Σύνταγμα του Αφγανιστάν
Το Σύνταγμα του Αφγανιστάν είναι ο ανώτατος νόμος του κράτους του Αφγανιστάν, ο οποίος χρησιμεύει ως νομικό πλαίσιο μεταξύ της αφγανικής κυβέρνησης και των πολιτών του Αφγανιστάν.[1][2] Μολονότι το Αφγανιστάν (Αφγανική Αυτοκρατορία) έγινε κράτος το 1747 από τον Αχμάντ Σαχ Ντουρανί,[3] το πρώτο αφγανικό σύνταγμα συντάχτηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Εμίρη Αμπντούρ Ραχμάν Χαν τη δεκαετία του 1890 και ακολουθήθηκε από τη μεταρρύθμιση του 1923.[4][5] Το σύνταγμα του Αφγανιστάν του 1964 μεταμόρφωσε το Αφγανιστάν σε μια σύγχρονη δημοκρατία.[6]
Το σημερινό σύνταγμα του Αφγανιστάν εγκρίθηκε συναινετικά τον Ιανουάριο του 2004, μετά τη λογιά τζιργκά του 2003.[7] Το Σύνταγμα αποτελείται από 162 άρθρα και υπογράφηκε επισήμως από τον Χαμίντ Καρζάι στις 26 Ιανουαρίου 2004.[2] Αναπτύχθηκε από την Συνταγματική Επιτροπή του Αφγανιστάν που είχε οριστεί από τη συμφωνία της Βόννης. Το σύνταγμα προβλέπει εκλεγμένο Πρόεδρο και Εθνοσυνέλευση. Η μεταβατική κυβέρνηση του προσωρινού προέδρου Χαμίντ Καρζάι ανέλαβε μετά τη λογιά τζιργκά του Ιουνίου του 2002. Οι πρώτες προεδρικές εκλογές μετά το νέο σύνταγμα έλαβαν χώρα τον Οκτώβριο του 2004 και ο Καρζάι εξελέγη με πενταετή θητεία. Οι πρώτες εκλογές για την Εθνοσυνέλευση καθυστέρησαν μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2005.
Επιλεξιμότητα του Προέδρου
Το άρθρο 62 του Συντάγματος του Αφγανιστάν του 2004 ορίζει ότι ένας υποψήφιος για την προεδρία:[8]
- πρέπει να είναι μουσουλμάνος πολίτης του Αφγανιστάν, που γεννήθηκε από Αφγανούς γονείς
- δεν πρέπει να είναι πολίτης άλλης χώρας
- πρέπει να είναι τουλάχιστον σαράντα ετών
- δεν πρέπει να έχει καταδικαστεί για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εγκληματικές πράξεις ή να στερείται των πολιτικών δικαιωμάτων από το δικαστήριο
- δεν πρέπει να έχει προηγουμένως υπηρετήσει περισσότερες από δύο φορές ως Πρόεδρος.
Νομοθετικός κλάδος
Η Εθνοσυνέλευση του Αφγανιστάν αποτελείται από δύο σώματα: τη Βολεσί Τζιργκά (Βουλή των Αντιπροσώπων) και τη Μεσρανό Τζιργκά (Γερουσία).
Η Βολεσί Τζιργκά, το σώμα με τις περισσότερες εξουσίες, αποτελείται από 250 κατ' ανώτατο όριο εκπροσώπους που εκλέγονται απευθείας μέσω ενός συστήματος ενιαίας μη μεταβιβάσιμης ψήφου. Τα μέλη εκλέγονται σε επαρχιακό επίπεδο και υπηρετούν για πέντε χρόνια. Τουλάχιστον 64 εκπρόσωποι πρέπει να είναι γυναίκες, και 10 να προέρχονται από τους νομάδες Κούτσι. Η Βολεσί Τζιργκά έχει την πρωταρχική ευθύνη για την εκπόνηση και επικύρωση νόμων και την έγκριση των ενεργειών του προέδρου και έχει σημαντική εξουσία σε βέτο για ανώτερους διορισμούς και πολιτικές.
Η Μεσρανό Τζιργκά αποτελείται από αδιευκρίνιστο αριθμό αξιωματούχων και εμπειρογνωμόνων οι οποίοι ορίζονται από τα επαρχιακά συμβούλια, τα περιφερειακά συμβούλια και τον πρόεδρο. Ο πρόεδρος ορίζει επίσης δύο μέλη από τους εκπροσώπους των φυσικά αναπήρων. Το κάτω νομοθετικό σώμα εγκρίνει νόμους, εγκρίνει προϋπολογισμούς και επικυρώνει συμφωνίες. Για όλα αυτά απαιτείται η μετέπειτα έγκριση της Μεσρανό Τζιργκά.
Δικαστικός κλάδος και δικαστικό σύστημα
Το ανώτατο δικαστήριο του έθνους είναι η Στερά Μαχκαμά (Ανώτατο Δικαστήριο). Τα μέλη του διορίζονται από τον πρόεδρο για 10ετή θητεία. Υπάρχουν επίσης Ανώτερα Δικαστήρια, Εφετεία και τοπικά και περιφερειακά δικαστήρια. Οι δικαστές που επιλέγονται μπορούν να έχουν κατάρτιση είτε στην ισλαμική νομολογία είτε στον κοσμικό νόμο.
Τα δικαστήρια επιτρέπεται να χρησιμοποιούν τη νομολογία Χανάφι σε υποθέσεις στις οποίες το Σύνταγμα στερείται διατάξεων.
Υπουργικό συμβούλιο
Το σημερινό υπουργικό συμβούλιο αποτελείται από τον πρόεδρο, τους δύο αντιπροέδρους και 25 υπουργούς. Οι υπουργοί διορίζονται από τον πρόεδρο, αλλά χρειάζονται έγκριση από τη Βολεσί Τζιργκά (κάτω βουλή).
Περιφέρειες και Επαρχίες
Το σύνταγμα χωρίζει το Αφγανιστάν σε 34 επαρχίες. Κάθε επαρχία κυβερνάται από επαρχιακό συμβούλιο με μέλη που εκλέγονται για τετραετή θητεία. Οι επαρχιακοί διοικητές διορίζονται από τον πρόεδρο. Οι επαρχίες χωρίζονται σε περιοχές που περιλαμβάνουν χωριά και πόλεις. Κάθε χωριό και πόλη έχει επίσης συμβούλια, με μέλη που υπηρετούν για τρία χρόνια.
Θρησκεία
Το Σύνταγμα περιγράφει το Ισλάμ ως τον ιερό του νόμο και την κυρίαρχη θρησκεία σε ολόκληρη την επικράτεια του Αφγανιστάν.
Οι οπαδοί άλλων θρησκειών είναι «ελεύθεροι να ασκούν την πίστη τους και να εκτελούν τις θρησκευτικές τους ιεροτελεστείες» εντός των ορίων του νόμου. Δεν υπάρχει καμία αναφορά στην ελευθερία σκέψης και η αποστασία από το Ισλάμ τιμωρείται με θάνατο.[9][10]
Αστικά και ανθρώπινα δικαιώματα
Οι πολίτες έχουν εγγυήσεις για το δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία, στην ιδιωτικότητα, στην ειρηνική συγκέντρωση, στην απουσία βασανιστηρίων και στην έκφραση και στον λόγο. Αν κατηγορούνται για έγκλημα, οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να ενημερώνονται για τις κατηγορίες, για την εκπροσώπηση από δικηγόρο και έχουν τεκμήριο αθωότητας. Το άρθρο 34 ορίζει ότι «η ελευθερία της έκφρασης είναι απαραβίαστη. Κάθε Αφγανός έχει το δικαίωμα να εκφράζει τις σκέψεις του με λόγο, γραφή, εικονογραφήσεις καθώς και με άλλα μέσα σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος συντάγματος. Κάθε Αφγανός πρέπει να έχει το δικαίωμα, σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου, να εκτυπώνει και να δημοσιεύει θέματα χωρίς προηγούμενη υποβολή στις κρατικές αρχές. Οι οδηγίες που αφορούν τον τύπο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, καθώς και οι δημοσιεύσεις και άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης ρυθμίζονται από τον νόμο».
Προβλέπονται διατάξεις για την εξασφάλιση δωρεάν εκπαίδευσης και υγειονομικής περίθαλψης για όλους τους πολίτες.
Γλώσσα
Το άρθρο 16 του Συντάγματος ορίζει ότι «ανάμεσα σε παστού, νταρί, ουζμπεκικά, τουρκμενικά, βαλουχικά, πασάι, νουριστανικά και άλλες χρησιμοποιούμενες γλώσσες στη χώρα, οι παστού και νταρί είναι οι επίσημες γλώσσες του κράτους.» Επιπλέον, άλλες γλώσσες θεωρούνται ως «τρίτη επίσημη γλώσσα» σε περιοχές στις οποίες ομιλούνται κατά πλειοψηφία.
Το άρθρο 20 αναφέρει ότι ο αφγανικός εθνικός ύμνος (Βολεσί Ταρανά) «θα είναι στο παστού με την αναφορά ότι "ο Θεός είναι μεγάλος" καθώς και τα ονόματα των φυλών του Αφγανιστάν».
Το σύνταγμα έχει ως στόχο «την προώθηση και ανάπτυξη όλων των γλωσσών του Αφγανιστάν». (Άρθρο 16)
Αμφισβήτηση
Οι διατάξεις του Συντάγματος για τη θρησκεία προκάλεσαν διεθνή διαμάχη το 2006, όταν ο Αμπντούλ Ραχμάν, ο οποίος από το Ισλάμ άλλαξε στον Χριστιανισμό σε τοποθεσία εκτός του Αφγανιστάν, απειλήθηκε με θανατική ποινή για αποστασία. Ο Ραχμάν απελευθερώθηκε μετά από διεθνή πίεση με αιτιολογία ότι ήταν παράφρων και ότι η υπόθεση εναντίον του είχε «κενά έρευνας» και βρήκε άσυλο στην Ιταλία. Το Σύνταγμα δεν τροποποιήθηκε μετά από αυτό.[11][12]