Arabiar Emirerri Batuak

Mugak

Arabiar Emirerri Batuak Arabiar penintsularen hego-ekialdean daude, ipar latitudeko 22°50' eta 26° artean, eta ekialdeko longitudeko 51° eta 56°25' artean.^[5] Iparraldean Qatar, Oman eta Persiar golkoarekin dute muga; ekialdean, Omanekin; eta hegoaldean eta hego-mendebaldean, Saudi Arabiarekin.

Eskualde naturalak

• Herrialdeak 650 kilometroko itsasertza du Persiar golkoaren hegoaldean. Gatzagek hartzen dute kostalde horren zati handiena, eta barnealderantz ere hedatzen dira. Dubai da portu naturalik handiena. Uharte asko daude golkoan, eta eztabaida dago Iran eta Qatarrekin horietako batzuen jabetzaz. Uharte txikienek, koralezko uharriek eta hondarpeek nabigazioa zailtzen dute.^[5]

• Hego-ekialdean 90 kilometroko kostaldea du Omango golkoan, Al Batinah eskualdearen iparraldeko muturra. Hajar mendigune garaiak bereizten du Al Batinah herrialdeko gainerako lurraldeetatik, eta Arabiar Emirerri Batuen eta Omanen arteko muga egiten du. ^[5]

• Abu Dhabiren hegoalde eta mendebaldean duna eremu zabalak daude, Saudi Arabiako Rub al-Khali basamortuarekin bat egiten dutenak. Bi oasi handi daude bertan; hegoaldean Liwa dago, Saudi Arabiako mugatik gertu, eta 100 kilometro ipar-ekialderago Buraimi, Abu Dhabi eta Omanen arteko mugaren bi aldeetara zabaldua.

• 
  Dunak Abu Dhabin, Liwatik hurbil
• 
  Akaziak Fujairan
• 
  Hondartza, Dubai

Klima

Basamortuko klima dago Arabiar Emirerri Batuetan; udak oso beroak dira eta neguak beroak. Udako batez besteko tenperatura maximoak 45° C-tik goragoak dira itsasertzeko zabaldian. Hajar mendigunean, garaiera dela-eta, tenperaturak freskoagoak dira. Neguko batez besteko tenperatura minimoak 10° C eta 14° C artekoak dira. Uda amaieran, kostaldeko giroa eramangaitza da, xarqi izeneko hego-ekialdeko haize hezearen erruz. Itsasaldean urteko batez besteko prezipitazioa 120 milimetro ingurukoa da, eta 350 milimetrokoa mendialdean. Tarteka hauts ekaitzak izaten dira.^[5]

Datu klimatikoak (Dubai)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	31	31	41	41	45	45	47	48	43	40	41	31	48
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	24.0	25.4	28.2	32.9	37.6	39.5	40.8	41.3	38.9	35.4	30.5	26.2	33.4
Batez besteko tenperatura (ºC)	19	20	22.5	26	30.5	33	34.5	35.5	32.5	29	24.5	21	27.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	14.3	15.4	17.6	20.8	24.6	27.2	29.9	30.2	27.5	23.9	19.9	16.3	22.3
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	8	7	11	8	17	22	25	25	22	16	13	10	7
Pilatutako prezipitazioa (mm)	15.6	25.0	21.0	7.0	0.4	0.0	0.8	0.0	0.0	1.2	2.7	14.9	88.6
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	5	7	6	3	0	0	1	0	0	0	1	5	28
Iturria (1): Dubai Meteorological Office[6]
Iturria (2): Qwikcast [7]

Gaur egun herrialdea osatzen duten emirerriak Erresuma Batuaren babespeko lurraldeak izan ziren 1852tik aurrera. 1971n, independentzia lortu zuten gaur egun herrialdea osatzen duten zazpi emirerrietako seik eta, bat eginik, gaur egungo estatua osatu zuten. Arabiar Emirerri Batuetako zazpi estatuek zeinek bere erregea dute, eta Soberanoen Batzorde Nagusian biltzen dira guztiak; batzorde horretan hautatzen dira presidentea eta presidenteordea.

1981ean, Arabiar Emirerri Batuek Golkoko Estatuen Kooperazio Batzordean parte hartu zuten. Emirerri Batuek Irak babestu zuten Iranen kontrako gerran, baina beldur ziren Iranek petrolioaren bidea blokeatuko ote zien. 1982an, defentsa-hitzarmen bat izenpetu zuten Saudi Arabiarekin. Iran-Irak Gerran (1980-1988) aurrekontuaren % 60 defentsarako erabili zuten. Hala ere, nolabaiteko neutraltasuna gordetzen saiatu ziren eta Iranekiko petrolio- eta merkataritza-harremanak mantentzen.

1990eko abuztuan, Irakek Kuwait inbaditu zuenean, Emirerriek babesa eman zieten kuwaitar iheslariei, eta baita frantses eta britainiar gudarosteei ere. Golkoko Gerran, bai diruz bai gudarosteak bidaliz hartu zuten parte. Dena dela, parte-hartze horren ondoriozko ekonomiaren ahultzeak ez zuen luzaro iraun. Emirerri Batuen barruko bizitza politikoari dagokionez, fundamentalismo islamistak indar handia hartu du azken urteetan, eta lege islamikoa ezarri da orain arte epaitegi zibilen esku zeuden zenbait alorretan.

Politika

Herrialdea oinordetzako monarkia absolutuen federazioa da. Abu Dhabi, Ajman, Dubai, Fujaira, Ras al-Khaima, Xarja eta Umm al-Qaiwain zeinek bere emirra dute, eta zazpi emirrek osatutako Soberanoen Batzorde Nagusia da autoritate gorena.^[8] Soberanoen Batzorde Nagusiak hautatzen dituen arren, presidente eta lehen ministro karguak oinordetzakoak dira funtsean: Abu Dhabiko emirra da presidentea eta Dubaikoa lehen ministroa.

Banaketa administratiboa

Arabiar Emirerri Batuetako mapa politikoa
Emirerria	Arabiera	Hiriburua	Azalera	Biztanleria (2008)[9]	Bandera
Abu Dhabi	أبو ظبي	Abu Dhabi	67.340 km²	1.548.655
Ajman	عجمان	Ajman	259 km²	372.923
Dubai	دبي	Dubai	3.885 km²	1.770.533
Fujaira	الفجيرة	Fujaira	1.166 km²	137.940
Ras al-Khaima	رأس الخيمة	Ras al-Khaima	1.683 km²	171.903
Umm al-Qaiwain	أم القيوين	Umm al-Qaiwain	777 km²	69.936
Xarja	الشارقة	Xarja	2.590 km²	895.252
Arabiar Emirerri Batuak	الإمارات العربية المتحدة	Abu Dhabi	77.700	4.967.142

Biztanleria

2016an, 9.269.612 pertsona bizi ziren Arabiar Emirerri Batuetan.^[2] Adinaren arabera, biztanleria honela banatzen da:

• 0-14 urte bitartekoak % 21 dira,
• 15-24 urte bitartekoak, % 13,5
• 25-54 urte bitartekoak, % 61,1,
• 55-64 urte bitartekoak, % 3,2, eta
• 65 urtetik gorakoak, %1,1.

Bizi itxaropena 77,7 urtekoa da; 75 urtekoa gizonezkoena eta 80,4 urtekoa emakumezkoena (2017ko zenbatespenak).^[8] Etorkin asko dagoenez, gizonezkoak emakumezkoak halako bi dira herrialdean (2,18 2017an).^[8]

Banaketa etnikoa

Biztanleriaren % 11,6 besterik ez da jatorriz emirerribatuarra. % 59,4 Asia hegoaldeko etorkinak dira (% 38,2 indiarrak, % 9,5 bangladeshtarrak, % 9,4 pakistandarrak), % 10,2 egiptoarrak eta % 6,1 filipinarrak (2015eko zenbatespena).^[8]

Hizkuntzak

Arabiera hizkuntza ofiziala da, baina turismo eta negozioetarako lingua franca, ingelesa. Hindia, urdua eta persiera, besteak beste, etorkinen mintzairak dira.

Erlijioa

Biztanleen % 76 musulmanak dira; kristauak, % 12,6; hinduistak, % 6,6; eta budistak, % 2 (2010eko zenbatespenak).^[10]

Hiri handienak

Golkoko Lankidetza Kontseiluko ekonomietan bigarrena da Emiratoetakoa, Saudi Arabiakoaren ondotik,^[12] eta petrolioa bertako ondasun ia bakarra da. Eskualde hartako ohiko ekonomia jarduerak basamortukoak ziren, nomadenak askotan: datilen bilketa, perlen arrantza, gamelu zaintza eta arrantza. Baina, 1960ko hamarkadan, munduko petrolio-eskualde nagusietakoa bihurtu zen eta, geroztik, petrolioaren industriak sortzen ditu lanpostu eta aberastasun gehienak.

Arabiar Emirerri Batuak LPEEko (Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundea) kide dira. 1990ean, Golkoko Gerraren ondorioz, atzerriko kapitalek alde egin zuten, baina berehala itzuli ziren eta Emirerrien ekonomiak gorantz jarraitu zuen. Harrezkero, nabarmen aldatu da herrialdearen egoera, eta Europako mendebaldeko herrialdeetakoen antzeko biztanleko errenta du gaur egun.

Gobernua beste diru-iturri batzuk sendotzeko ahaleginak egiten ari da, petrolio-erreserba mugatuekiko mendekotasunetik askatzeko, eta indar handia hartzen ari da turismoa, batez ere Dubain. Izan ere, Dubai hiria munduko norako turistikoetan bosgarrena da.^[4]

• (Ingelesez) CIA - World Factbook Geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak.