Σούνιο Λεοντίδας

Ο δήμος πήρε το όνομά του από το «Σούνιον ιερόν» και το «Σούνιον άκρον», για τα οποία γίνεται αναφορά από τον Όμηρο, στην Οδύσσεια.^[1]

Ο δήμος του Σουνίου, ήταν δήμος της Παραλίας.^[2] Συνόρευε με τους αρχαίους δήμους της Αμφιτροπής στα δυτικά και του Θορικού στα βόρεια. Βρίσκεται διαχρονικά νότια της Αθήνας, στο ακρωτήριο του Σουνίου^[3] ή «Κάβο Κολόνες»^[4] και τους οικισμούς Κάτω Σούνιο και Άνω Σούνιο, οι οποίοι σήμερα είναι οικισμοί του Δήμου Λαυρεωτικής. Σύμφωνα με τον John S. Traill το κέντρο του αρχαίου δήμου βρίσκεται σε θέση στην κοιλάδα της Άνω Αγριλέζας,^[5] περίπου 3 χιλιόμετρα από την περιοχή με το ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας Άνω Σουνίου, η οποία υπάγεται επίσης στον σύγχρονο Δήμο Λαυρεωτικής.

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,^[6] ως μέλος αρχικά της Λεοντίδας φυλής, συμμετείχε με 4 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη (307/306 – 224/223 π.Χ.) και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν με 6 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) ο δήμος εντάχθηκε στην Ατταλίδα φυλή, ενώ είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.

Ο δημότης του αρχαίου Σουνίου ονομαζόταν Σουνιεύς.^[7] Ο δήμος ήταν γνωστός για τον ναό της Σουνίας Αθηνάς, ο οποίος βρισκόταν στην κορυφή του ακρωτηρίου του Σουνίου. Η λατρεία της θεάς πηγαίνει πίσω ως την γεωμετρική εποχή, όταν στήθηκαν κολοσσιαία αγάλματα κουρών, εκ των οποίων το παλαιότερο, από το 600 π.Χ., είναι ύψους τρίων μέτρων. Ένας πρώτος ναός, ο οποίος κατασκευάστηκε στην αρχαϊκή εποχή, καταστράφηκε από τους Πέρσες το 480 π.Χ. Ανακατασκευάστηκε ξανά, στα μέσα του πέμπτου αιώνα π.Χ., με θέα τη θάλασσα, διακοσμημένος με ντόπιο μάρμαρο, που έφερε περίτεχνες σκηνές από τις Κενταυρομαχίες, μεταξύ Κενταύρων και Λαπιθών και από τις Γιγαντομαχίες.

Λίγο πιο βόρεια, πάνω σε μικρό λόφο, υπήρχαν δύο ναοί, οι οποίοι κατασκευάστηκαν τον πέμπτο αιώνα π.Χ. και ήταν αφιερωμένοι στον Ποσειδώνα, ο οποίος ήταν ο θεός, ο οποίος λατρευόταν κυρίως στην περιοχή αυτή^[8] και μάλιστα ο Αριστοφάνης τον αποκαλούσε ως «Σουνιάρατον»^[9] και «Σουνιέρακον».^[10][11]

Κάθε τέσσερα χρόνια, κατά τη διάρκεια των εορτών Ποσειδείων, τον μήνα Ποσειδεώνα, πραγματοποιούνταν ναυτικοί αγώνες γύρω από το ακρωτήριο.^{[12][1][13][14][15]} Υπήρχαν και άλλες θρησκευτικές δομές, στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν «Ηράκλειον» και βωμός προς τιμήν του Φρόντιδος, γιου του Ονήτορα και πηδαλιούχου του Μενέλαου, τον οποίον κατακεραύνωσε ο Απόλλωνας κατά την επιστροφή του από την Τρωάδα, ενώ παρέπλεε το ακρωτήριο του Σουνίου.^[1]

Στον δήμο περιλαμβανόταν επίσης η περιοχή των ορυχείων του Λαυρίου,^[16] όπου υπήρχαν καμίνια και εργαστήρια, μερικά από τα οποία ήταν οχυρωμένα. Τα μεταλλεία αργύρου, στο Λαύριο,^[17] στα οποία την εποχή της ακμής τους εργάζονταν περίπου 20.000 άνθρωποι, με ετήσια παραγωγή σύμφωνα με τον Ξενοφώντα 100 ταλάντων (100 τάλαντα Χ 60 μνες Χ 100 δραχμές = 600.000 : 10 = 60.000 πολίτες), από την οποία παραγωγή διενέμοντο σε κάθε πολίτη της αρχαίας Αθήνας 10 δραχμές και τα οποία μεταλλεία συνέβαλαν σημαντικά στην ευημερία του τόπου, η οποία έγινε παροιμιώδης.^[18][19] Ωστόσο, τον πρώτο αιώνα π.Χ., η περιοχή ήταν σε υποβαθμισμένη κατάσταση.^[20]

Το σύνολο της επικράτειας του δήμου οχυρώθηκε το 413 π.Χ., κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου^[21] και εθεωρείτο ως ένα από τα μεγαλύτερα φρούρια της Αττικής.^[22][23] Τον 19ο αιώνα ο κύκλος των τειχών ήταν ακόμη ορατός σε ορισμένα σημεία και αποδείκνυε ότι τα τείχη, ενισχυμένα με τετράγωνους πύργους,^[24] ήταν από τα πιο καλοφτιαγμένα στην περιοχή.

Σύμφωνα με παλαιότερους ερευνητές το Σούνιο, λόγω του ισχυρού οχυρού του, ήταν η πρωτεύουσα, ως ακρόπολη, ολόκληρης της ανατολικής έκτασης της Παραλίας.^[25]

Η κατοίκηση της περιοχής του Σουνίου συνεχίστηκε και στα χρόνια που ακολούθησαν την κλασική εποχή. Την αδιάσπαστη συνέχεια της κατοίκησης στην περιοχή έως σήμερα επιβεβαιώνουν, διάφορα σωζόμενα κατάλοιπα.

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από τον δήμο του Σουνίου, όπως ο στρατηγός Βάκχιος ο Σουνιεύς, ο Γνιφωνίδης ο Σουνιεύς, ο βουλευτής Γοργίας ο Σουνιεύς γιος του Ηρακλείδου, ο Δάμων ο Σουνιεύς γιος του Σίμου, ο βουλευτής Δημοσθένης ο Σουνιεύς γιος του Δημοσθένους, ο βουλευτής Διονυσίφιλος ο Σουνιεύς γιος του Θουγείτωνος, ο Διοφάνης ο Σουνιεύς γιος του Διοπείθους κ.α.^[26] Από τους πλέον γνωστούς, οι οποίοι είχαν κάποιου είδους σχέση με το δήμο ή την περιοχή του ήταν επίσης οι:

• Ηγήσιππος, γεννήθηκε στα μέσα του τέταρτου αιώνα π.Χ., (είχε ενταχθεί στον δήμο).

• 
  Ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο.
• 
  Ο Κούρος του Σουνίου, περίπου 590-580 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας.
• 
  Επιτύμβια στήλη ρωμαϊκής εποχής, μεταξύ 2ου και 3ου αιώνα, της ιέρειας της Ίσιδας Αμμίας Βιβουλίας, κόρης του Φιλοκράτη του Σουνιέα, Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.

• Αρχαία Αθήνα
• Λεοντίδα φυλή
• Ατταλίδα φυλή

Πρωτογενείς πηγές

• Αθήναιος ο Ναυκρατίτης, «Δειπνοσοφισταί», Βιβλίον ς΄, 183-184 & 224-225, (Αναξανδρίδης) – Anassandride in Ateneo di Naucrati, Deipnosophistai, VI, 263c.
• Αριστοφάνης, «Ιππείς», στίχοι 557 κ.ε. και «Όρνιθες», στίχος 868.
• Βιτρούβιος, «Περί Αρχιτεκτονικής», (Vitruvio, De architectura, IV, 7).
• Ευριπίδης, «Κύκλωψ», στίχοι 290-295.
• Θουκυδίδης, «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου», Βιβλίο Η΄, 4.
• Μάρκος Τύλλιος Κικέρων, «Επιστολές στον Αττικό» – Cicerone, "Epistulae ad Atticum", XIII, 10.
• Όμηρος, «Οδύσσεια», Ραψωδία γ΄, στίχοι 278-283.
• Παυσανίας, «Ελλάδος Περιήγησις», «Αττικά», 1.1.
• Σκύλαξ ο Καρυανδεύς, – Scilace, "Periodòs ghès", p. 21.
• Σοφοκλής, «Αίας», στίχοι 1214-1222.
• Τίτος Λίβιος – Tito Livio, "Ab urbe condita libri", XXXI, 25.
• Ελληνικές επιγραφές - IG Σουν Attica (IG I-III).

Δευτερογενείς πηγές

• Sunium, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
• Ουίλλιαμ Σμιθ,  Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα: 
  (Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Sunium». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray.  Sunium
• John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
• John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 131.
• Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630

• «Sounion». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2014. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
• Δήμος Λαυρεωτικής, στην ιστοσελίδα: www.lavreotiki.gr του Δήμου Λαυρεωτικής.
• Traill, J. «Places: 580107 (Sounion)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2017. 
• Traill, J. «Places: 580086 (Poseidon, T.)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2017. 
• Traill, J. «Places: 579884 (Athena, T.)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2017. 
• Sounion, Sounion, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
• Sounion, στην ιστοσελίδα: ASCSA Digital Collections και https://web.archive.org/web/20170422162836/http://www.ascsa.edu.gr/ της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.