Apirilaren 25

Euskal Herria

• 1976 – Guardia zibilak Jose Bernardo Bidaola "Txirrita" hil zuen Etxalarren.
• 1987 – Portugaleteko herriko etxearen aurkako atentatua
• 2006 – Gaztela Mantxako aurrezki kutxak, Gamesa enpresaren dibisio aeronautikoa erosi zuen 45 milioi eurorengatik.

Mundua

• 1898 – Estatu Batuek gerra deklaratu zioten Espainiari, Maine korazatua Kuban hondoratu ondoren.
• 1974 – Krabelinen Iraultza Portugalen. António de Oliveira Salazarrek ezarritako diktadurarekin amaitu eta demokrazia ezarri zuen.
• 2005 – Tren istripua Japoniako Amagasaki hirian. 107 hildako.
• 2010 – 260.000 kataluniarrek 200 herri baino gehiagotan egindako kontsulta soberanistan parte hartu zuten.
• 2015 – Nepal eta inguruko herrialdeek 7,9 gradutako lurrikara jasan eta 10.000 hildako, 11.000 zauritu, milaka desagertu eta kalte oso larriak egon ziren.

Euskal Herria

• 1987 – Gernika, Francisco Escuderoren musika eta Karmelo Iturria eta Augustin Zubikarairen libretoa duen opera estreinatu zen Bilboko Arriaga antzokian.
• 1993ko Prudentzio Deuna Bertso Sarian Zigor Enbeita izan zen irabazlea.
• 2004ko Arabako Bertsolari Txapelketan Asier Otamendik jantzi zuen txapela.

Mundua

• 1926 – Turandot, Giacomo Pucciniren musika eta Giuseppe Adami eta Renato Simoniren libretoa duen opera estreinatu zen Milan hiriko La Scala antzokian.
• 2001 – Jean-Pierre Jeunet frantziar zinema zuzendariaren Amélie filma estreinatu zen.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1998 – Bilboko Athletic Klubaren ehungarren urteurrenaren ospakizunetan Luciano Pavarottik kontzertua eskaini zuen San Mamesen.

Mundua

Euskal Herria

• 1608 – Gaston Orleanskoa, Frantzia eta Nafarroako infantea eta Orleansko dukea (h. 1660).
• 1867 – Herminio Madinabeitia, arabar idazlea, katedraduna eta kazetaria, Gasteizko alkatea (h. 1943).
• 1901 – Juan Jose Irazusta, gipuzkoar idazlea (h. 2001).
• 1910 – Inazio Sarasua, oriotar patroi eta arraunlari handietako bat, Kontxako 11 Bandera irabazitakoa (h. 1994).
• 1912 – Simón Berasaluze Aginagalde, gipuzkoar beira-egilea (h. 1993).
• 1915 – Andresa Portugal, Donostiako Bretxako azokan arrain-saltzailea 70 urtez, arrain garbitua saltzeari utzi zion azkena (h. 2012).
• 1919 - Abraham Carnicero, bizkaitar futbolaria (h. 2008).
• 1930 –
  • Jakes Abeberri, lapurtar politikari eta abokatua (h. 2022).
  • Jorge Cortes Izal, nafar euskaltzain urgazlea (h. 2010).
• 1932 – Pedro Ortuzar, Iturri, bizkaitar bertsolaria (h. 2006).
• 1935 – Garbiñe Balerdi, Irura II, gipuzkoar erraketista.
• 1949 – Jose Luis Korta, gipuzkoar arraunlari eta patroia, Kontxako 16 Bandera irabazitakoa.
• 1961 –
  • Soledad Iparragirre, Marisol, Anboto, gipuzkoar ETAkidea.
  • Álvaro de Marichalar, nafar abenturazale eta enpresaburua.
• 1965 – Mikel Sarriegi Etxezarreta, gipuzkoar dantzaria eta mendi ingeniaria.
• 1967 – Oskar Goñi, Goñi I.a, nafar pilotari ohia.
• 1972 – Ramon Olasagasti, gipuzkoar kazetari eta idazlea.
• 1976 – Edurne Larraza, gipuzkoar informatikaria eta unibertsitateko irakaslea.
• 1977 – Mikel Goñi, Goñi II.a, nafar pilotaria.
• 1978 – Jesus Maria Lacruz, nafar futbolaria.
• 1981 – Leixuri Arrizabalaga, bizkaitar politikaria.
• 1989 –
  • Maialen Berasategi, arabar itzultzailea eta zuzentzailea.
  • Joan Duru, euskal surflaria.
• 1993 – Unai Elgezabal, bizkaitar futbolaria.
• 2000 –
  • June Loidi, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
  • Oihan Sancet, nafar futbolaria.

Mundua

• 15 – Oton, erromatar enperadorea (h. 69).
• 1214 – Luis IX.a Frantziakoa edo San Luis, Frantziako erregea eta eliza katolikoaren santua (h. 1270).
• 1228 – Konrado IV.a Alemaniakoa, Germaniako enperadorea eta Jerusalem eta Siziliako erregea (h. 1254).
• 1284 – Eduardo II.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea (h. 1327).
• 1599 – Oliver Cromwell, ingeles politikari eta militarra (h. 1658).
• 1628 – William Temple, ingeles diplomatikoa eta idazlea (h. 1699).
• 1703 - José Francisco de Isla, espainiar jesulagun, idazle, itzultzaile eta eleberrigilea (h. 1781).
• 1767 – Nicolas Oudinot, frantziar mariskala (h. 1847).
• 1825 – Federico Errázuriz Zañartu, euskaldun jatorriko politikaria, Txileko presidentea (h. 1877).
• 1849 – Felix Klein, alemaniar matematikaria (h. 1925).
• 1852 – Leopoldo Alas "Clarín", espainiar idazlea (h. 1901).
• 1873 – Walter de la Mare, ingeles idazlea (h. 1956).
• 1874 – Guglielmo Marconi, italiar ingeniari elektrikoa, 1909ko Fisikako Nobel Saria (h. 1937).
• 1883 – Semion Budionni, sobietar mariskala (h. 1973).
• 1891 – Franz Kaiser, alemaniar astronomoa (h. 1962).
• 1898 – Stefania Turkewitx, ukrainar musikagile, piano-jotzaile eta musikologoa (h. 1977).
• 1899 – María Villar Buceta, kubatar poeta, kazetari eta ekintzailea (h. 1977).
• 1900 –
  • Gladwyn Jebb, Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusi bitartekaria (h. 1996).
  • Wolfgang Pauli, suitzar fisikaria, 1945eko Fisikako Nobel Saria (h. 1958).
• 1903 – Andrei Nikolaievitx Kolmogorov, errusiar matematikaria (h. 1987).
• 1905 –
  • Frederic Duran i Jordà, Erresuma Batuan bizi izandako kataluniar medikua, hemoterapiaren bultzatzaileetako bat (h. 1957).
  • George Nepia, zeelandaberritar errugbilaria (h. 1986).
• 1914 – Marcos Pérez Jiménez, Venezuelako presidentea (h. 2001).
• 1917 –
  • Chico Albuquerque, brasildar argazkilaria (h. 2000).
  • Ella Fitzgerald, estatubatuar jazz abeslaria (h. 1996).
• 1921 – Karel Appel, herbeheretar margolaria (h. 2006).
• 1922 – Tomás Maldonado, argentinar pintore, diseinatzailea eta pentsalaria (h. 2018).
• 1927 –
  • Corín Tellado, espainiar idazlea (h. 2009).
  • Albert Uderzo, frantziar komikigilea, René Goscinnyrekin batera Asterix komiki sortaren sortzailea (h. 2020).
• 1928 – Cy Twombly, estatubatuar margolari, eskultore eta argizkalaria (h. 2011).
• 1930 –
  • Irene Gutiérrez Caba, espainiar antzezlea (h. 1995).
  • Paul Mazursky, estatubatuar zinema zuzendari, gidoigile eta aktorea (h. 2014).
• 1931 –
  • Zsuzsa Ferge, hungariar soziologo eta estatistikaria (h. 2024).
  • Mariano Puga Concha, Txileko elizbarrutiko apaiza eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (h. 2020).
• 1932 –
  • Nikolái Kardashov, errusiar astrofisikaria (h. 2019).
  • William Roache, britainiar aktorea.
• 1935 – James Peebles, kanadar kosmologo eta astrofisikaria, 2019ko Fisikako Nobel Saria.
• 1936 –
  • Henck Arron, Surinamgo lehen ministroa (h. 2000).
  • Leonel Sánchez, txiletar futbolaria (h. 2022).
• 1938 – Jim Simons, estatubatuar matematikari, akademiko, finantza-merkatari, funtsen agente, burtsa-artekari, inbertitzaile eta filantropoa.
• 1939 – Tarcisio Burgnich, italiar futbolari eta entrenatzailea (h. 2021).
• 1940 – Al Pacino, italiar jatorriko estatubatuar aktorea, bere belaunaldiko onenetarikotzat joa.
• 1941 – Bertrand Tavernier, frantziar zinemagilea eta zinema-kritikaria (h. 2021).
• 1944 – Eugene Richards, estatubatuar argazkilari eta kazetaria.
• 1945 –
  • Esther Orozco, mexikar kimikari, mikrobiologo eta parasitologoa.
  • Jean Purdy, britainiar erizaina eta enbriologoa, ugalkortasunaren tratamenduan aitzindaria (h. 1985).
  • Björn Ulvaeus, suediar musikaria, ABBAren taldekide ohia.
• 1946 – Vladimir Zhirinovski, errusiar politikaria (h. 2022).
• 1947 –
  • Johan Cruyff, herbeherear futbolaria eta entrenatzailea, historiako futbolari onenetakotzat joa (h. 2016).
  • Tamara Samsonova, errusiar serieko hiltzailea.
• 1949 – Dominique Strauss-Kahn, frantziar ekonomista, abokatu eta politikaria, Nazioarteko Diru Funtseko presidente ohia.
• 1951 – Soledad Gallego-Díaz, espainiar azetaria eta idazlea.
• 1956 –
  • Dominique Blanc, frantziar aktorea.
  • Xosé Ramón Gayoso, espainiar telebista aurkezlea.
• 1957 – Roch Marc Christian Kaboré, Burkina Fasoko presidentea.
• 1963 –
  • David Moyes, eskoziar futbolari ohia eta entrenatzailea.
  • Rafael Yuste, espainiar neurobiologoa.
• 1964 – Hank Azaria, estatubatuar aktore, komediante eta ekoizlea.
• 1966 – Marcelina Bautista, mexikar ekintzailea eta etxeko langilea, Mexikon etxeko langileak biltzen dituen lehen erakunde sindikalaren sortzailea.
• 1969 –
  • Vanessa Beecroft, italiar artista garaikidea.
  • Mark Miodownik, britainiar zientzialaria, ingeniaria, irrati-hedatzailea eta Londresko University College-ko idazlea.
  • Renée Zellweger, estatubatuar aktore, dantzari eta abeslaria.
• 1970 – Jason Lee, estatubatuar aktorea.
• 1971 – Sara Baras, espainiar flamenko dantzari eta koreografoa.
• 1975 – Roger Machado Marques, brasildar futbolari ohia.
• 1976 – Tim Duncan, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
• 1977 – Manolo Cardona, kolonbiar aktorea.
• 1979 – Manal Al Sharif, saudiarabiar informatikoa eta akbista, emakumeen gidatzeko eskubideen aldeko borrokatzailea.
• 1980 –
  • Ángel David Rodríguez, espainiar atleta, abiadurazko probetan aditua.
  • Céline Sallette, frantziar aktorea.
  • Alejandro Valverde, espainiar txirrindularia.
• 1981 - Mariam Hernandez, kanariar aktorea.
• 1982 –
  • Karine Ferri, frantziar modelo eta telebista aurkezlea.
  • Julia Satxuk, ukrainar aktibista, pertsona desgaituen eskubideen aldekoa.
• 1986 – Gwen Jorgensen, estatubatuar triatleta.
• 1989 – Gendun Chokyi Nyima, Tenzin Gyatso Dalai Lamak XI. Panchen Lama izendatutako haurra.
• 1990 –
  • Leyna Bloom, estatubatuar modeloa, dantzaria, aktorea eta pertsona transgeneroen aldeko ekintzailea.
  • Germán Garmendia, txiletar youtuberrra, munduko arrakastatsuenetarikoa.
• 1992 – María Cumplido, espainiar matematikari eta ikertzailea.
• 1993 –
  • Bushra al-Tawil, palestinar kazetaria, preso palestinarra eta Ramallahko presoen eskubideen aldeko aktibista.
  • Raphaël Varane, frantziar futbolaria.
• 1996 – Miguel Herrán, espainiar aktorea eta motoziklista.

Euskal Herria

• 1689 – Lope Antonio Munibe, bizkaitar handiki eta funtzionarioa, Quiton (j. c. 1630).
• 1882 – Manuel Arantzadi, nafar politikari jeltzale eta abokatua (j. 1882).
• 1956 – Jean Ibarnegarai, euskal herritar politikaria eta Euskal Pilotaren Nazioarteko Federakuntzaren sortzailea, Parisen (j. 1883).
• 1981 – Joaquina Eguaras, nafarroan jaiotako andaluziar hebraista eta arabista, Granadako Unibertsitateko lehenengo emakume irakaslea, Granadan (j. 1897).
• 1984 – Jean Borthayre, zuberoar baritonoa, Montmorencyn (j. 1901).
• 1996 – Jose Basterretxea, Oskillaso, euskal idazlea (j. 1911).
• 2003 – Pierre Pradier, Euskal Herrian jaiotako mediku anestesista (j. 1933).
• 2006 – Jokin Gorostidi, euskal politikaria (j. 1944).
• 2007 – Jose Maria Garmendia, gipuzkoar politikari eta historialaria (j. 1952).

Mundua

• 1077 – Géza I.a Hungariakoa, Hungariako erregea.
• 1185 – Antoku Enperadorea, Japoniako enperadorea (j. 1178).
• 1196 – Alfontso II.a Aragoikoa, Aragoiko errege eta Bartzelonako kondea (j. 1157).
• 1295 – Antso IV.a Gaztelakoa, Gaztela, Galizia eta Leongo erregea (j. 1258).
• 1342 – Benedikto XII.a, Aita santua.
• 1362 – Muhammad VI.a Granadakoa, Granadako errege nazaria (j. 1332).
• 1472 – Leon Battista Alberti, italiar humanista, apaiz, poeta, hizkuntzalari, filosofo eta arkitektoa (j. 1404).
• 1566 –
  • Louise Labé, Lyongo Eskolako Errenazimenduko frantziar olerkaria (j. c. 1524).
  • Diana Poitierskoa, frantziar aristokrata nabarmena, Henrike II.a Frantziakoaren maitalea (j. 1499).
• 1595 – Torquato Tasso, italierazko poeta (j. 1544).
• 1667 – Pedro de Betancur, Frantziskotarren monje eta espainiar misiolaria, Bethlehemen ordenaren sortzailea (j. 1626).
• 1690 – David Teniers Gaztea, flandestar pintorea eta diseinatzailea (j. 1610).
• 1744 – Anders Celsius, suediar fisikari eta astronomoa (j. 1701).
• 1770 – Jean Antoine Nollet, frantziar fisikari eta elizgizona (j. 1700).
• 1800 – William Cowper, ingeles poeta eta erromantizismoaren aitzindaria (j. 1731).
• 1840 – Siméon Denis Poisson, frantziar matematikari eta fisikaria (j. 1781).
• 1875 – Trinle Gyatso, hamabigarren Dalai Lama (j. 1857).
• 1878 – Anna Sewell, ingeles eleberrigilea (j. 1820).
• 1886 – Eugène Isabey, frantziar margolaria (j. 1803).
• 1911 – Emilio Salgari, italiar idazlea (j. 1862).
• 1926 – Ellen Key, suediar idazle eta feminista, familia bizitzaren, etikaren eta hezkuntzaren alorretan aditua (j. 1849).
• 1928 – Pyotr Nikolaievitx Wrangel, errusiar jenerala (j. 1878).
• 1929 - George Cockram, eskoziar futbolaria, Athleticen aritutakoa (j. 1870).
• 1939 – Archibald Leitch, eskoziar arkitektoa eta futbol estadio diseinatzailea (j. 1865).
• 1943 – Vladimir Nemirovitx-Dantxenko, errusiar idazle eta antzerkigilea (j. 1858).
• 1960 – Amanullah Khan, Afganistango erregea (j. 1892).
• 1963 - Sonja Sekula, suitzar artista (j. 1918).
• 1969 – Margarita Xirgu, espainiar aktore eta antzerki zuzendaria (j. 1888).
• 1972 – George Sanders, britainiar aktorea (j. 1906).
• 1974 – María Fernanda Ladrón de Guevara, espainiar aktorea (j. 1897).
• 1975 – Jacques Duclos, frantziar politikaria (j. 1896).
• 1976 – Carol Reed, ingeles zinema zuzendaria (j. 1906).
• 1988 –
  • Carolyn Franklin, estatubatuar soul-abeslaria, Aretha Franklinen ahizpa gazteena (j. 1944).
  • Valerie Solanas, estatubatuar idazle eta feminista erradikala (j. 1936).
• 1990 – Dexter Gordon, estatubatuar jazz saxofoi jolea (j. 1923).
• 1995 –
  • Augusto Aboitiz Baroja, euskal jatorriko filipinar-uruguaiar enpresaria (j. 1914).
  • Ginger Rogers, estatubatuar aktore, dantzari eta abeslaria (j. 1911).
• 1996 – Saul Bass, estatubatuar diseinatzaile grafikoa (j. 1920).
• 1999 – Michael Morris (Killaningo 3. baroia), irlandar kazetari, egile eta kirol buruzagia, Nazioarteko Olinpiar Batzordeko 6. lehendakaria (j. 1914).
• 2001 – Michele Alboreto, italiar 1 Formulako gidaria (j. 1956).
• 2006 – Jane Jacobs, estatubatuar-kanadiar zientzia dibulgatzailea, hirigintzaren teorikoa eta ekintzaile soziopolitikoa (j. 1916).
• 2007 –
  • Alan Ball, ingeles futbolaria (j. 1945).
  • Tomasa Cuevas, espainiar militante komunista eta antifrankista (j. 1917).
  • Eva González Fernández, leonesezko idazlea (j. 1918).
• 2009 – Bea Arthur, estatubatuar aktorea, ezaguna The Golden Girls telebista saioagatik. (j. 1922)
• 2010 – Alan Sillitoe, ingeles olerkari eta eleberrigilea (j. 1928).
• 2012 – Louis le Brocquy, irlandar margolaria (j. 1916).
• 2014 – Tito Vilanova, kataluniar futbolari eta entrenatzailea (j. 1968).
• 2018 – Michael Anderson, ingeles zinema zuzendaria (j. 1920).
• 2019 – John Havlicek, estatubatuar saskibaloi jokalaria (j. 1940).
• 2020 – Per Olov Enquist, suediar kazetaria, antzerkigilea eta eleberrigilea (j. 1934).
• 2021 –
  • Désiré Kolingba, Afrika Erdiko Errepublikako politikaria (j. 1956).
  • John Konrads, lituaniar-australiar igerilaria, olinpiar txapelduna (j. 1942).
• 2023 –
  • Harry Belafonte, estatubatuar abeslari, aktore eta giza eskubideen aldeko borrokalaria (j. 1927).
  • Vera Krepkina, errusiar-ukrainar atleta (j. 1933).

• Sehaska egutegiko izendegia: Xenmark/Senmark eta Markos.
• Ordezkarien Nazioarteko Eguna
• Malariaren Mundu Eguna

Jaieguna, ondoko herrietan:

• Bizkaian: Gatika.
• Gipuzkoan: Hondarribia, Irun, Lezo eta Pasaian Opilaren eguna edo San Marko eguna ospatzen da.