Abuztuaren 8

Euskal Herria

• 1897 – Cánovas del Castilloren erailketa.
• 1975 – ETAk Demetrio Lesmes Martin erail zuen Hernanin.
• 1979 – ETAk Antonio Nieves Cañuelo erail zuen Bizkaian.

Mundua

• 1786 – Alpeetako punturik garaiena den Mont Blanc mendiaren lehenbiziko igoera burutu zen.
• 1929 – Graf Zeppelin aireontzi alemanak mundua inguratzeko hegaldia hasi zuen.
• 1942 – AEBetako marineek Salomon uharteetako Tulagi irla hartu zuten.
• 1967 – Indonesia, Malaysia, Filipinak, Singapur eta Thailandiako gobernuek Asia Hego-ekialdeko Nazioen Elkartea (ASEAN) sortu zuten.
• 1990 – Sutea piztu zen Garoñako zentral nuklearrean. Hirugarren mailako geraera gisa katalogatu zen.
• 1991 – Varsoviako irrati masta, inoiz eraiki den egiturarik garaiena, erori egin zen.
• 2006 – Galizia osoan zehar suteak, ezezagunek pizturiko suek 80.000 hektarea erre zituzten bi astetan, lau hildako eraginez. Poliziak 41 pertsona atxilotu zituen, ustez suteak eragiteagatik.
• 2023 – Hawaiin baso-sute larri batzuk gertatu zirela eta, larrialdi-deklarazio bat sinatu zen.

Mundua

• 1986 – Stand by Me ("Nirekin Konta Ezak") filma estreinatu zen, Rob Reinerek zuzendu eta Wil Wheaton, River Phoenix, Corey Feldman, Jerry O'Connell, Kiefer Sutherland eta Richard Dreyfuss aktoreek antzeztu zutelarik.

Euskal Herria

• 2008 – Samuel Sanchez Euskalteleko txirrindulariak errepide probako urre olinpikoa irabazi zuen.

Euskal Herria

• 1753 – José Justo Salcedo, bizkaitar itsasgizona (h. 1825).
• 1882 – Emiliano Mujika, euskal idazlea (h. 1949).
• 1884 – Louis Mardochée Lévy, lehen mundu gerran armada uzteaz akusatuta fusilatutako euskalduna (h. 1915).
• 1888 – Emiliano Eizagirre, gipuzkoar sendagilea eta ikerlaria, espainian tisiologiaren sortzailetzat hartua (h. 1967).
• 1904 – Ciriaco Errasti, euskal herritar futbolaria (h. 1984).
• 1908 – José Goñi Aizpurua, gipuzkoar kazetari tradizionalista (h. 1964).
• 1934 – Adolfo Eraso, nafar geologo, glaziologo eta hidrologoa (h. 2021).
• 1948 – Amaia Lasa, gipuzkoar idazlea.
• 1958 – Francis Lalanne, jordano-euskaldun jatorriko lapurtar aktore eta abeslaria.
• 1963 – Juan Maria Altuna, Txisun, gipuzkoar arraunlari ohia.
• 1969 – Roberto Etxebarria, bizkaitar trikitilaria.
• 1972 – Jorge Fernández Madinabeitia, euskal aktore eta telebista-aurkezlea.
• 1974 – Ruben Beloki, esku huskako nafar pilotari ohia.
• 1979 – Gorka Zubeldia, gipuzkoar aktorea.
• 1980 –
  • Alicia Amatriain, gipuzkoar ballet dantzaria.
  • Amancay Gaztañaga, ekuadortar-gipuzkoar musikaria, abeslaria, aktorea eta antzerki zuzendaria, Guayaquilen.
• 1984 – Arrate Orueta, bizkaitar futbolari ohia eta medikua.
• 1988 – Oier Barrado, bizkaitar futbolaria.
• 1992 – Ane Labaka, gipuzkoar bertsolaria.
• 1996 – Jon Aspiazu Mendizabal, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1709 – Tokugawa Ietsugu, Tokugawa shogunerriko zazpigarren shoguna (h. 1716).
• 1748 – Johann Friedrich Gmelin, alemaniar naturalista, botaniko, entomologo eta malakologoa (h. 1804).
• 1790 – Ferenc Kölcsey, hungariar idazlea (h. 1838).
• 1809 – Ljudevit Gaj, kroaziar hizkuntzalari, politikari, kazetari eta idazlea (h. 1872).
• 1823 – Augustin Théodule Ribot, frantziar margolaria (h. 1891).
• 1832 – Jurgi Saxoniakoa, Saxoniako erregea (h. 1904).
• 1847 - Alice Gulick, estatubatuar misiolari protestante eta pedagogoa, Colegio Norteamericanoren fundatzailea Donostian (h. 1903).
• 1849 – Vera Zasulitx, errusiar mugimendu iraultzailearen beteranoetako bat eta errusiar marxismoaren hastaileetako bat (h. 1919).
• 1857 – Cécile Chaminade, frantziar musikagile eta piano-jotzailea (h. 1944).
• 1861 – William Bateson, ingeles biologoa (h. 1926).
• 1879 – Emiliano Zapata, Mexikoko Iraultzaren buruzagi nagusietakoa (h. 1919).
• 1880 –
  • Liubov Jegorova, errusiar ballet-dantzaria, koreografoa eta irakaslea (h. 1972).
  • Earle Page, Australiako 11. lehen ministroa (h. 1961).
• 1881 – Ewald von Kleist, Alemaniako landa mariskala Bigarren Mundu Gerran (h. 1954).
• 1891 – Zofia Kossak-Szczucka, poloniar idazle eta militante katolikoa eta Bigarren Mundu Gerrako erresistentzia poloniarreko kidea (h. 1968).
• 1896 – Marjorie Kinnan Rawlings, estatubatuar idazlea (h. 1953).
• 1900 –
  • Alexis Minotis, greziar antzerki-zuzendari eta antzezlea (h. 1990).
  • Robert Siodmak, alemaniar-estatubatuar zinemagilea (h. 1973).
• 1901 –
  • Nina Berberova, errusiar-estatubatuar idazlea (h. 1993).
  • Ernest Orlando Lawrence, estatubatuar fisikaria, 1939ko Fisikako Nobel Saria (h. 1958).
• 1902 – Paul Dirac, britainiar fisikaria, 1933ko Fisikako Nobel Saria (h. 1984).
• 1905 – André Jolivet, frantziar musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. 1974).
• 1910 – Sylvia Sidney, estatubatuar aktorea (h. 1999).
• 1918 – José Luis Ortega Monasterio, euskal jatorriko kataluniar musikagilea, habanera konpositore handienetako bat (h. 2004).
• 1919 –
  • Dino De Laurentiis, italiar zinema ekoizlea (h. 2010).
  • Hau Pei-tsun, Taiwango lehen ministroa (h. 2020).
• 1921 – Esther Williams, estatubatuar igerilari eta aktorea (h. 2013).
• 1925 – Alija Izetbegović, lehendabiziko Bosnia-Herzegovinako presidentea (h. 2003).
• 1928 – François Remetter, frantziar futbol atezaina (h. 2022).
• 1929 –
  • José Luis Borau, espainiar zinema zuzendari, ekoizle, aktore eta gidoigilea (h. 2012).
  • Luis García Meza Tejada, Boliviako diktadorea (h. 2018).
• 1931 – Roger Penrose, britainiar fisikaria eta matematikaria, 2020ko Fisikako Nobel Saria.
• 1934 – Romà Gubern, kataluniar zinemaren ikerlea.
• 1937 –
  • Jorge Cafrune, argentinar abeslari folklorikoa eta bertako herri kulturaren ikertzaile, biltzaile eta zabaltzailea (h. 1978).
  • Dustin Hoffman, estatubatuar aktorea.
• 1940 –
  • Just Jaeckin, frantziar zinema zuzendaria (h. 2022).
  • Dennis Tito, estatubatuar enpresaburu aberatsa, lehenengo espazio-turista izateagatik ezaguna.
• 1941 – Earl Boen, estatubatuar aktorea (h. 2023).
• 1944 – Joaquín Arozamena, espainiar kazetaria.
• 1947 – Miguel Blesa, espainiar funtzionario eta finantziaria, Caja Madrideko kudeaketa kontseiluko presidentea (h. 2017).
• 1948 –
  • Akira Matsunaga, japoniar futbolari ohia.
  • Emilio Pérez Touriño, Galiziako Xuntako presidentea.
  • Svetlana Savitskaia, sobietar kosmonauta ohia.
• 1949 – Keith Carradine, estatubatuar zinema eta telebistako aktore, kantautore eta abeslaria.
• 1950 –
  • Martine Aubry, frantziar politikari sozialdemokrata, Alderdi Sozialistako burua.
  • Inés Medina, espainiar artista garaikidea, irakaslea, pedagogoa eta ikertzailea.
• 1951 –
  • Louis van Gaal, herbeheretar futbolari ohi eta entrenatzailea.
  • Mohamed Morsi, Egiptoko presidentea, Egiptoko historian demokratikoki aukeratutako lehenengo presidentea (h. 2019).
  • Mamoru Oshii, japoniar anime film-zuzendari eta -idazlea.
• 1952 – Jostein Gaarder, norvegiar idazle eta filosofoa.
• 1953 – Nigel Mansell, 1 Formulako britainiar pilotu ohia.
• 1956 –
  • Cecilia Roth, argentinar aktorea.
  • Birgit Vanderbeke, alemaniar idazlea (h. 2021).
• 1957 – Liselotte Blumer, suitzar badminton jokalari ohia.
• 1958 – Akihiro Nishimura, japoniar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1960 – Paolo Pezzi, italiar-errusiar elizgizona.
• 1961 – The Edge, irlandar musikaria, U2 taldeko gitarrajolea.
• 1964 –
  • Giuseppe Conte, Italiako lehen ministroa.
  • Elisabeta Guzganu-Tufan, errumaniar floretista.
• 1969 – Faye Wong, txinatar C-pop abeslari eta aktorea.
• 1970 – Chester Williams, hegoafrikar errugbilaria (h. 2019).
• 1975 –
  • Raquel Meroño, espainiar aktore, telebista aurkezle eta modeloa.
  • Makoto Tanaka, japoniar futbolari ohia.
• 1976 –
  • Tawny Cypress, estatubatuar aktorea eta modeloa.
  • Samah Jabr, palestinar psikiatra, psikoterapeuta eta idazlea.
• 1981 –
  • Roger Federer, suitzar tenislaria, historiako inoizko hoberenetarikoa.
  • Mirjana Povic, serbiar astrofisikaria eta aktibista.
• 1982 – Enrico Franzoi, italiar txirrindulari ohia.
• 1983 – Matilde Borromeo, italiar jauzi-zaldien hazlea eta zaldi-jauzien kirolaria.
• 1984 –
  • Owen Jones, ezkerreko britainiar zutabegile, idazle, iritzi emaile eta aktibista politikoa.
  • Maria Jose Pons, kataluniar futbolaria.
• 1985 –
  • Valeria Vegas, espainiar idazlea eta dokumentalgilea.
  • Anita Włodarczyk, poloniar mailu-jaurtitzailea, munduko onenatzat hartua.
• 1986 –
  • Kateryna Bondarenko, ukrainar tenislaria.
  • Kasper Hämäläinen, finlandiar futbolaria.
• 1987 –
  • Katie Leung, eskoziar aktorea.
  • Jazell Barbie Royale, estatubatuar emakumezko modelo transgeneroa, Miss International Queen edertasun lehiaketa irabazi zuen lehenengo emakume beltzarana.
  • María Pina, espainiar saskibaloi-jokalaria.
• 1991 – Marta Corredera, kataluniar futbolaria.
• 1993 – Carolina Iglesias, Percebes y Grelos galiziar umoregilea, gidoilaria eta youtuberra.
• 1995 – Andrei Ilialetdinov, erzieraren aldeko ekintzailea.
• 1998 – Shawn Mendes, kanadar abeslari eta konpositorea.

Euskal Herria

• 1648 – Esteban Azkarraga, gipuzkoar militar eta funtzionarioa, Yucatángo gobernadorea.
• 1690 – Juan Bautista Zelaiaran, gipuzkoar aitoren seme eta politikaria (j. 1624).
• 1816 – Blas de Laserna, nafar musikagilea, Madrilen (j. 1751).
• 1975 – Joaquín Arrarats, nafar kazetari eta historialaria (j. 1898).
• 2000 – Joxe Mari Korta, gipuzkoar enpresaburua eta ADEGIko presidentea, ETAk eraila (j. 1943).
• 2003 –
  • Ángel Galíndez, bizkaitar ingeniari agronomoa, Bilboaldeko ur-horniduran funtsezko papera izan zuena, eta Bizkaiko Bankuko presidentea (j. 1918).
  • Felipe Gómez Alonso, salamancar kazetaria eta argitaratzailea, gerraondoko Nafarroa Garaiko euskaltasunaren erreferentea (j. 1903).
• 2013 – Koxme Lizaso, gipuzkoar bertsolaria (j. 1937).
• 2016 – Tomas Murua, gipuzkoar eskultorea (j. 1928).
• 2017 – Carlos Bacigalupe, bizkaitar kazetaria (j. 1946).
• 2022 – Miren Iriarte, nafar itzultzailea (j. 1978).

Mundua

• 869 – Lotario II.a, Lotaringiako erregea.
• 1270 – Margarita Siziliakoa, Sizilia eta Alemaniako printzesa (j. 1241).
• 1295 – Ottone Visconti, italiar apaiza, Milango artzapezpikua (j. 1207).
• 1533 – Lucas van Leyden, holandar margolari, grabatzaile eta marrazkilaria (j. 1494).
• 1550 – Juana Millán, Aragoiko lehen emakume inprimatzailea eta Iberiar Penintsulako lehenengoetako bat.
• 1588 – Alonso Sánchez Coello, espainiar margolaria.
• 1617 – Tarquinia Molza, italiar abeslari, poeta, orkesta zuzendari eta filosofo naturala (j. 1542).
• 1685 – Giovanni Battista Salvi da Sassoferrato, italiar margolaria (j. 1609).
• 1694 – Antoine Arnauld, frantziar apaiza, teologoa, filosofoa eta matematikaria (j. 1612).
• 1759 – Carl Heinrich Graun, alemaniar musikagile eta tenorra (j. 1704).
• 1788 – Louis François Armand de Vignerot du Plessis, frantziar mariskala (j. 1696).
• 1796 – Franz Anton Maulbertsch, austriar margolari eta grabatzailea (h. 1724).
• 1827 – George Canning, Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1770).
• 1848 – Francisco Amorós, Soteloko markesa, espainiar pedagogo eta militarra (j. 1770).
• 1855 – Guglielmo Pepe, italiar militarra (j. 1783).
• 1863 – Angus MacAskill, Giant MacAskill, garaiera eta indar handiko eskoziarra, bere garaian historiako erraldoi garaiena (j. 1825).
• 1869 – Roger Fenton, britainiar argazkilaria (j. 1819).
• 1888 – Jørgen Roed, Danimarkako Urre Aroko erretratu egile margolaria (j. 1808).
• 1889 – Benedetto Cairoli, Italiako lehen ministroa (j. 1825).
• 1897 –
  • Jacob Burckhardt, suitzar arte eta kulturaren historialaria (j. 1818).
  • Antonio Cánovas del Castillo, espainiar politikaria (j. 1828).
• 1898 – Eugène Boudin, frantziar margolaria (j. 1824).
• 1902 – James Tissot, frantziar margolaria (j. 1836).
• 1905 – Pedro Altube, euskal jatorriko estatubatuar abeltzaina, Spanish Ranch etxaldearen sortzaileetako bat (j. 1827).
• 1908 – Joseph Maria Olbrich, austriar arkitektoa, Vienako Sezesioa mugimenduaren sortzaileetako bat (j. 1867).
• 1939an, Botako zelaian fusilatuak:
  • Virgínia Amposta Amposta, kataluniar sindikalista eta maistra, fusilatua (j. 1903).
  • Elionor Malich Salvador, kataluniar errepublikanoa.
• 1942 – María "La Jabalina", espainiar militante anarkista, Frankoren diktadurak fusilatutako azken emakumea (j. 1917).
• 1943 – Esma Redžepova, Mazedoniako erromaniar abeslari eta konpositorea (h. 2016).
• 1944 –
  • Albrecht von Hagen, alemaniar legelaria eta erresistentziako kidea, Hitler hiltzeko atentatu eta huts egin zuena, urkatua (j. 1904).
  • Juliusz Kaden-Bandrowski, poloniar idazle eta kazetaria (j. 1885).
• 1945 – Jakov Protazanov, errusiar zinema zuzendaria eta gidoilaria (j. 1881).
• 1947 – Anton Denikin, errusiar jenerala (j. 1872).
• 1959 –
  • Luis Araquistáin, espainiar politikari sozialista (j. 1886).
  • Albert Namatjira, australiar margolaria, Australiako arte indigenaren aitzindaria (j. 1902).
  • Luigi Sturzo, italiar politikaria, soziologoa eta apaiza (j. 1871).
• 1967 – Jaromír Weinberger, txekiar musikagilea (j. 1896).
• 1974 – Baldur von Schirach, alemaniar politikari nazia (j. 1907).
• 1977 – Eduard Roschmann, austriar SSko teniente eta komandante nazia (j. 1908).
• 1979 – Lionel Cooper, hegoafrikar matematikaria (j. 1915).
• 1981 – Thomas McElwee, irlandar errepublikarra, Behin-behineko IRAko kidea, 1981eko Irlandako gose greban (j. 1957).
• 1985 – Louise Brooks, estatubatuar flapper, aktore eta dantzaria (j. 1906).
• 1988 – Félix Leclerc, Quebecdar egile abeslari, olerkari, idazle eta aktorea, Quebeceko burujabetzaren alde nabarmendua (j. 1914).
• 1991 – James Irwin, estatubatuar astronauta (j. 1930).
• 1994 – Leonid Leonov, sobietar eleberrigilea (j. 1899).
• 1996 – Nevill Francis Mott, ingeles fisikaria, 1977ko Fisikako Nobel Saria (j. 1905).
• 1997 – Paul Rudolph, estatubatuar arkitektoa (j. 1918).
• 2001 – Jean Dorst, frantziar zoologoa, ornitologian espezializatua (j. 1924).
• 2004 – Fay Wray, kanadar-estatubatuar aktorea (j. 1907).
• 2005 – Barbara Bel Geddes, estatubatuar aktorea (j. 1922).
• 2009 – Daniel Jarque, Reial Club Deportiu Espanyol futbol taldeko jokalaria (j. 1983).
• 2010 – Patricia Neal, estatubatuar aktorea (j. 1926).
• 2012 – Sancho Gracia, espainiar-uruguaiar aktorea (j. 1936).
• 2013 – Karen Black, estatubatuar aktore, gidoilari eta abeslaria (j. 1939).
• 2019 – Jean-Pierre Mocky, frantziar zinemagilea eta antzezlea (j. 1933).
• 2020 – Pere Casaldàliga, kataluniar teologo, elizgizon eta olerkaria, askapenaren teologiaren kide nabarmenetakoa (j. 1928).
• 2022 –
  • Darryl Hunt, ingeles musikaria, The Pogues taldeko kidea (j. 1950).
  • Olivia Newton-John, australiar abeslari eta aktorea (j. 1948).
• 2023 –
  • Federico Martín Bahamontes, Toledoko Arranoa, espainiar txirrindularia (j. 1928).
  • Sixto Rodriguez, estatubatuar musikagile eta konpositorea (j. 1942).

• Sehaska egutegiko izendegia: Txomin/Txomen/Txomeka eta Maiana.