Arroxela

Frantziako udalerria

Arroxela[1] (frantsesez La Rochelle) Itsas Charente (17) departamenduko hiriburua da, Ozeano Atlantikoaren ertzean dagoena. Frantzia mailan arrantzari dagokionez Arroxelako portuak garrantzi handia du.

Arroxela
La Rochelle
Frantziako udalerria
Administrazioa
Estatu burujabe Frantzia
Frantziaren banaketa administratiboa Metropolitar Frantzia
Eskualdea Akitania Berria
Departamendua Itsas Charente
BarrutiLa Rochelleko barrutia
AlkateaMaxime Bono (en) Itzuli
Izen ofizialaLa Rochelle
Jatorrizko izenaLa Rochelle
Posta kodea17000
Geografia
Koordenatuak46°09′34″N 1°09′05″W / 46.1594°N 1.1514°W / 46.1594; -1.1514
Map
Azalera28.43 km²
Altuera4 m
MugakideakAytré, L'Houmeau, Lagord, Périgny, Puilboreau eta Rivedoux-Plage
Demografia
Biztanleria78.535 (2021eko urtarrilaren 1a)
1.325 (2020)
alt_left 40.555 (%51,6) (%44,8) 35.180 alt_right
Dentsitatea2.762,4 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia546
Ordu eremuaUTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuakPetrozavodsk, Lübeck, New Rochelle (New York), Akre, Essauira, Santiago de Figueiró (en) Itzuli, Corrientes eta Newport
larochelle.fr

Joanes Leizarragak hiri honetan argitaratu zuen Testamentu Berria 1571ean, euskarazko lehen Biblia.

Historia

X. mendean lehenbizi agirietan agertu zenean herrixkak Rochella (gaskoizko Roche- haitz- hitzaren txikigarria) zuen izena. XI. mendean hiri-gutun (charte de commune) lortu zuen.

Ré uhartetik gertu bere kokapen estrategikoari esker, Euskal Herria eta Bretainia arteko portu nagusi bilakatu zen eta Ingalaterra eta Hansarekin merkataritza-harreman estuak landu zituen. Ehun Urteko Gerran ingelesen eskuetan izan zen 1372an, Arroxelako guduan Gaztelak ingelesak menderatu arte.[erreferentzia behar]

Merkataritza-harremanak eta Parisetik urrun egoteak erreforma bultzatu zuen hirian eta protestanteen hiriburu bilakatu zen[2]. 1571n bertan babestu ziren higanotak Joana III.a Nafarroakoak zuzenduak. Karlos IX.a Frantziakoak autonomia hau bukatzeko asmoz, hiria setiatu zuen baina ingelesen laguntzari esker hiria eustea lortu zuen.

XVIII. mendearen hasieran, biztanleriaren % 90 protestante zen eta ardo, gatz, bakailao eta Kanadatik zetozen larruen salerosketez bizi zen. Baina Richelieu kardinalak eta Luis XIII.a Frantziakoak ezin egoera mantendu eta hiria berriro setiatu zuten. Setio gogor horren ostean, hiriak bere eskubideak eta biztanleriaren % 20 galdu zituen. Katolizismora aldatu (dragonnades) nahi ez zutenek erbesteratzea erabaki eta iheslariek New Rochelle sortu zuten Ameriketako Estatu Batuetan[3].

XVIII. mendean merkataritza berpiztu eta esklabotza, azukre, kafe eta anilei esker oparotasun-garaiak itzuli ziren.

Bigarren Mundu Gerran, alemaniar Kriegsmarinek portuaren munta estrategikoaz ohartu eta itsaspekoentzat base handia eraiki zuen. Berriro setiatua, hiria Paris baino bederatzi hilabete geroago errenditu zen. Frantzian askatutako azken hiria izan zen[4].

Auzoak

Arroxelako auzoak[5]
AuzoaBiztanleriaDendakIndustriakElkarteak
Centre-ville10.8271.40088137
Fetilly - Bel air - La Trompette5.354711535
La Genette4.3412442017
Lafond - Prieuré - Beauregard6.131591026
Laleu - La Pallice - La Rossignolette - Vaugouin6.9422549531
Les Minimes6.1372755923
Mireuil - Saint-Maurice15.091111950
Port-Neuf5.29040425
Saint-Éloi4.7721213720
Tasdon - Bongraine5.684591418
Villeneuve-les-Salines - Petit Marseille9.486641238
Guztira80.0552.698363420

Klima

    Datu klimatikoak (Arroxela)    
 Hila  Urt  Ots  Mar  Api  Mai  Eka  Uzt  Abu  Ira  Urr  Aza  Abe  Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)8.59.912.114.717.921.323.823.521.818.012.69.216.1
Batez besteko tenperatura (ºC)5.96.98.711.114.317.519.819.617.814.29.46.612.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)3.44.05.47.410.713.715.815.713.710.56.33.99.2
Pilatutako prezipitazioa (mm)82.566.157.052.761.142.935.146.456.581.691.881.8755.3
Eguzki orduak84111174212239272305277218167107852250
Iturria: Weatherbase [6]

Biztanleria

Biztanleriaren bilakaera 1821-2008
18211831183618411846185118561861
12.32714.62914.85716.72017.46516.50716.17518.904
18661872187618811886189118961901
18.71019.50619.58322.46423.82926.80828.37631.559
19061911192119261931193619451954
33.85836.37139.77041.52145.04347.73748.92358.799
19621968197519821990199920062008
66.59073.34775.36775.84071.09476.58477.19675.822
2009
74.707
1858an, Saint-Maurice eta Cognehorseko zati bat hartu zituen barne. 1880an Laleu .

Ikustekoak

  • Portu-zaharra (Vieux-Port), bere Erdi Aroko dorre zaintzaileekin.
  • Grosse Horloge atea.
  • Pizkundetar udaletxea.
  • Frank Delmas lorategia.
  • Bout du Monde (munduko amaiera) itsasargia.

Hezkuntza

Kirola

Arroxelar ezagunak

Herri eta hiri senidetuak

Arroxelak honako hiri senidetuak ditu[7]:

Iruditegia

Erreferentziak

Kanpo estekak