1-φθοροπεντάνιο

To 1-φθοροπεντάνιο ή 1-πεντυλοφθορίδιο είναι ένα υγρό (στις συνηθισμένες συνθήκες, T = 25 °C, P = 1 atm) αλκυλογονίδιο. Με βάση το χημικό τύπο του, C5H11F, έχει τα ακόλουθα επτά (7) ισομερές θέσης:

  1. 2-φθοροπεντάνιο.
  2. 3-φθοροπεντάνιο.
  3. 2-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο.
  4. 2-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο.
  5. 3-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο.
  6. 3-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο.
  7. Διμεθυλοφθοροπροπάνιο.
1-φθοροπεντάνιο
Γενικά
Όνομα IUPAC1-φθοροπεντάνιο
Άλλες ονομασίες1-πεντυλοφθορίδιο
Χημικά αναγνωριστικά
Χημικός τύποςC5H11F
Μοριακή μάζα90,14 amu[1]
Σύντομος
συντακτικός τύπος
CH3CH2CH2CH2CH2F
ΣυντομογραφίεςBuCH2F
Αριθμός CAS592-50-7
SMILESCCCCCF
Ισομέρεια
Ισομερή θέσης7
2-φθοροπεντάνιο
3-φθοροπεντάνιο
2-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο
2-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο
3-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο
3-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο
διμεθυλοφθοροπροπάνιο
Φυσικές ιδιότητες
Σημείο βρασμού62-63 °C
Πυκνότητα780 kg/m3
Δείκτης διάθλασης ,
nD
1,359-1,361
ΕμφάνισηΥγρό
Χημικές ιδιότητες
Ελάχιστη θερμοκρασία
ανάφλεξης
-12 °C
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa).

Ονοματολογία

Η ονομασία «φθοροπεντάνιο» προέρχεται από την ονοματολογία κατά IUPAC. Συγκεκριμένα, το πρόθεμα «πεντ-» δηλώνει την παρουσία πέντε (5) ατόμων άνθρακα ανά μόριο της ένωσης, το ενδιάμεσο «-αν-» δείχνει την παρουσία μόνο απλών δεσμών μεταξύ ατόμων άνθρακα στο μόριο και η κατάληξη «-ιο» φανερώνει ότι δεν περιέχει χαρακτηριστικές ομάδες που έχουν χαρακτηριστικές καταλήξεις. Το αρχικό πρόθεμα «φθορο-» δηλώνει την παρουσία ενός (1) ατόμου φθορίου ανά μόριο της ένωσης. Τέλος, ο αρχικός αριθμός θέσης «1-», δηλώνει τον αριθμό θέσης του ατόμου του άνθρακα με το οποίο ενώνεται το άτομο του φθορίου, για να διαχωριστεί η ένωση από τις ισομερείς της 2-φθοροπεντάνιο και 3-φθοροπεντάνιο.

Μοριακή δομή

Δεσμοί[2]
Δεσμόςτύπος δεσμούηλεκτρονική δομήΜήκος δεσμούΙονισμός
C-Hσ2sp3-1s109 pm3% C- H+
C-Cσ2sp3-2sp3154 pm
C-Fσ2sp3-2sp3139 pm43% C+ F-
Κατανομή φορτίων
σε ουδέτερο μόριο
F-0,43
H+0,03
C#1+0,37
C#5-0,09
C#2-#4-0,06

Παραγωγή

Με φωτοχημική φθορίωση

Με φωτοχημική φθορίωση πεντανίου παράγεται μίγμα 1-φθοροπεντανίου, 2-φθοροπεντανίου και 3-φθοροπεντανίου[3]:

  • Όπου a + b + c = 1.
  • Ακολουθεί το συνηθισμένο μηχανισμό φωτοχημικής αλογόνωσης αλκανίων. Παράγονται και πολυφθοροπαράγωγα. Η συγκέντρωση των τελευταίων περιορίζεται με χρήση περίσσειας πεντανίου.
  • Η μέθοδος δεν είναι χρήσιμη αν επιθυμείται το ένα μόνο ισομερές, αφού είναι σχετικά δύσκολος διαχωρισμός.

Με υποκατάσταση υδροξυλίου από φθόριο

Με επίδραση υδροφθορίου (HF) σε 1-πεντανόλη (CH3CH2CH2CH2CH2OH)[4]:

  • Συνήθως το υδροφθόριο παρασκευάζεται επιτόπου με την αντίδραση:

Με υποκατάσταση χλωρίου από φθόριο

Με επίδραση φθοριούχου υφυδραργύρου (Hg2F2) σε 1-χλωροπεντάνιο (CH3CH2CH2CH2CH2Cl)[5][6]:

Με προσθήκη 1-φθοροπροπανίου σε αιθένιο

Με προσθήκη 1-φθοροπροπάνιου σε αιθένιο παράγεται 1-φθοροπεντάνιο[7]::

Με προσθήκη φθοραιθανίου σε κυκλοπροπάνιο

Με προσθήκη φθοραιθανίου σε κυκλοπροπάνιο παράγεται 1-φθοροπεντάνιο[8]:

Με προσθήκη φθορομεθανίου σε κυκλοβουτάνιο

Με προσθήκη φθορομεθανίου σε κυκλοβουτάνιο παράγεται 1-φθοροπεντάνιο[9]:

Χημικές ιδιότητες και παράγωγα

Αντιδράσεις υποκατάστασης

  • Οι αντιδράσεις είναι πολύ πιο αργές σε σύγκριση με τα αντίστοιχα αλκυλαλογονίδια των άλλων αλογόνων, γιατί ο μηχανισμός που επικρατεί σ' αυτές τις αντιδράσεις υποκαταστάσεως είναι ο SN2.

Υποκατάσταση από υδροξύλιο

Κατά την υδρόλυσή του με εναιώρημα υδροξειδίου του αργύρου (AgOH) σχηματίζεται 1-πεντανόλη (CH3CH2CH2CH2CH2OH)[10]:

Υποκατάσταση από αλκοξύλιο

Με αλκοολικά άλατα (RONa) σχηματίζει αλκυλoπεντυλαιθέρα (CH3CH2CH2CH2CH2OR)[10]:

Υποκατάσταση από αλκινύλιο

Με αλκινικά άλατα (RC≡CNa) σχηματίζει αλκίνιο (RC≡CCH2CH2CH2CH2CH3). Π.χ.[10]:

Υποκατάσταση από ακύλιο

Με καρβονικά άλατα (RCOONa) σχηματίζει καρβονικό πεντυλεστέρα (RCOOCH2CH2CH2CH2CH3)[10]:

Υποκατάσταση από κυάνιο

Με κυανιούχο νάτριο (NaCN) σχηματίζει εξανονιτρίλιο (CH3CH2CH2CH2CH2CN)[10]:

Υποκατάσταση από αλκύλιο

Με αλκυλολίθιο (RLi) σχηματίζει αλκάνιο[10]:

Υποκατάσταση από σουλφυδρίλιο

Με όξινο θειούχο νάτριο (NaSH) σχηματίζει 1-πεντανοθειόλη (CH3CH2CH2CH2CH2SH)[10]:

Υποκατάσταση από σουλφαλκύλιο

Με θειολικό νάτριο (RSNa) σχηματίζει αλκυλοπεντυλοθειαιθέρα (RSCH2CH2CH2CH2CH3)[10]:

Υποκατάσταση από ιώδιο

Με ιωδιούχο νάτριο (NaI) σχηματίζει 1-ιωδοπεντάνιο (CH3CH2CH2CH2CH2I)[10]:

Υποκατάσταση από αμινομάδα

Με αμμωνία (NH3) σχηματίζει 1-πενταναμίνη (CH3CH2CH2CH2CH2NH2)[10]:

Υποκατάσταση από αλκυλαμινομάδα

Με πρωυτοταγείς αμίνες (RNH2) σχηματίζει N-αλκυλο-1-πενταναμίνη (RNHCH2CH2CH2CH2CH3)[10]:

Υποκατάσταση από διαλκυλαμινομάδα

Με δευτεροταγείς αμίνες (R'NHR) σχηματίζει N,N-διαλκυλο-1-πενταναμίνη [R'N(CH2CH2CH2CH2CH3)R][10]:

Υποκατάσταση από τριαλκυλαμινομάδα

Με τριτοταγείς αμίνες [R'N(R)R"] σχηματίζει φθοριούχο N,N,N-τριαλκυλοπεντυλαμμώνιο {[R'N(CH2CH2CH2CH2CH3)(R)R"]F}[11]:

Υποκατάσταση από φωσφύλιο

Με φωσφίνη σχηματίζει 1-πεντανοφωσφαμίνη[12]:

Υποκατάσταση από νιτροομάδα

Με νιτρώδη άργυρο (AgNO2) σχηματίζει 1-νιτροπεντάνιο (CH3CH2CH2CH2CH2NO2)[13]:

Υποκατάσταση από φαινύλιο

Με επίδραση τύπου Friedel-Crafts σε βενζολίου παράγεται 1-φαινυλοπεντάνιο:

Παραγωγή οργανομεταλλικών ενώσεων

1. Με λίθιο (Li σχηματίζει πεντυλολίθιο[14]:

2. Με μαγνήσιο (Mg) σχηματίζει 1-πεντυλομαγνησιοφθορίδιο [15]:

Αναγωγή

1. Με λιθιοαργιλλιοϋδρίδιο (LiAlH4) παράγεται πεντάνιο.[16]:

2. Με «υδρογόνο εν τω γενάσθαι», δηλαδή μέταλλο + οξύ παράγεται πεντάνιο.[17]:

3. Με σιλάνιο, παρουσία τριφθοριούχου βορίου, παράγεται πεντάνιο[18]:

4. Αναγωγή από ένα αλκυλοκασσιτεράνιο. Π.χ.[19]:

Αντιδράσεις προσθήκης

1. Σε αλκένια. Π.χ. με αιθένιο (CH2=CH2) παράγει 1-φθορεπτάνιο (CH3CH2CH2CH2CH2CH2CH2F)[20]:

2. Σε αλκίνια. Π.χ. με αιθίνιο (HC≡CH) παράγει 1-φθορο-1-επτένιο (CH3CH2CH2CH2CH2CH=CHF)[21]:

3. Η αντίδραση του 1-φθοροπεντανίου με συζυγή αλκαδιένια αντιστοιχεί κυρίως σε 1,4-προσθήκη, αν και είναι επίσης δυνατές η 1,2-προσθήκη και η 3,4-προσθήκη, με τη χρήση κατάλληλων συνθηκών. Π.χ[22]:

(1,4-προσθήκη)
(1,2-προσθήκη)
(3,4-προσθήκη)

4. Σε κυκλοαλκάνια που έχουν τριμελή ή τετραμελή δακτύλιο. Π.χ. με κυκλοπροπάνιο παράγει 1-φθοροκτάνιο[23]:

5. Σε ετεροκυκλικές ενώσεις που έχουν τριμελή ή τετραμελή δακτύλιο. Π.χ. με εποξυαιθάνιο παράγει πεντοξυ-2-φθοραιθάνιο[24]:

Αντίδραση απόσπασης

Με απόσπαση υδροφθορίου (HF) από 1-φθοροπεντάνιο παράγεται 1-πεντένιο[25]:

Παρεμβολή καρβενίων

  • Τα καρβένια (π.χ. [:CH2]) μπορούν παρεμβληθούν στους δεσμούς C-H. Π.χ. έχουμε[26]:

  • Η αντίδραση είναι ελάχιστα εκλεκτική και αυτό σημαίνει ότι κατά προσέγγιση έχουμε;
1. Παρεμβολή στους τρεις (3) δεσμούς CH2-H. Παράγεται 1-φθορεξάνιο.
2. Παρεμβολή στους δυο (2) δεσμούς C#2H-H: Παράγεται 2-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιο.
3. Παρεμβολή στους δυο (2) δεσμούς C#3H-H: Παράγεται 3-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιο.
4. Παρεμβολή στους δυο (2) δεσμούς C#3H-H: Παράγεται 4-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιο.
5. Παρεμβολή στους δυο (2) δεσμούς C#1H-H: Παράγεται 2-φθορεξάνιο.

Προκύπτει επομένως μίγμα 1-φθορεξάνιου ~27%, 2-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιου ~18%, 3-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιου ~18%, 4-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιου ~18% και 2-φθορεξάνιου ~18%.

Σημειώσεις και αναφορές

Πηγές

  • Γ. Βάρβογλη, Ν. Αλεξάνδρου, Οργανική Χημεία, Αθήνα 1972
  • Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
  • SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
  • Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982
  • Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985