Πέτρος Βασιλειάδης

Το 1977 υπέβαλε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τη διδακτορική του διατριβή με θέμα «Η περί της Πηγής των Λογίων Θεωρία. Κριτική θεώρησις των σύγχρονων φιλολογικών και θεολογικών προβλημάτων της Πηγής των Λογίων». Δίδαξε Καινή Διαθήκη και Διαθρησκειακό Διάλογο, και κατ’ ανάθεση Λειτουργική και Οικουμενική Θεολογία στο ΑΠΘ και σε διάφορα πανεπιστήμια των ΗΠΑ (St. Vladimir’s, St. Athanasius, Smith College, Lynchburg), της Ευρώπης (Μποσέ, Μπολόνια, Κοπεγχάγη, Λουντ, Όσλο, Γιοένσου, Ρέυκιαβικ) και της Ασίας (Νότια Κορέα).

Διετέλεσε Ορθόδοξος επίτροπος της Παγκόσμιας Ιεραποστολής στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών [ΠΣΕ] (1998-2006), και κύριος οργανωτής του 14ου Παγκόσμιου Ιεραποστολικού Συνεδρίου, το οποίο φιλοξενήθηκε από την Εκκλησία της Ελλάδος το 2005 στην Αθήνα. Επίσης διετέλεσε κατά καιρούς μέλος των Συνοδικών Επιτροπών Λειτουργικής Αναγέννησης και Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων της Εκκλησίας της Ελλάδας, σύμβουλος των Ηνωμένων Βιβλικών Εταιρειών (United Bible Societies=UBS) για την βελτίωση των σχέσεων με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες και την προβολή της Ορθόδοξης κατανόησης της Αγίας Γραφής στην οικογένεια των κατά τόπους Βιβλικών Εταιρειών, και μέλος της εκδοτικής επιτροπής του Δελτίου Βιβλικών Μελετών και των εκδόσεων Regnum Edinburgh 2010 Mission Series. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος, γραμματέας και αντιπρόεδρος της Εταιρείας Οικουμενικών Μελετών και Διορθόδοξης Πληροφόρησης, εκ των συντονιστών των τακτικών της επιστημονικών συνεδρίων Ανατολικών και Δυτικών Καινοδιαθηκολόγων της Studiorum Novi Testamenti Societas (SNTS). Και εκ των βασικών συντελεστών του διενιαύσιου Διαχριστιανικού Συμποσίου μεταξύ του Τμήματος Θεολογίας και του Ινστιτούτου Πνευματικότητας του ποντιφικού Πανεπιστημίου Ateneum Antonianum. Μαζί με τους Σ. Αγουρίδη, Ι. Γαλάνη, Γ. Γαλίτη, Ι. Καραβιδόπουλο και Β. Στογιάννο ήταν εκ των μεταφραστών της Καινής Διαθήκης στη νέα ελληνική γλώσσα (1977-1989).

Μετά την αφυπηρέτησή του από το ΑΠΘ, και μετά την τιμητική επιβράβευσή του με το αφιέρωμα του Τμήματός Θεολογίας του ΑΠΘ για την συμβολή του στον Οικουμενικό διάλογο,^[1] αφιερώθηκε στη δημιουργία του Κέντρου CEMES, διευθύνοντας ως Πρόεδρός του τα προγράμματά του για τον Οικουμενικό διάλογο,^[2] τον διαθρησκειακό διάλογο,^[3] την Ορθόδοξη χριστιανική ιεραποστολή,^[4] τις διακόνισσες,^[5] την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο^[6] και την Ουκρανική Αυτοκεφαλία.^[7] Επίσης ως Πρόεδρός επί τιμή του CEMES ανέλαβε την οργάνωση και διεύθυνση του μεταπτυχιακού προγράμματος Master in Orthodox Ecumenical Theology (ΜΟΕΤ).

Στο χώρο της βιβλικής επιστήμης η συμβολή του επικεντρώνεται κυρίως στην Πηγή των Λογίων (Q),^[8] και ιδιαίτερα στην πρότασή του για τη χρήση των διαδικαστικών αρχών για την ανασυγκρότηση της Q,^[9] αλλά και στις επιπτώσεις που έχει η ανακάλυψή της, όχι τόσο στην επίλυση του Συνοπτικού Προβλήματος, όσο κυρίως στην αλλαγή της συμβατικής εικόνας των απαρχών του χριστιανισμού. Έχει επίσης συμβάλει στην έρευνα της παύλειας περί σταυρού και λογείας θεολογίας.^[10] Και στις δυο περιπτώσεις έχει υποστηρίξει τον κοινωνικό χαρακτήρα της theologia crucis και του αρχαίου αυτού θεσμού της εκκλησίας, της λογείας, απώτερος στόχος του οποίου ήταν η ισοκατανομή και κοινωνία των υλικών αγαθών.

Όσον αφορά στην εκκλησιολογία-ευχαριστιολογία, στη γραμμή της «ευχαριστιακής θεολογίας» του Μητροπολίτη Περγάμου κ. Ιωάννη (Ζηζιούλα) για την αναγκαιότητα του «πρωτείου», πάνω σε θεολογική και όχι απλώς ιστορική βάση, επανέφερε προς συζήτηση και τις απόψεις του εισηγητού της «ευχαριστιακής εκκλησιολογίας» N. Affanasiev,^[11] τονίζοντας την πνευματολογία (πέραν της χριστολογίας) και την ιεραποστολική (πέραν της ευχαριστιακής) διάσταση της Εκκλησίας, πλησιάζοντας έτσι τις απόψεις του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου (Γιαννουλάτου).

Με αυτό το σκεπτικό και με βάση τα βιβλικά δεδομένα υποστήριξε την ανάγκη επαναθεώρησης της Ορθόδοξης θέσης περί της intercommunio και του «μη περιεκτικού» χαρακτήρα της Θείας Ευχαριστίας,^[12] όπως επίσης και της Ορθόδοξης ανθρωπολογίας.^[13]Έχοντας διαπιστώσει την υποχώρηση του λόγου του Θεού, του ευαγγελίου, και των βιβλικών καταβολών της Ορθόδοξης θεολογίας, επιχειρεί δημιουργική σύνδεση της μετέπειτα εξέλιξης της εκκλησιαστικής παράδοσης, αλλά και της σύγχρονης θεολογικής προβληματικής, με τη βιβλική παράδοση. Για τον λόγο αυτό συνέβαλε στην υπέρβαση του κατακερματισμού της θεολογικής επιστήμης διευρύνοντας την επιστημονική και πρακτική του δραστηριότητα σε περιοχές, όπως η οικουμενική κίνηση και θεολογία, η ιεραποστολική, η λειτουργική θεολογία, και η θεολογική εκπαίδευση.

Ως προς τη λεγόμενη προφητική θεολογία, βασική θεολογική του θέση είναι η προτεραιότητα της οριζόντιας (εκκλησιολογικής και εσχατολογικής) προοπτικής, τόσο στην Καινή Διαθήκη και την αρχέγονη Εκκλησία, όσο και στη μεταγενέστερη χριστιανική γραμματεία, με την κάθετη σωτηριολογική (παύλεια) διδασκαλία να εντάσσεται πάντοτε μέσα στα πλαίσια της οριζόντιας εσχατολογικής ως συμπληρωματική. Βασιζόμενος στη θεμελιακή, πλην όμως περιθωριοποιημένη ενανθρωπησιακή χριστιανική διδασκαλία, και υποστηρίζοντας υπέρβαση της παραδοσιακής πατερικής «αποκλειστικότητας» της νεότερης Ορθόδοξης θεολογίας, αλλά και προβάλλοντας την αναγκαιότητα βιβλικής θωράκισης της ευχαριστιακής εκκλησιολογίας, έχει προβάλει μετ’ επιτάσεως την προφητική θεολογία, πέρα και πάνω από τις νεότερες παραδοσιακές θεολογίες, που έχουν κυριαρχήσει από την δεκαετία του ‘60: ευχαριστιακή και θεραπευτική.

Αναφορικά με την κοινή χριστιανική μαρτυρία και τη λειτουργική αναγέννηση, από τη δεκαετία του ’80 επιτακτικά έχει προβάλει το νέο «παράδειγμα» της κοινής χριστιανικής μαρτυρίας (ιεραποστολής) στην μετανεωτερική εποχή,^[14] ασχολούμενος παράλληλα συστηματικά και με την Ορθόδοξη κατανόηση της οικουμενικής θεολογίας,^[15] υπογραμμίζοντας τη χριστιανική μαρτυρία (ιεραποστολή) ως την πραγματική Λειτουργία μετά τη λειτουργία, και εμμένοντας στην αναγκαιότητα του δια-χριστιανικού και δια-θρησκειακού διαλόγου,^[16] και κυρίως της λειτουργικής αναγέννησης.^[17]

Σε ό,τι αφορά στη θεολογία και την παγκόσμια οικονομία, από το 2006 και εφεξής ως μέλος του προγράμματος «Φτώχεια-Πλούτος-Οικολογία» (PWE) του ΠΣΕ τα ερευνητικά ενδιαφέροντα και η πρακτική ενασχόλησή του τοποθετούνται προς την κατεύθυνση της εναλλακτικής προς τη νέο-φιλελεύθερη οικονομική παγκοσμιοποίηση χριστιανική πρόταση.^[18]

Σε σχέση με τη θεολογική εκπαίδευση, το 2002, μετά από υπερδεκαετή ευδόκιμη θητεία στην Παγκόσμια Συνομοσπονδία Θεολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και το Διοικητικό της Συμβούλιο, εκλέχτηκε Πρόεδρός της (2002-2008), για την προσφορά του στην οποία του απενεμήθη ο ισόβιος τίτλος του Επιτίμου Προέδρου της. Η ερευνητική ενασχόληση και συμβολή του στην ανά την οικουμένη θεολογική εκπαίδευση συνίσταται στη σύνδεση των νέων προκλήσεων με τις παραδοσιακές θεολογικές προϋποθέσεις.^[19] Με αυτή τη διεθνή εμπειρία του, αλλά και την τεσσαρακονταετή ακαδημαϊκή του θητεία στην ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα, συμμετέχει στην αναθεώρηση του μαθήματος των θρησκευτικών στο δημόσιο λύκειο, αλλά και είναι από τους ένθερμους υποστηρικτές των μεταρρυθμίσεων στα δημόσια ελληνικά ΑΕΙ ως μέλος του Συνδέσμου Καθηγητών του ΑΠΘ.^[20]

Τα σημαντικότερα έργα του είναι:

• Η περί της Πηγής των Λογίων θεωρία, 1977.
• Σταυρός και Σωτηρία, 1983.
• Χάρις-Κοινωνία-Διακονία, 1985.
• Η Αγία Γραφή, Μετάφραση από τα Πρωτότυπα Κείμενα, 1989.
• Eucharist and Witness, 1998.
• LOGOI IESOU: Studies in Q, 1999.
• Μετανεωτερικότητα και Εκκλησία: Η Πρόκληση της Ορθοδοξίας, 2002.
• Τα Λόγια του Ιησού: Το αρχαιότερο Ευαγγέλιο, 2005.
• Lex orandi: Λειτουργική θεολογία και λειτουργική αναγέννηση, 2005.
• Ενότητα και μαρτυρία: Ορθόδοξη χριστιανική μαρτυρία και διαθρησκειακός διάλογος - εγχειρίδιο ιεραποστολής, 2007.

Έχει εκδώσει επίσης συλλογικούς τόμους: Βιβλικές ερμηνευτικές μελέτες (1988), Ερμηνεία των Ευαγγελίων: Θεολογικές και ιστορικο-φιλοσοφικές προϋποθέσεις καθώς και ερμηνείες στα τέσσερα Ευαγγέλια (1990), Επίκαιρα αγιογραφικά θέματα: Αγία Γραφή και Ευχαριστία (2000) και Παύλος: Τομές στη θεολογία του Α΄ (2004).

• Προσωπική ιστοσελίδα, στον ιστότοπο του ΑΠΘ.
• Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγυκλοπαίδεια (ΜΟΧΕ), τόμ. 4, σσ. 30, 31, λήμμα «Βασιλειάδης Πέτρος».
• Ι. Πέτρου, Στ. Τσομπανίδης, Μ. Γκουτζιούδης (επιμ.), Ο Οικουμενικός Διάλογος στον 21ο αιώνα Πραγματικότητες, Προκλήσεις, Προοπτικές, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2013, σσ. 13-49.

• Μητρόπολη Δημητριάδος, Ακαδημίας Θεολογικών σπουδών: Πέτρος Βασιλειάδης^{[νεκρός σύνδεσμος]}.