα. Αυτά τα τιμάρια είχαν περιέλθει στην τράπεζα ως αντάλλαγμα για τη χρηματοδότηση των κατακτητικών επιχειρήσεων του Ιωάννη κόμη της Γραβίνας, το 1324.^{[4][9][10][16]} Ο Νικολό αγοράζει γειτονική σε αυτά γη, όπως και στην Ανδραβίδα, Πρινίτσα και Καλαμάτα. Επιπλέον η Αικατερίνη Β΄ του παραχωρεί γη στην Κεφαλλονιά σαν αμοιβή για τις υπηρεσίες του.^[4][16] Με αυτόν τον τρόπο έγινε υποτελής στο πριγκιπάτο της Αχαΐας, φρόντισε όμως να έχει μειωμένες φεουδαρχικές εισφορές και το προνόμιο να τις διαθέτει, σε όποιον τού παρέχει καλύτερη στρατιωτική προστασία.^[17][18]

Η Αικατερίνη Β΄ έμεινε στην Ελλάδα δύο χρόνια. Αυτό το διάστημα ο Νικολό δεν υπολόγισε ούτε το χρήμα, ούτε τον προσωπικό του κόπο για τα συμφέροντα του πριγκιπάτου της Αχαΐας. Με δικά του έξοδα ανεγείρει αμυντικό φρούριο στην Καλαμάτα. Για τις υπηρεσίες του αμείβεται με την βαρονία της Καλαμάτας, το κάστρο της Πιάδας (το 1342)^[19] στη σημερινή Νέα Επίδαυρο και άλλες εκτάσεις.^[15][20]

Τα ενδιαφέροντα του Νικολό είναι πλέον άμεσα συνδεδεμένα με την Πελοπόννησο. Είναι ένας σημαντικός γαιοκτήμονας της περιοχής· το υποκατάστημα των Ατσαγιόλι στην Γλαρέντζα εκτιμάται ισάξιο με αυτό του Λονδίνου και επιπλέον η Αικατερίνη Β΄ με την αναχώρησή της, τον ορίζει, προσωρινά τουλάχιστον (1340 - 1341), γενικό επίτροπο (βάϊλο) στο πριγκιπάτο.^[15][20] Όλα αυτά όμως είχαν ελαττώσει κατά 40.000 ουγγιές χρυσού τα κεφάλαια της Τράπεζας.^[20][21] Όταν το 1341, μετά από όλη αυτή τη δράση του στην Ελλάδα, επιστρέφει στην Ιταλία, ο Βοκάκιος σε χαιρετιστήριο επιστολή τον αποκαλεί δεύτερο Οδυσσέα.^[20][22]

Ο Ροβέρτος πρίγκιπας του Ταράντα, αναθέτει στον Νικολό την άμυνα του πριγκιπάτου της Αχαΐας, που συχνά δεχόταν επιθέσεις Τούρκων πειρατών. Τού παραχωρεί το 1358 την πόλη της Κορίνθου, την Ακροκόρινθο και άλλα οκτώ μικρότερα κάστρα, ενώ προηγουμένως είχε προστεθεί στις κτήσεις τού Νικολού και το κάστρο του Βουλκάνου (Ιθώμη). Ο Νικολό επισκεύασε τα τείχη της Ακροκορίνθου και χρησιμοποίησε οικονομικούς πόρους από άλλες κτήσεις της Πελοποννήσου στην Κόρινθο, διότι ήταν πιο ευάλωτη στους Τούρκους και τους Καταλανούς. Επειδή ο ίδιος δεν μπορούσε να επανέλθει στην Αχαΐα, διόρισε σαν αντιπρόσωπό του τον εξάδελφό του Δονάτο.^[23][24] Η επιρροή του ήταν τόσο μεγάλη ώστε το 1360, διόρισε τον ανιψιό του Ιωάννη Γ΄ Ατσαγιόλι αρχιεπίσκοπο και βαρώνο Πατρών.^[25]

Αργότερα βοήθησε τον Λουδοβίκο πρίγκιπα του Τάραντα (νεότερο αδελφό του Ροβέρτου) στην ανακατάληψη του πριγκιπάτου και αυτός τον τίμησε, δίνοντάς του οκτώ φέουδα στην Κόρινθο και τον τίτλο του «Αυθέντη και Καστελάνου της Κορίνθου».

Απεβίωσε το 1365 και κληροδότησε όλη του την περιουσία που είχε στην Ιταλία και το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδος στον γιο του Άγγελο Ατσαγιόλι. Το υπόλοιπο της περιουσίας του στην Ελλάδα, το κληροδότησε στον ανιψιό και θετό γιό του Άγγελο Α΄ Ατσαγιόλι, που έγινε αρχιεπίσκοπος και βαρόνος της Πάτρας. Ακόμη είχε ανιψιό και θετό γιό τον Νέριο Α΄ Ατσαγιόλι, που ήταν γενάρχης των δουκών της Αθήνας για τα επόμενα 100 χρόνια.^[26][27] Ο Νικολό τάφηκε στο Certosa del Galluzzo^[28], όπως και ο πατέρας του, στο μοναστήρι που ο ίδιος είχε κτίσει στη Φλωρεντία και σήμερα είναι ένα σημαντικό μνημείο.^[29][30]

Το μοναστήρι Certosa del Galluzzo, που κτίστηκε το 1341 από τον Νικολό Ατσαγιόλι και επεκτάθηκε από τις δωρεές των επόμενων γενεών. Είναι το μεγαλύτερο από τα έργα του, που σώζεται σήμερα για να τον θυμίζει.

• Μίλλερ, Ουΐλλιαμ μετάφρ. Σπυρ. Π. Λάμπρου, 1909-1910, «Ιστορία της Φραγκοκρατίας εν Ελλάδι (1204-1566)» μετά προσθηκών και βελτιώσεων, Tόμος A΄ Εν Αθήναις, Ελληνική Εκδοτική Εταιρεία.
• (Αγγλικά) Miller, W. (1908) "The Latins in the Levant. A History of Frankish Greece (1204-1566)" (Cambridge and New York). Αρχειοθετήθηκε 10/11/2017. Ανακτήθηκε 17/06/2017.
• Στέφανος Θωμόπουλος, 1888, «Ιστορία της πόλεως Πατρών από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι το 1821». Εν Αθήναις :Εκ της βασιλικής τυπογραφίας Νικολάου Γ. Ιγγλέση. (Λήμμα για το βιβλίο: Ιστορία της Πόλεως Πατρών (βιβλίο))
• Goldstone, Nancy (2010). Joanna, The Notorious Queen of Naples, Jerusalem and Sicily. Weidenfeld & Nicholson. 
• Setton, Kenneth M. (1975). A History of the Crusades: Volume III — The Fourteenth and Fifteenth Centuries. Madison: University of Wisconsin Press. 
• Setton, Kenneth M. (1975). Catalan Domination of Athens 1311–1380. London: Variorum.