1,4-κυκλοεπταδιένιο

1,4-κυκλοεπταδιένιο
Γενικά
Όνομα IUPAC	1,4-κυκλοεπταδιένιο
Χημικά αναγνωριστικά
Χημικός τύπος	C7H10
Μοριακή μάζα	94,16 amu
Σύντομος; συντακτικός τύπος
Αριθμός CAS	7161-35-5
SMILES	C1CC=CCC=C1
InChI	1S/C7H10/c1-2-4-6-7-5-3-1/h1-2,5,7H,3-4,6H2
Αριθμός UN	3295
PubChem CID	138950
ChemSpider ID	122548
Δομή
Ισομέρεια
Ισομερή θέσης	>66
Φυσικές ιδιότητες
Σημείο τήξης	-68,67°C
Σημείο βρασμού	122,7°C
Πυκνότητα	840 kg/m³
Διαλυτότητα; στο νερό	591,78 g/m³
Δείκτης διάθλασης ,; nD	1,48
Τάση ατμών	16,6±0,1 mmHg
Εμφάνιση	διαυγές υγρό
Χημικές ιδιότητες
Ελάχιστη θερμοκρασία; ανάφλεξης	6,3°C
Επικινδυνότητα
	Εύφλεκτο και τοξικό
Φράσεις κινδύνου	45, 46, 11; 48/20/21/22
Φράσεις ασφαλείας	53, 45
Κίνδυνοι κατά; NFPA 704	3 2 0
	Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa).

Το 1,4-κυκλοεπταδιένιο (αγγλικά: 1,4-cycloheptadiene) είναι οργανική χημική ένωση, που περιέχει άνθρακα και υδρογόνο, δηλαδή υδρογονάνθρακας, με μοριακό τύπο C₇H₁₀. Πιο συγκεκριμένα, το 1,4-κυκλοεπταδιένιο είναι ένα εξαιρετικά εύφλεκτο κυκλοεπταδιένιο, δηλαδή μη συζυγές κυκλοαλκαδιένιο με επταμελή δακτύλιο, που, στις κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος, δηλαδή σε θερμοκρασία 25°C και υπό πίεση 1 atm, είναι άχρωμο διαυγές υγρό. Έχει πάνω από 66 ισομερή θέσης.

Ονοματολογία

Η ονομασία «κυκλοεπταδιένιο» προέρχεται από την ονοματολογία κατά IUPAC. Συγκεκριμένα, το πρόθεμα της κύριας ονομασίας «επτ-» δηλώνει την παρουσία επτά (7) ατόμων άνθρακα στην κύρια (και εδώ μοναδική) ανθρακική αλυσίδα (εδώ δακτυλίου), το ενδιάμεσο «-διεν-» δείχνει την παρουσία δύο (2) διπλών δεσμών στο μόριο και η κατάληξη «-ιο» φανερώνει ότι δεν περιέχει χαρακτηριστικές ομάδες, δηλαδή ότι είναι υδρογονάνθρακας. Το αρχικό πρόθεμα «κυκλο-» δηλώνει την παρουσία ενός (1) ισοκυκλικού δακτυλίου στο μόριο της ένωσης. Η σχετική θέση των διπλών δεσμών δίνεται με τους αριθμούς θέσης, που προκύπτουν μετά από αρίθμηση της κύριας αλυσίδας.

Χημικές ιδιότητες και παράγωγα

Παρουσιάζει τις ιδιότητες διενίου. Δίνει αντιδράσεις προσθήκης.

Αντιδράσεις Diels–Adler

Δίνει αντιδράσεις Diels–Adler ως διενόφιλο.^[2] Για παράδειγμα, αντιδρώντας με 1,3-βουταδιένιο έχουμε:

$\mathrm {+CH_{2}=CHCH=CH_{2}{\xrightarrow {}}}$

Ενυδάτωση

Η προσθήκη νερού ονομάζεται ενυδάτωση και μπορεί να γίνει με τους ακόλουθους τρόπους:

Eπίδραση θειικού οξέος και στη συνέχεια νερού (ενυδάτωση), παράγεται περίπου ισομοριακό μείγμα από 3-κυκλοεπτενόλη και 4-κυκλοεπτενόλη:^[3]

$\mathrm {+H_{2}O{\xrightarrow {\pi .H_{2}SO_{4}}}}$

Με υδροβορίωση και στη συνέχεια επίδραση με υπεροξείδιο του υδρογόνου, παράγεται τελικά περίπου ισομοριακό μείγμα από 3-κυκλοεπτενόλη και 4-κυκλοεπτενόλη:^[4]

$\mathrm {+{\frac {1}{3}}BH_{3}+H_{2}O_{2}{\xrightarrow {}}{\frac {1}{3}}H_{3}BO_{3}+}$

Υπάρχει ακόμη η δυνατότητα αλλυλικής υδροξυλίωσης κατά Prins, που γίνεται με επίδραση αλδευδών ή κετονών σε 1,4-κυκλοεπταδιένιο, απουσία νερού. Π.χ. με μεθανάλη προκύπτει περίπου ισομοριακό μείγμα από (1,4-κυκλοεπταδιενυλο)μεθανόλη και (3,Δ^1,7-κυκλοεπταδιενυλο)μεθανόλη:^[5]^[6]^[7]
$\mathrm {+HCHO{\xrightarrow {H_{2}SO_{4}}}}$

Προσθήκη υποαλογονώδους οξέως

Με επίδραση (προσθήκη) υποαλογονώδους οξέος (HOX) σε 1,4-κυκλοεπταδιένιο παράγεται περίπου ισομοριακό μείγμα από 2-αλο-4-κυκλοεπτενόλη και 7-αλο-3-κυκλοεπτενόλη:^[8]

$\mathrm {+HOX{\xrightarrow {}}}$

Καταλυτική υδρογόνωση

Με καταλυτική υδρογόνωση 1,4-κυκλοεπταδιένιου σχηματίζεται, αρχικά, κυκλοεπτένιο και στη συνέχεια (με περίσσεια υδρογόνου), κυκλοεπτάνιο:^[9]

$\mathrm {+H_{2}{\xrightarrow {Ni\;{\acute {\eta }}\;Pd\;{\acute {\eta }}\;Pt}}}$ $\mathrm {\xrightarrow[{+H_{2}}]{Ni\;{\acute {\eta }}\;Pd\;{\acute {\eta }}\;Pt}}$

Αλογόνωση

Με επίδραση αλογόνου (X₂) (αλογόνωση) σε 1,4-κυκλοεπταδιένιο έχουμε διαδοχική προσθήκη αλογόνου στους διπλούς δεσμούς. Παράγεται αρχικά, 4,5-διαλοκυκλοεπτένιο, και στη συνέχεια (με περίσσεια αλογόνου), 1,2,4,5-τετραλοκυκλοεπτάνιο:^[10]

$\mathrm {+X_{2}{\xrightarrow {CCl_{4}}}}$ $\mathrm {\xrightarrow[{+X_{2}}]{CCl_{4}}}$

Υδραλογόνωση

Με προσθήκη υδραλογόνων (HX) (υδραλογόνωση) 1,4-κυκλοεπταδιένιο έχουμε διαδοχική προσθήκη υδραλογόνου στους διπλούς δεσμούς. Αρχικά, παράγεται σχεδόν ισομοριακό μείγμα από 3-αλοκυκλοεπτένιο και 4-αλοκυκλοεπτένιο. Στη συνέχεια, με περίσσεια υδραλογόνου, παράγεται μείγμα από 1,4-διαλοκυκλοεπτάνιο και 1,3-διαλοκυκλοεπτάνιο, με αναλογία περίπου 3:1^[11]

$\mathrm {+HX{\xrightarrow {}}}$ $\mathrm {\xrightarrow {+HX}}$

Διυδροξυλίωση

Η διυδροξυλίωση 1,4-κυκλοεπταδιένιου, αντιστοιχεί σε (έμμεση) προσθήκη H₂O₂ και παράγει, αρχικά, 4-κυκλοεπενο-1,2-διόλη, και στη συνέχεια, με περίσσεια αντιδραστηρίων, 1,2,4,5-κυκλοεπτανοτετραόλη^[12]. Είναι διαθέσιμες οι παρακάτω μέθοδοι:

Επίδραση αραιού διαλύματος υπερμαγγανικού καλίου:

$\mathrm {+{\frac {4}{5}}KMnO_{4}+{\frac {2}{5}}H_{2}SO_{4}{\xrightarrow {-{\frac {4}{5}}MnO-{\frac {2}{5}}K_{2}SO_{4}-{\frac {2}{5}}H_{2}O}}}$ $\mathrm {\xrightarrow[{-{\frac {4}{5}}MnO-{\frac {2}{5}}K_{2}SO_{4}-{\frac {2}{5}}H_{2}O}]{+{\frac {4}{5}}KMnO_{4}+{\frac {2}{5}}H_{2}SO_{4}}}$

2. Επίδραση καρβονικού οξέος και υπεροξείδιου του υδρογόνου:

$\mathrm {+H_{2}O_{2}{\xrightarrow {RCOOH}}}$ $\mathrm {\xrightarrow[{RCOOH}]{+H_{2}O_{2}}}$

Μέθοδος Sharpless^[13]^[14]^[15]:

$\mathrm {+OsO_{4}+2H_{2}O+2KOH{\xrightarrow {-K_{2}[OsO_{2}(OH)_{4}]}}}$ $\mathrm {\xrightarrow[{-K_{2}[OsO_{2}(OH)_{4}}]{+OsO_{4}+2H_{2}O+2KOH}}$

Μέθοδος Woodwar^[16]^[17]:

$\mathrm {+2RCOOAg+I_{2}{\xrightarrow {-2AgI-2RCOOH}}}$ $\mathrm {\xrightarrow[{-2AgI-2RCOOH}]{+2RCOOAg+I_{2}}}$

Οζονόλυση

Με επίδραση όζοντος (οζονόλυση) σε 1,4-κυκλοεπταδιένιο, παράγεται ασταθές οζονίδιο, που τελικά διασπάται σε 1,2,4,5-κυκλοεπτανοτετραόνη.

Πηγές πληροφόρισης

Ν. Αλεξάνδρου, Γενική Οργανική Χημεία, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1985: Σελ.126, 6.1.
Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982
Καραγκιοζίδη Σ. Πολυχρόνη, «Ονοματολογία Οργανικών Ενώσεων στα Ελληνικά & Αγγλικά» Β΄ Έκδοση Θεσσαλονίκη 1991

Αναφορές

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Search