Abuztuaren 17

Euskal Herria

• 1798 – Donostiako Urgulleko gazteluko presoek Gipuzkoako Aldundiari idatzitako gutunean bizi-baldintza eskasak salatu zituzten.
• 1991 - Donostiako Morlans auzoan ETAko hiru kide ( Patxi Itziar, Iñaki Ormaetxea eta Jokin Leunda) hil zituen Guardia Zibilak.

Mundua

• 1740 – Prospero Lorenzo Lambertini Aita Santu aukeratu zuten eta Benedikto XIV.a izena hartu zuen.
• 1945 – Indonesiak independentzia politikoa lortu zuen.
• 1960 – Gabonek Frantziarekiko independentzia lortu zuen.
• 1969 - Woodstock musika jaialdi erraldoia amaitu zen New Yorkeko estatuan. Hiru egunez 450.000 gazte inguru bildu ziren musika eta bakea aldarrikatzeko jaialdian.
• 1987 – Spandauko espetxean Rudolf Hess hil zen, azken buruzagi nazietako bat eta 20 urte baino gehiago preso egon zen bakarra.
• 2002 –
  • Elba ibaiak gainezka egin zuen Dresden hirian eta 1845eko martxoaren 31ko uholde historikoen mailara iritsi zen.
  • Ismael Berasategi presoak ihes egin zuen Parisko La Santé espetxetik, antz fisiko handia zuen Joxean anaiak haren lekua hartuta.
• 2005 – Israeleko armada Gazako asentamentuak desegiten hasi zen.
• 2017 – Bartzelonako Ramblan eta Cambrils udalerriko atentatuetan eta Alcanar udalerrian jazotako gas leherketaren ondorioz 16 hildako eta 130 zauritutik gora izan ziren.

Mundua

• 1876 – Jainkoen Gainbehera (alemanez: Götterdämmerung), Richard Wagnerrek idatzitako Nibelungoen eraztuna opera saileko laugarren eta azken opera estreinatu zen Bayreutheko Festspielhausen.
• 1960 – George Pal hungariar zinema zuzendariak zuzendu eta Rod Taylor australiar aktoreak antzeztutako The Time Machine filma estreinatu zen.

Mundua

• 1908 – Lehen aldiz marrazki bizidunetako film bat eman zuten.
• 2009 – Ingelerazko Wikipedia 3.000.000 artikulura iritsi zen.

Euskal Herria

• 2008 – Iker Martinez eta Xabier Fernandez euskaldunek zilarrezko domina lortu zuten Beijingo Olinpiar Jokoetan, 49er diziplinan.
• 2014 – Emakumezkoen Traineru Ligako 2014ko denboraldia: San Juan txapeldun.
• 2015 – Futboleko Espainiako Superkopa: Bilboko Athletic Kluba garaile FC Bartzelona taldeari San Mamesen 4-0 irabazi eta Camp Noun 1-1 berdindu ostean.

Euskal Herria

• 1712 – Juan Lorenzo Irigoien, nafar apaiza, Iruñeko apezpikua (h. 1778).
• 1775 – Jose Paulo Ulibarri, euskal idazle, hizkuntzalari eta euskaltzale arabar-bizkaitarra (h. 1847).
• 1821 – Joaquín Fernández Aiarragarai, espainiar arkitektoa, Hernanin (h. 1900).
• 1911 – Jesús Carrera, gipuzkoar buruzagi politiko, sindikalista eta gudaria (h. 1945).
• 1926 – María Luisa Elio, nafar idazle eta aktorea (h. 2009).
• 1927 – Txomin Solabarrieta, bizkaitar apaiza eta ohorezko euskaltzaina (h. 2019).
• 1929 – Johañe Pitrau, nekazarien buruzagia, kristau militante ezkertiarra eta sindikalista zuberoarra (h. 1975).
• 1934 – Miguel Primo de Rivera Urkixo, gipuzkoar abokatu eta politikaria (h. 2018).
• 1948 – Jose Maria Arakistain, gipuzkoar futbolari eta entrenatzaile ohia.
• 1952 – Carlos Zalduendo, nafar hamahiruko errugbilari ohi eta polizia.
• 1953 – Joakin Gorrotxategi, euskararen historian espezializatutako gipuzkoar euskalaria.
• 1956 – José María Bautista, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1964 – Pello Sarasola, telebistaren arloko euskal profesionala, ikus-entzunezko komunikazioan aditua (h. 2015).
• 1967 – Pilar Cabero, gipuzkoar idazlea.
• 1968 – Paxkal Indo, lapurtar abeslari eta txalapartaria.
• 1970 – Ophélie Koering, lapurtar aktorea.
• 1972 – Mikel Otero, EH Bilduko arabar politikaria.
• 1973 – Juan Antonio Ipiña García, Tontxu, bizkaitar kantautorea.
• 1979 – Peio Martinez de Eulate, nafar esku huskako pilotari ohia eta politikaria.
• 1987 – Sandra Ramajo, gipuzkoar futbolaria.
• 1988 – Isabel Villanueva, nafar biola jotzailea.
• 1990 – Imanol Elias Ayllon, nafar futbolaria.
• 1996 – Jokin Ezkieta, nafar futbolaria.
• 1999 – Iban Garcia, gipuzkoar youtuber, influencer eta vloggerra.

Mundua

• 1601 – Pierre de Fermat, frantziar matematikari eta legelaria (h. 1665).
• 1603 – Lennart Torstensson, suediar mariskala (h. 1651).
• 1629 – Joan III.a Sobieski, Bi Nazioen Errepublikako erregea, Poloniako erregea eta Lituaniako Duke Handia (h. 1696).
• 1686 – Nicola Porpora, italiar musikagilea eta kantu-irakaslea (h. 1768).
• 1753 – Josef Dobrovský, bohemiar jatorriko jesuita, filosofo eta literatura historialaria (h. 1829).
• 1786 – David Crockett, ehiztari, politikari eta AEBen historiako heroi mitikoa (h. 1836).
• 1800 – Charles Rogier, Belgikako lehen ministroa (h. 1885).
• 1801 – Fredrika Bremer, suediar idazlea eta aktibista feminista (h. 1865).
• 1844 – Menelik II.a, Etiopiako enperadorea (h. 1913).
• 1864 – Charles Horton Cooley, estatubatuar soziologoa (h. 1929).
• 1866 – Mario García Menocal, Kubako presidentea (h. 1941).
• 1879 – Samuel Goldwyn, estatubatuar enpresaria eta zinema ekoizlea (h. 1974).
• 1887 –
  • Marcus Garvey, jamaikar politikari eta kazetaria, panafrikanismoaren buruzagietako bat (h. 1940).
  • Karlos I.a Austriakoa, Austriako enperadorea eta Hungariako erregea (h. 1922).
• 1891 – Oliverio Girondo, argentinar poeta (h. 1967).
• 1893 – Mae West, estatubatuar aktorea (h. 1980).
• 1895 – Caroline Haslett, britainiar ingeniari elektrikaria eta emakumearen eskubideen defendatzailea (h. 1957).
• 1896 – Leslie Groves, estatubatuar militarra, Manhattan Proiektuaren arduraduna (h. 1970).
• 1897 – Teresa Matilde Revaque, Bigarren Errepublikako espetxe-irakasle eta funtzionarioa (h. 1940).
• 1906 – Marcello Caetano, Portugalgo lehen ministroa (h. 1980).
• 1907 – Roger Peyrefitte, frantziar idazlea, antzerkigilea eta diplomatikoa (h. 2000).
• 1908 – Bronisława Wajs, poloniar poeta eta abeslari ijitoa (h. 1987).
• 1911 – Mikhail Botvinnik, sobietar xake jokalaria (h. 1995).
• 1913 –
  • Mark Felt, Eztarri Sakona, estatubatuar FBIko kide eta barneko salatzailea (h. 2008).
  • Oscar Gálvez, Argentinar automobil lasterketako pilotua eta 1 Formulako pilotua (h. 1989).
• 1916 – Pino Ojeda, espainiar idazle eta artista plastikoa (h. 2002).
• 1920 – Maureen O'Hara, irlandar aktorea eta abeslaria (h. 2015).
• 1923 –
  • Larry Rivers, estatubatuar margolaria (h. 2002).
  • Robert Sabatier, frantziar idazlea (h. 2012).
• 1925 – John Hawkes, estatubatuar idazlea (h. 1998).
• 1926 –
  • Jean Poiret, frantziar antzezle eta antzerki-idazlea (h. 1992).
  • Jiang Zemin, Txinako Herri Errepublikako presidentea (h. 2022).
• 1929 – Francis Gary Powers, estatubatuar hegazkinlari eta espioia, U-2ren istripuaren protagonista (h. 1977).
• 1930 –
  • Philippe Bernier, frantziar kazetari eta idazlea (h. 2000).
  • Ted Hughes, ingeles idazlea eta poeta (h. 1998).
• 1932 –
  • Vidiadhar Surajprasad Naipaul, britainiar idazlea, 2001eko Literaturako Nobel Saria (h. 2018).
  • Jean-Jacques Sempé, frantziar marrazkilaria (h. 2022).
• 1933 – Tom Courtney, estatubatuar atleta (h. 2023).
• 1936 – Margaret Hamilton, estatubatuar informatikaria, sistema-ingeniaria eta enpresaria.
• 1937 – Richard Møller Nielsen, daniar futbolari eta entrenatzailea (h. 2014).
• 1939 – Luther Allison, estatubatuar blues musikaria, Ameriketako blues gitarra jotzaile handienetakoa (h. 1997).
• 1943 – Robert De Niro, estatubatuar aktorea, zinema zuzendaria eta ekoizlea.
• 1944 –
  • Larry Ellison, estatubatuar ekintzaile eta informatikari teorikoa, Oracle enpresaren sortzailea.
  • Michel Noël, Quebeceko Algonkin jatorriko funtzionarioa eta idazle kanadarra (h. 2021).
  • Margarita Rivière, kataluniar kazetari eta idazlea (h. 2015).
• 1947 – Pedro Ruiz Céspedes, kataluniar irrati eta telebistako aurkezle, aktore, idazle, abeslari eta umorista.
• 1949 – Mitsunori Fujiguchi, japoniar futbolari ohia.
• 1952 – Nelson Piquet, 1 Formulako brasildar gidaria.
• 1953 – Herta Müller, errumaniar idazlea, 2009ko Literaturako Nobel Saria.
• 1956 –
  • Álvaro Pino, galiziar txirrindulari ohi eta kirol zuzendaria.
  • John Romita Jr., estatubatuar komikigilea.
• 1957 – Harumi Kori, japoniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1958 – Belinda Carlisle, estatubatuar abeslaria, The Go-Go's taldearen bokalista.
• 1959 –
  • Jonathan Franzen, estatubatuar idazlea.
  • David Koresh, Davidiar sektaren burua (h. 1993).
• 1960 –
  • Miquel Iceta, kataluniar politikaria, PSCko presidentea.
  • Sean Penn, estatubatuar aktorea.
• 1961 –
  • Ángel Norzagaray, antzerkigile, aktore, poeta, irakasle eta zuzendari mexikarra (h. 2021).
  • Jun Suzuki, japoniar futbolari ohia.
• 1964 – Jorginho, brasildar futbolari ohia.
• 1968 – Helen McCrory, ingeles antzezlea (h. 2021).
• 1970 – Jim Courier, estatubatuar tenislari ohia.
• 1977 –
  • Bibiana Candia, galiziar idazle eta kazetaria.
  • Chipo Chung, tanzaniar-zimbabwear aktore eta aktibista.
  • Thierry Henry, frantziar futbolari ohia.
  • May el-Toukhy, egiptoar jatorriko daniar zine zuzendari eta gidoigilea.
  • Tarja Turunen, finlandiar abeslaria.
• 1980 – Cristina Pato, galiziar gaitajole eta pianojolea.
• 1981 – Helen Lindes, espainiar modeloa.
• 1985 – Yū Aoi, japoniar aktore eta modeloa.
• 1986 – Rudy Gay, estatubatuar saskibaloiko jokalaria.
• 1990 – Irene Solà, kataluniar poeta, idazlea eta artista.
• 1993 – Cinta Laura, indonesiar aktorea, abeslaria, konpositorea, aurkezlea, dantzaria eta modeloa.
• 1996 – Alba Teruel, espainiar txirrindularia.
• 2000 – Lil Pump, estatubatuar abeslari, rapero eta konpositorea.

Euskal Herria

• 1797 – Baltasar Jaime Martínez de Compañón, nafar apaiza, Bogotako artzapezpikua, Bogotan (j. 1737).
• 1909 – Joan Iturralde Suit, nafar historialari, idazle, artista eta euskalaria, eta Nafarroako Euskara Elkargoko kidea (j. 1840).
• 1936 –
  • Joaquín Fanjul, arabar militarra, 1936ko uztailaren 17 eta 18ko altxamenduan matxinatua, fusilatua (j. 1880).
  • Ramon de la Sota, euskal enpresaburu, abokatu eta politikari abertzalea (j. 1857).
• 1950 – Paulo Zamarripa, bizkaitar euskal idazle eta apaiza (j. 1877).
• 1957 – Crispín Martínez, nafar artista (j. 1903).
• 1979 – Iokin Zaitegi, arrasatear apaiz, idazle, itzultzaile eta irakaslea (j. 1906).
• 1982 – Rafael de Diego, gipuzkoar futbolaria, Luancon (j. 1944).
• 1984 – Manuel Mari Apalategi, apaiz eta euskal idazlea (j. 1901).
• 2009 – Iñigo Sanz de Ormazabal, donostiar liburuzaina (j. 1956).
• 2010 – Ernesto Martínez Sagarzazu, EHUko irakaslea (j. 1947).
• 2013 – Maria Luisa Agirre, Doktora, tolosar mediku pediatra, medikuntzan doktoradutza egin zuen lehen emakumezko gipuzkoarra (j. 1919).

Mundua

• 1156 – Minamoto no Tameyoshi, Minamoto klaneko buruzagi samuraia (j. 1096).
• 1676 – Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen, alemaniar idazlea (j. 1621/1622).
• 1681 – Nikon Moskukoa, Moskuko eta Errusia guztietako patriarka (j. 1605).
• 1720 – Anne Dacier, frantziar filologo eta idazlea (j. 1645).
• 1786 – Frederiko II.a Handia, Prusiako erregea eta Brandenburgeko hauteslea (j. 1712).
• 1794 – Elisabet Augusta Sulzbachekoa, Wittelsbach etxeko kondesa (j. 1721).
• 1809 – Matthew Boulton, ingeles fabrikatzailea, James Watten bazkidea (j. 1728).
• 1838 – Lorenzo Da Ponte, italiar abenturazalea eta idazlea (j. 1749).
• 1847 – Françoise Altarice Rosalba Sebastiani, Frantziako dukesa eta oinordekoa (j. 1807).
• 1850 – Jose de San Martin, argentinar militar eta independentista (j. 1778).
• 1880 – Ole Bull, norvegiar biolin-jotzailea eta musikagilea (j. 1810).
• 1893 – John William Casilear, estatubatuar margolaria (j. 1811).
• 1896 – Bridget Driscollen heriotza, Britainia Handian auto batek harrapatuta hildako lehen oinezkoa (j. c. 1851).
• 1900 – Raimundo Andueza Palacio, Venezuelako presidentea (j. 1846).
• 1903 – Hans Gude, norvegiar margolaria (j. 1825).
• 1911 – Myrtle Reed, estatubatuar idazle, kazetari eta filantropoa (j. 1874).
• 1916 – Umberto Boccioni, italiar margolari eta eskultorea (j. 1882).
• 1924 – Paul Natorp, alemaniar filosofoa (j. 1845).
• 1935 – Charlotte Perkins Gilman, estatubatuar feminista, soziologoa, eleberrigilea, poeta eta gizarte erreformarako irakurlea (j. 1860).
• 1941 – Rabindranath Tagore, indiar idazlea, 1913ko Literaturako Nobel Saria (j. 1861).
• 1942 –
  • Irène Némirovsky, judutar idazle ukrainarra (j.1903).
  • Tsehai printzesa, Etiopiako inperioko Haile Selassie eta Menen Asfaw enperadoreen laugarren umea (j. 1919).
• 1947 – Euken Suediakoa, suediar printze, margolari, mezenas eta arte-bildumagilea (j. 1865).
• 1955 – Fernand Léger, frantziar margolaria (j. 1881).
• 1958 – Florent Schmitt, frantziar musikagilea (j. 1870).
• 1959 – Mey Rahola, espainiar argazkilaria eta aitzindaria (j. 1897).
• 1962 – Peter Fechter, Berlingo harresia zeharkatzen saiatzen hil zen gaztea (j. 1944).
• 1969 –
  • Ludwig Mies van der Rohe, alemaniar arkitektoa (j. 1886).
  • Otto Stern, alemaniar-estatubatuar fisikaria, 1943ko Fisikako Nobel Saria (j. 1888).
• 1973 – Conrad Aiken, estatubatuar idazlea (j. 1889).
• 1974 – Aldo Palazzeschi, italiar eleberrigile, poeta, kazetari eta saiakeragilea (j. 1885).
• 1981 – Mariama Bâ, senegaldar eleberrigilea, irakaslea eta feminista (j. 1929).
• 1982 – Ruth First, apartheidaren kontrako hego afrikar kazetari, idazle eta ekintzailea (j. 1925).
• 1983 – Ira Gershwin, estatubatuar antzerkiko musikagilea (j. 1896).
• 1987 –
  • Clarence Brown, estatubatuar film zuzendaria (j. 1890).
  • Carlos Drummond de Andrade, brasildar olerkaria (j. 1902).
  • Rudolph Hess, Alemania Naziko politikaria (j. 1894).
• 1988 – Muhammad Zia Ul-Haq, Pakistango diktadorea (j. 1924).
• 1991 – Marguerite Williams, estatubatuar geologoa, AEBn geologian doktoretza bat lortu zuen lehen afroestatubatuarra (j. 1895).
• 1994 – Jack Sharkey, estatubatuar boxeolaria (j. 1902).
• 1995 – Wild Bill Davis, jazz pianista, organista eta moldatzaile estatubatuarra (j. 1918).
• 1998 –
  • Pierre Deniker, frantziar psikiatra (j. 1917).
  • Tameo Ide, japoniar futbolaria (j. 1908).
• 1999 – Reiner Klimke, alemaniar zaldizkoa (j. 1936).
• 2000 – Franco Donatoni, italiar musikagilea (j. 1927).
• 2001 – Emilio Adolfo Westphalen, perutar poeta eta kritikaria (j. 1911).
• 2003 – Roland Giguère, quebectar olerkari, margolari eta grabatzailea (j. 1929).
• 2004 – Thea Astley, australiar idazlea (j. 1925).
• 2010 – Francesco Cossiga, Italiako 8. Presidentea (j. 1928).
• 2012 – María Luisa Herrera, espainiar arkeologoa (j. 1913).
• 2015 – Yvonne Craig, estatubatuar aktore eta dantzaria (j. 1937).
• 2016 – Victor Mora, kataluniar idazle, itzultzaile eta komiki-gidoilaria (j. 1931).
• 2018 – Costas Kondylis, greziar jatorriko estatubatuar arkitektoa (j. 1940).
• 2023 –
  • John Devitt, australiar igerilaria (j. 1937).
  • Guillem Timoner Obrador, balear pistako txirrindularia (j. 1926).

• Sehaska egutegiko izendegia: Zubero, Zuberoa eta Alkain.