Śvèsia
C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś |
Artéccol in dialètt mudnés
La Śvèsia (denuminasiòṅ uficiàla: Régn dla Śvèsia, in śvedéś Sverige, a s lèś /ˈsvæːɾ(i)jə/) l'è na nasiòṅ dl'Europa dal nòrd ch'la s cata in dla penìśula scadinàva. La gh'à na pupulasiòṅ ad nóṿ migliòṅ e mèś 'd abitànt, dagnóra tut muciâ in dal sità mént'r a 'l intèr'n a gh'è dimóndi furèsti, e na superfìsi ad 450.295 km² ch'la la mét a 'l quìnt pòst di paéś più grand dal cuntinènt dòp la Rùsia, l'Ucraìna, la Frància e la Spaggna.
In di tèmp antìg l'éra abitàda p'r al pòpul di Vichìng méntar l'à tacâ a fat part dl'Ugnòṅ Européa da 'l 1 ad Luj dal 1995.
La cunfìna cun la Nurvégia e òvest e cun la Finlàndia nòrd-èst. Da 'l an 2000 un pònt 'l unìs la sità 'd Malmö cun la sità danéśa ad Cupenàghen. La Śvèsia la gh'à tri regiòṅ, al Norrland (Tèra dal nòrd), al Svealand (Tèra di Śvedéś) e 'l Götaland (Tèra di Gôt), e vint-i-òṅ cuntèi ciamàdi län.
La sò capitàla l'è Stucólma mént'r àtar sènt'r impurtànt i èṅ Göteborg, Malmö e Uppsala. La léngua ufisiàla de facto dal stat 'l è 'l Śvedéś ma cuma léngui minuritàri i èṅ arcgnusùdi anc al Finlandéś, al Meänkieli, al Sami, al Romani e 'l Yiddish.
Fra i sò piàt più famóś a 'rcurdém al Köttbullar, pulpéti 'd carna, e la Nässelsoppa, na supa 'd urtìghi cun di óṿ sôd.
Persunàǵ famóś
In dal mónd dal cìnema i èṅ al regìsta Ingmar Bergman e gl'atōr Max von Sydow, la Greta Garbo, l'Ingrid Bergman e l'Anita Ekberg.
Dimóndi fòrt i ér'n anc i sò tenìsta masć cuma Bjorn Borg, èx marè dla Loredana Berté, Mats Wilander, Stefan Edberg, Joakim Nyström, Anders Järryd, Jonas Björkman, Thomas Enqvist, Magnus Gustafsson, Peter Lundgren, Magnus Norman e Robin Söderling. Soquànt di sò grup muśicài i aṅ fat furtùna in tut al móndi cuma gl'ABBA, gl'Europe e i Roxette. Gh'è anca Greta Thunberg, ativista.
Culegamènt estéran
Albanî Andorra Armenia Austria Azerbaigiàn Belgio Bielorussia Bosnia-Ezegovina Bulgaria Cipro Croazia Danimarca
Estonia Finlandia Francia Geòrgia Germania Grecia Irlanda Islanda Italia Lettonia (manca)
Lituania Lussemburgo Macedonia Malta Moldavia Monaco Montenegro Norvegia Polonia Portogallo
Regno Unito Repubblica ceca Romania Russia San Marino Serbia Slovacchia Slovenia Spagna
Svezia Svizzera Turchia Ucraina Olanda Ungheria Città del Vaticano