Abenduaren 2

Euskal Herria

• 1940 – Zornotzako hilerriko euskarazko inskripzioak ere kendu eta gaztelaniazkoak jartzeko agindu zuten agintari frankistek.
• 1962 – ETAk bonba bat zartarazi zuen Donostiako Gobernu Militarrean.
• 1980 – Nafarroako erakunde publikoetan ikurrina erakustea debekatu zuten. Nafarroako Parlamentuan PSOEren promosamena aurrera atera zen UCD eta UPN alderdien babesarekin
• 1988 – Arrasate Press euskarazko herri aldizkaria sortu zen.
• 2007 –
  • Iñigo Urkullu EAJko lehendakari izendatu zuten, Euskalduna Jauregian eginiko ekitaldian.
  • 25.000 pertsona baino gehiago manifestatu ziren Bilbon 18/98 auziaren pean atxilotutakoei elkartasuna adierazteko.
• 2009 – Gipuzkoako Irun udalerrian Zaisa dorrea inauguratu zen.

Mundua

• 1724 – Mojsije Petrovićek, Serbiako Eliza Ortodoxoko liderra Habsgorgotarren monarkian, 57 puntuko dekretu bat argitaratu zuen eliza Turkiaren eraginetik askatzeko.
• 1804 – Napoleon Bonapartek bere burua Frantziako enperadore izendatu zuen Pariseko Notre Dame katedralean.
• 1805 – Austerlitzeko guduan, Napoleonen tropek Austria eta Errusiako armadak garaitu zituzten.
• 1851 - Luis Napoleonek xeheki estatu-kolpe bat prestatu eta herrialdeko leku estrategikoenak indarrez hartu zituen.
• 1897 – Espainiak Puerto Ricori autonomia eman zion.
• 1927 – Leon Trotski SESBko alderdi komunistatik bota zuten.
• 1931 – Estatu-kolpea El Salvadorren. Arturo Araujo presidentea bere postutik bota zuten.
• 1963 – Espainian, Gobernuak Ordena Publikoko Auzitegia edo TOP sortu zuen, delitu politikoak zigortzeko instantzia judizial berezia.
• 1964 – AEBetan Berkeleyko Adierazpen Askatasunerako Mugimenduak deituta, unibertsitateko plazan protesta egin zuten milaka ikaslek, literatura politikoa banatzeagatik zigortutako 4 ikasleri babesa adierazteko. Poliziak 800 lagun atxilotu zituen; ondorioz protestak areagotu egin ziren.
• 1968 – NBEk Hegoafrikako gobernuak egiten ari zen apartheid politika gaitzetsi zuen.
• 1971 – Arabiar Emirerri Batuak osatu ziren.
• 1975 - Pathet Lao alderdiak Vientiane hiriburua hartu, monarkia indargabetu eta Laosko Herri Errepublika aldarrikatu zuen.
• 1976 – Fidel Castro Kubako presidente bihurtu zen, Osvaldo Dorticós Torradoren ordez.
• 1988 – Benazir Bhutto Pakistango lehen ministro izendatu zuten, gehiengo islamiarreko herrialdeetan lehenengo emakumezko gobernuburua.
• 1999 – Erresuma Batuko gobernuak botere politikoa itzuli zion Ipar Irlandako legebiltzarrari.
• 2001 – Ameriketako Estatu Batuetako Enron elektrizitate enpresak ordainketak eten zituen eta herrialde hartan sekula izandako iruzurrik handiena azaleratu zuen.
• 2010 – Israelen mendian nahita piztutako sutean 43 pertsona hil ziren.
• 2015 – Kalifornia estatuko San Bernardino udalerriko tiroketan 14 hildako eta 21 zauritu egon ziren.

Euskal Herria

• 2023ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa: eta Julio Soto izan zen txapelduna. Honako hau bere seigarren garaipena izan zen.

Mundua

• 1407 – Leipzigeko Unibertsitateak zabaldu zuen.
• 1941 – Ball of Fire (Suzko Bola) filma estreinatu zen, Howard Hawksek zuzendu eta Gary Cooper, Barbara Stanwyck, Dana Andrews, Dan Duryea eta Kathleen Howard aktoreek antzeztu zuten.
• 1988 – Tequila Sunrise filma estreinatu zen, Robert Townek zuzendu eta Mel Gibson, Michelle Pfeiffer, Kurt Russell eta Raul Julia aktoreek antzeztu zuten.

Euskal Herria

• 2005 – Xbox 360 kontsola salgai jarri zuten Euskal Herrian eta Espainian.

Mundua

• 2006 – Wii kontsola salgai jarri zuten Japonian.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1806 – Jean-Baptiste Etxeberri, baxenafar apaiza, idazlea eta Escualdun laborarien adiskidea almanakaren sortzailea (h. 1898).
• 1867 – Rafael Pikabea, gipuzkoar politikari jeltzalea (h. 1946).
• 1873 – Henri-Achille Zo, lapurtar margolaria (h. 1933).
• 1878 – Javier Gortazar Manso de Belasko, bizkaitar politikari jeltzalea (h. 1977).
• 1879 – Aurelio Arteta, bilbotar margolaria, Euskal Herriko margolaritzak eman dituen artistarik garrantzizkoenetakoa (h. 1940).
• 1905 – Fernando Labourdette, euskal atleta.
• 1917 – Roberto Bertol, euskal herritar futbolaria (h. 1990).
• 1932 – Jesus Gaztañaga, euskal idazlea (h. 1992).
• 1934 – Patxi Oroz, nafar musikagilea eta filologoa.
• 1938 – Luis Ugalde, euskal-venezuelar teologo eta historialaria.
• 1940 – Gregorio San Miguel, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1957 – José Navas, bizkaitar politikaria.
• 1964 – Marije Fullaondo, ezker abertzaleko bizkaitar politikaria.
• 1975 – Elma Saiz, PSNko nafar politikaria.
• 1980 – Iraia Elias, gipuzkoar aktorea.

Mundua

• 1753 – Francisco Javier Balmis, espainiar militar eta medikua, Karlos IV.a Espainiakoaren gorteko ohorezko medikua (h. 1819).
• 1763 – Claude Antoine Prieur-Duvernois, frantziar politikari iraultzailea (h. 1832).
• 1825 – Petri II.a Brasilgoa, Brasilgo bigarren eta azken enperadorea (h. 1891).
• 1837 – Joseph Bell, eskoziar doktorea eta zientzialaria (h. 1911).
• 1846 – Pierre Waldeck-Rousseau, frantziar politikaria (h. 1904).
• 1859 – Georges Seurat, frantziar margolaria (h. 1891).
• 1868 – Francis Jammes, frantziar olerkari eta eleberrigilea (h. 1938).
• 1881 – Irakli Tsereteli, georgiar mentxebikea (h. 1959).
• 1884 – Jean Paulhan, frantziar idazlea (h. 1968).
• 1885 – George Minot, estatubatuar sendagilea, 1934ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1950).
• 1889 – Anita Malfatti, brasildar margolaria (h. 1964).
• 1891 – Otto Dix, alemaniar margolaria, marrazkigilea eta grabatzailea (h. 1969).
• 1901 – Raimundo Orsi, italo-argentinar futbolaria (h. 1986).
• 1902 – Milagros Leal, espainiar aktorea (h. 1975).
• 1905 – Osvaldo Pugliese, argentinar piano jotzaile, musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. 1995).
• 1909 – June Clyde, estatubatuar aktorea, dantzaria eta abeslaria (h. 1987).
• 1915 – Marais Viljoen, Hego Afrikako presidentea (h. 2007).
• 1921 –
  • Lola Gaos, espainiar aktorea eta ekintzailea (h. 1993).
  • Isabella Karle, estatubatuar ikertzailea (h. 2017).
• 1923 –
  • Maria Callas, greziar-estatubatuar sopranoa, XX. mendeko opera-kantari ospetsuenetarikoa (h. 1977).
  • Aleksandr Jakovlev, errusiar politikari, diplomazialari eta historialaria (h. 2005).
• 1924 –
  • Alexander Haig, Ameriketako Estatu Batuetako Armadako jenerala eta NATOko buruzagi nagusia (h. 2010).
  • Vilgot Sjöman, suediar zinema-zuzendaria eta aktorea (h. 2006).
• 1928 – Jörg Demus, austriar piano-jotzailea (h. 2019).
• 1930 – Gary Becker, estatubatuar ekonomista, 1992ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 2014).
• 1931 – Gloria Alcahud, espainiar margolaria.
• 1934 – Tarcisio Bertone, italiar kardinala.
• 1936 – Frederic Tuten, estatubatuar idazlea.
• 1940 – Raimon, katalunierazko abeslaria, Nova Canço mugimendukoa.
• 1941 – Antonia Gimeno Travesset, espainiar saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea.
• 1942 – Vicente López Carril, espainiar txirrindularia (h. 1980).
• 1944 – Ibrahim Rugova, Kosovoko presidentea (h. 2006).
• 1946 – Gianni Versace, italiar diseinatzailea, XX. mendeko bukaerako modaren munduko diseinatzaile handienetako bat (h. 1997).
• 1947 – Ntare V.a, Burundiko erregea (h. 1972).
• 1948 –
  • T. C. Boyle, estatubatuar eleberrigilea.
  • Antonín Panenka, txekiar futbolari ohia.
  • Patrizia Reggiani, alargun beltza, italiar sozialité eta hiltzailea.
  • Jorge Wagensberg, kataluniar irakasle, ikertzaile eta zientzia idazle eta dibulgatzailea (h. 2018).
• 1950 –
  • Olvido García Valdés, asturiar idazlea, batez ere bere lan poetikoagatik ezaguna.
  • Silvia Solórzano Foppa, Guatemalako gerrillari ohia eta politikaria.
• 1951 – Tadeusz Kusy, poloniar-afrikaerditar elizgizona (h. 2024).
• 1956 – Edward Fitzalan-Howard (Norfolkeko XVIII. dukea) ingeles dukea, Erresuma Batuko konde-mariskala.
• 1960 – Deb Haaland, estatubatuar politikaria.
• 1962 – Daniel Rojo, El Millonario, kataluniar gangster ohia, 1980ko eta 1990eko hamarkadetan banku lapurretan jardun zuena.
• 1963 – Alicia Luna, espainiar zinema-gidoilaria, dokumental-zuzendaria eta irakaslea.
• 1966 – Joan Puigcercós, ERCko kataluniar politikaria.
• 1968 –
  • Almudena Alonso-Herrero, espainiar astronomoa.
  • Lucy Liu, estatubatuar aktorea.
• 1970 – Dmitri Radtxenko, errusiar futbolari ohia.
• 1971 –
  • Julio César Baldivieso, boliviar futbolari ohia eta entrenatzailea.
  • Francesco Toldo, italiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1973 –
  • Monica Seles, serbiar tenislaria.
  • Ignatius Farray, espainiar komiko, bakarrizketalari, aktore, gidoilari eta abeslaria.
  • Jan Ullrich, alemaniar txirrindularia.
• 1974 –
  • Xavier Domènech, kataluniar historialari eta politikaria.
  • Montse Martín, kataluniar gimnasta erritmiko ohia.
• 1977 – Saxa Putria, ukrainar artista (h. 1989).
• 1978 – Nelly Furtado, portugaldar jatorriko kanadar abeslaria.
• 1980 – Karen Petrie, murrizketa bidezko programazioan espezializatutako britainiar zientzilari infomartikoa.
• 1981 – Britney Spears, estatubatuar pop abeslari, aktore eta dantzaria.
• 1985 – Alberto de la Bella, kataluniar futbolaria.
• 1986 – Gihan Ibrahim, egiptoar kazetari, blogari eta militante sozialista, 2011ko Egiptoko Iraultzaren buruzagietako bat.
• 1995 – Ana Peleteiro, galiziar atleta, jauzi hirukoitzean aditua.
• 1997 – Afra Saraçoğlu, turkiar aktorea.
• 1999 – Kelvin Kiptum, kenyar atleta (h. 2024).

Euskal Herria

• 1464 – Zuria II.a Nafarroakoa, Nafarroako erregina (j. 1424).
• 1936 – Anjel Kareaga, bizkaitar futbolaria (j. 1913).
• 1966 – Jose Egileor, euskal herritar antzezlaria (j. 1890).
• 1992 – Gerardo López de Gereñu, arabar etnografoa (j. 1904).
• 2000 – Luis Villasante, gernikar apaiz frantziskotarra, euskal hizkuntzalaria eta euskaltzaina (j. 1920).
• 2002 – Julio Gurpide, nafar idazlea (j. 1906).
• 2009 – Luis Bandres, gipuzkoar politikaria, unibertsitateko irakaslea eta euskararen bultzatzailea (j. 1944).
• 2013 – Antonio Ansola, euskal herritar futbolaria (j. 1931).

Mundua

• 537 – Silverio, Aita santua.
• 1198 – Ruaidrí Ua Conchobair, Irlandako azken errege handia (j. c. 1116)
• 1381 – Jan van Ruusbroec, flandriar teologoa eta mistikoa.
• 1515 – Gonzalo Fernández de Córdoba, Espainiako armada militarraren "Kapitain Handia" (j. 1453).
• 1547 – Hernan Cortes, espainiar konkistatzailea.
• 1594 – Gerhard Mercator, flandriar geografoa (j. 1512).
• 1650 – Charlotte Marguerite Montmorencykoa, Condéko printzesa (j. 1594).
• 1719 – Pasquier Quesnel, frantziar teologo jansenista (j. 1634).
• 1723 – Filipe II.a Orleanskoa, Frantziako printzea (j. 1674).
• 1772 – Catherine Flon, Haitiko diseinatzailea, jostuna, patriota eta heroi nazionala (h. 1831).
• 1781 – Ensenadako markesa, espainiar politikaria (j. 1706).
• 1810 – Philipp Otto Runge, alemaniar margolaria (j. 1777).
• 1814 – Sadeko markesa, frantziar aristokrata, iraultzaile eta idazlea (j. 1740).
• 1849 – Adelaida Saxonia-Meiningenekoa, Erresuma Batuko erregina ezkontidea (j. 1792).
• 1853 – Amelia Opie, ingeles idazlea eta abolizionista (j. 1769).
• 1859 – John Brown, estatubatuar abolizionista (j. 1800).
• 1863 – Jane Means Appleton Pierce, Ameriketako Estatu Batuetako Lehen Dama (j. 1806).
• 1881 – Jenny von Westphalen, prusiar idazle eta pentsalaria (j. 1814).
• 1884 – Johannes Popitz, nazismoaren aurkako alemaniar erresistentziaren partaidea (h. 1945).
• 1888 – Namık Kemal, turkiar idazlea (j. 1840).
• 1898 – Michael Daniel Jones, galestar apaiz kongregazionalista. galestar nazionalismo modernoaren gurasoetako bat (j. 1822).
• 1918 – Edmond Rostand, frantziar poeta eta antzerkigilea (j. 1868).
• 1923 – Tomás Bretón, espainiar musikagile, orkestra zuzendari, biolinista eta musika irakaslea (j. 1850).
• 1924 – Kazimieras Būga, Lituaniako hizkuntzalaria (j. 1879).
• 1926 – Gérard Cooreman, Belgikako lehen ministroa (j. 1852).
• 1931 – Vincent d'Indy, frantziar musikagilea eta pedagogoa (j. 1851).
• 1941 – Edward Rydz-Śmigły, poloniar mariskala (j. 1886).
• 1943 – Nordahl Grieg, norvegiar idazle eta kazetaria (j. 1902).
• 1944 – Filippo Tommaso Marinetti, Egipton jaiotako italiar idazlea (j. 1876).
• 1949 - Sue Hendrickson, estatubatuar paleontologo eta arkeologoa.
• 1950 – Dinu Lipatti, errumaniar pianista (j. 1917).
• 1953 – Snowy Baker, australiar kirolari eta aktorea (j. 1884).
• 1969 –
  • José María Arguedas, peruar idazlea, XX. mendeko Peruko literaturako esanguratsuenetakoa (j. 1911).
  • Kliment Voroxilov, sobietar mariskal eta politikaria (j. 1881).
• 1972 – Yip Man, arte martzialetako txinatar maisua (j. 1893).
• 1980 – Romain Gary, frantziar idazlea (j. 1914).
• 1982 –
  • Marty Feldman, ingeles aktore, komedia idazle eta umorista (j. 1934).
  • Giovanni Ferrari, italiar futbolaria (j. 1907).
• 1985 – Philip Larkin, ingeles olerkari, eleberrigile, liburuzain eta jazz-kritikaria (j. 1922).
• 1987 –
  • Donn F. Eisele, estatubatuar astronauta (j. 1930).
  • Luis Federico Leloir, frantziar-argentinar biokimikaria, 1970eko Kimikako Nobel Saria (j. 1906).
  • Jakov Zeldovitx, sobietar fisiko teorikoa (j. 1914).
• 1990 –
  • Aaron Copland, estatubatuar musikagilea (j. 1900).
  • Robert Cummings, estatubatuar aktorea (j. 1910).
• 1992 – Henri Arvon, frantziar ideien-historialaria, anarkismoan eta mugimendu libertarioan aditua (j. 1914).
• 1993 – Pablo Escobar, kolonbiar politikari eta narkotrafikatzailea (j. 1949).
• 1994 – Reg Sprigg, australiar geologo eta kontserbazionista, Ediacara aztarnategia aurkitzeagatik ezaguna (j. 1919).
• 1995 –
  • Robertson Davies, kanadar eleberrigile, antzerkigile, literatura kritikari, kazetari eta irakaslea (j. 1913).
  • Mária Telkes, hungariar-estatubatuar asmatzaile eta zientzalaria (j. 1900).
• 1996 – Elena Soriano, espainiar idazlea (j. 1917).
• 2002 – Ivan Illich, austriar pedagogoa, filosofoa eta apaiz katolikoa, kapitalismoaren erakundeei egindako kritikengatik ospetsua (j. 1926).
• 2004 – Alicia Markova, britainiar dantzaria (j. 1910).
• 2009 – Eric Woolfson, eskoziar musikari eta abeslaria, The Alans Parsons Project taldearen sortzaileetakoa (j. 1945).
• 2013 – Pedro Rocha, uruguaiar futbolaria (j. 1942).
• 2016 – Gisela May, alemaniar antzerki garaikideko aktore garrantzitsuenetako bat (j. 1924).
• 2020 –
  • Richard Corben, estatubatuar komikigilea (j. 1940).
  • Valéry Giscard d'Estaing, Frantziako 20. Presidentea (j. 1926).
  • Zafarullah Khan Jamali, Pakistango lehen ministroa (j. 1944).
  • Rafer Johnson, dekatloian espezializatutako estatubatuar atleta (j. 1935).
  • Pamela Tiffin, estatubatuar aktorea (j. 1942).
• 2021 – Darlene Hard, estatubatuar tenislaria (j. 1936).
• 2022 –
  • Raúl Guerra Garrido, Euskal Herrian errotutako madrildar idazlea (j. 1935).
  • Yoshio Kikugawa, japoniar futbolaria (j. 1944).
  • Dominique Lapierre, frantziar idazlea (j. 1931).
• 2023 –
  • Faustin Twagiramungu, Ruandako lehen ministroa (h. 2023).
  • Concha Velasco, espainiar aktore eta abeslaria (j. 1939).

• Sehaska egutegiko izendegia: Jatsu, Oiartza eta Oiartzo.
• Esklabotzaren Abolizioaren Aldeko Nazioarteko Eguna.
• Laoseko jaiegun nazionala.