Τεφέλι Ηρακλείου

Η θέση του Τεφελίου είναι στα βορειοανατολικά του Πύργου και σε απόσταση 12 χιλιομέτρων. Το χωριό βρίσκεται νότια του Ηρακλείου με το οποίο συνδέεται με σύγχρονο και άνετο αυτοκινητόδρομο 33 χλμ. με μια μέση χρονική διάρκεια διαδρομής περίπου 23 λεπτά (διαδρομή Ηράκλειο-Σκαλάνι-Κόμβος Καταλαγάρι-Χουδέτσι-Τεφέλι-Πύργος).

Στον οικισμό λειτουργούν περιφερειακό Iατρείο, Nηπιαγωγείο^[4], Δημοτικό Σχολείο και Γυμνάσιο.

Κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η ελαιοκομία, η αμπελουργία (σουλτανίνα, οινοποιήσιμα), η κτηνοτροφία ενώ στο χωριό δραστηριοποιούνται αρκετά εμπορικά καταστήματα αλλά και μικρές βιοτεχνίες (αεριούχα ποτά, τυροκομείο, συσκευασία βιολογικών προϊόντων, αρτοποιείo, ελαιουργείο, φαρμακείο). Στο χωριό υπάρχουν αρκετά παραδοσιακά καφενεία, εστιατόριο ενώ δραστηριοποιούνται σήμερα τέσσερα παραδοσιακά ρακοκάζανα.

Στα αξιοθέατα είναι ο παλαιός οικισμός, η παλαιά εκκλησία του Αη Γιάννη (Πολιούχος), τα εξωκλήσια της Αγίας Παρασκευής και της Ζωοδόχου Πηγής ο νέος ναός του χωριού της Γεννήσεως της Θεοτόκου αλλά και ο μικρός λόφος "το Παπούρι" με το όμορφο άλσος^[5].

Δυτικά του χωριού δημιουργείται μια από τις μεγαλύτερες τεχνητές λίμνες της Κρήτης με την ολοκλήρωση κατασκευής του φράγματος της Πλακιώτισσας στην περιοχή των Τριών Ποταμών-Αναποδάρης, ανάμεσα στο Τεφέλι και στον Σοκαρά.^[6]

Από το τοπόσημο της περιοχής το βουνό Παραθάμνα που το διασχίζει σχεδόν περιμετρικά ο νέος αυτοκινητόδρομος ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το σύνολο του Νομού Ηρακλείου από τα Λασιθιώτικα Όρη μέχρι τον Ψηλορείτη και από τον Γιούχτα μέχρι τα Αστερούσια.

Η πρώτη μνεία στο χωριό με το σημερινό του όνομα, γίνεται σε έγγραφα του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα το 1363. Συγκεκριμένα, ήταν φέουδο της οικογένειας Βενέρη, όνομα που σώζεται και σήμερα. Σε όλες τις ενετικές απογραφές το συναντάμε με το σημερινό του όνομα, το 1577 στον Μπαρότσι και το 1583 αναφέρεται από τον Καστροφύλακα με 117 κατοίκους. Στην τουρκική απογραφή του 1671 είχε 32 χαράτσα και στην αιγυπτιακή 30 οθωμανικές οικογένειες. Το 1881 αποτέλεσε έδρα ομώνυμου Δήμου, με 227 Τούρκους και μόλις 4 Χριστιανούς. Με την σταδιακή αποχώρηση των οθωμανικών οικογενειών μετά τις επαναστάσεις του 19ου αιώνα και την απελευθέρωση της Κρήτης εγκαταστάθηκαν χριστιανικές οικογένειες προερχόμενες από την δυτική κυρίως Κρήτη (Σφακιά, Ανώγεια, Ακούμια κ.α.) ενώ ο πληθυσμός ενισχύθηκε σημαντικά μετά το 1922 με την εγκατάσταση πολλών οικογενειών προσφύγων από την Μικρά Ασία από τις περιοχές των Αλατσάτων, της Σμύρνης, του Ικονίου και της Καππαδοκίας.

Το Τεφέλι όπως και η ευρύτερη περιοχή γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθιση κυρίως από την καλλιέργεια της σταφίδας, ενώ σήμερα αποτελεί κατά κύριο λόγο ελαιοπαραγωγική περιοχή.

Πορεία πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:^[7]

Αναφορικά με τους άλλους οικισμούς, το Αποσελέμι πιθανολογείται ότι είναι αραβικής προέλευσης σε ό,τι αφορά την ονομασία του. Από το 1881 και έπειτα υπάγεται στο Τεφέλι. Στο Πυράθι^[8] σώζονται ερείπια από την αρχαία Πύρανθο. Στη θέση της τελευταίας κτίστηκε και το σημερινό χωριό.

Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας.^[9] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι μαζί με τους οικισμούς Αποσελέμι και Πυράθι αποτελούν την κοινότητα Τεφελίου^[10] που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Αστερουσίων του Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων και σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 550 κατοίκους.^[11]

Δείτε Κοινότητα Τεφελίου

• Χωριά του Δήμου Αστερουσίων^{[νεκρός σύνδεσμος]}