Azaroaren 27

Euskal Herria

• 1512 – Iruñeko murruen aurkako bigarren erasoa abiatu zuen Nafarroako armadak, barnean gaztelarrak gotortuta zirela.
• 1784 – Euskaraz hitz egitea debekatu zuten Aiako eskolan (Gipuzkoa) eta eraztunaren zigorra gomendatu zuten.
• 1838 – Txapela erabiltzea debekatu zuen Baldomero Esparterok, Lehen Guda Karlista betean. Txapela jantzita harrapatzen zutena gogor zigortuko zutela adierazten zuen zabaldutako bandoak.
• 1978 – ETAk Heliodoro Arriaga Ciaurriz guardia zibila erail zuen Billabonan.
• 1980 – ETAk Miguel Garciarena Baraibar militarra hil zuen Donostian.
• 2009 – Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak uko egin zion euskarazko hedabideei diru-laguntzak emateari.
• 2013 – Espainiako Auzitegi Nazionalak Nafarroako Foru Erkidegoko lehendakari Yolanda Barcinari tartak jaurti zizkioten Mugituko lau kide nafarrei bi urteko espetxe zigorra ezarri zien.

Mundua

• 1755 –6,5-7,0 magnitudeko lurrikara batek Marokoko Fez eta Meknes hiriak suntsitu zituen, guztira 15.000 hildako inguru utziz.
• 1871 – Espainiarrek Habanako zortzi medikuntza ikasle exekutatu zituzten Kuban, eta beste dozenaka espetxeratu. Fusilatu guztiak 21 urtetik beherakoak ziren.
• 2006 –
  • Rafael Correa ezkertiarra Ekuadorreko presidente bilakatu zen hauteskundeetako bigarren itzulian botuen gehiena lortu eta gero.
  • PSOEk 1998an ETAk egindako su-etenean PPk negoziatzearen alde izandako jarrera biltzen zuen bideo bat kaleratu zuen.
• 2009 –
  • Kataluniako 12 egunkarik editorial bera atera zuten, Estatutu berriaren alde.
  • Irlandako Gobernuaren Ikerketa Batzordeak aurkeztutako txostenaren arabera herrialde hartako Elizak eta Estatuak sexu-abusuak estali zituzten.
• 2010 – Dublinen milaka herritar kaletara atera ziren, Irlandako Errepublikako Gobernua krisiari aurre egiteko prestatzen ari zen planaren aurka.

Euskal Herria

Mundua

• 1842 – Ruslan eta Liudmila (errusieraz: Руслан и Людмила, Ruslan i Lyudmila), Mikhail Glinkaren musika eta Valerian Shirkov, Nestor Kukolnik eta N. A. Markevitxen libretoa duen opera estreinatu zen San Petersburgoko Bolshoi Antzokian.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 2016 – Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketa Nagusia: Oinatz Bengoetxea leitzarra Jokin Altuna amezketarrari Ogeta pilotalekuan jokatutako finalean 22-21 nagusitu zitzaion.

Mundua

Euskal Herria

• 1830 – Fidel Sagarminaga, bizkaitar politikaria eta idazlea (h. 1894).
• 1893 – Migel Etxebeste, nafar organista eta musikagilea (h. 1962).
• 1900 – Sorne Unzueta, Utarsus, euskal idazlea (h. 2005).
• 1908 – Juan Garizurieta, bizkaitar futbolaria (h. 2001).
• 1913 – Inazio Eizmendi, Basarri, gipuzkoar bertsolaria, kazetaria eta euskal idazlea, XX. mendeko bertsolari nagusienetakotzat hartua (h. 1999).
• 1914 – Astrea Barrios, bizkaitar politikaria, kazetaria eta aktibista feminista (h. 2016).
• 1918 –
  • Milagros Uranga, Milagros I, gipuzkoar erraketista (h. 1992).
  • Jean-Pierre Urkia, lapurtar apezpikua (h. 2011).
• 1922 – Justina Aldalur, klaratar ordenako gipuzkoar lekaimea eta bertsozalea (h. 2017).
• 1923 –
  • Juan Gardeazabal, Juanito, euskal herritar futbol arbitroa (h. 1969).
  • Ruperto Sagasti, bizkaitar futbolaria (h. 2008).
• 1935 – Michel Portal, lapurtar konpositore eta musikaria, Europako jazz musikaririk garrantzitsuenetakotzat joa.
• 1942 –
  • Pello Huizi Petrikorena, nafar fraide frantziskotar eta apaiz katolikoa (h. 2023).
  • Juan Manuel Zamora, gipuzkoar futbolaria (h. 2015).
• 1948 – Luis Carrera, gipuzkoar belar hockey jokalari ohia.
• 1950 – Javier Torrealdea, EHUko irakasle eta Informatika Fakultateko dekano ohia.
• 1953 – Jon Imanol Azua, bizkaitar politikari ohi eta enpresaburua.
• 1955 – Miren Azkarate, gipuzkoar politikaria.
• 1956 – Juan Carlos Etxegoien, Xamar, nafar idazle eta irakaslea.
• 1967 – Elena Odriozola, gipuzkoar ilustratzailea.
• 1969 – Juan Carlos García González, bizkaitar saskibaloi arbitroa.
• 1974 – Raúl Iglesias, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1978 – Unax Ugalde, gasteiztar aktorea.
• 1984 – Elise Garrigue, euskal surflari eta modeloa.
• 1986 – Julie Greciet, lapurtar golfaria.
• 1987 – Andoni Erburu, bizkaitar aktorea.
• 1991 – Inma Fernandez, gipuzkoar aktorea.
• 1992 –
  • Ion Areitio, gipuzkoar txirrindularia, trial modalitatean aditua.
  • Zulai Plazaola, gipuzkoar aktorea.
• 2001 – Aimar Oroz, nafar futbolaria.

Mundua

• 1127 – Txinako Xiaozong Enperadorea (h. 1194).
• 1380 – Aragoiko Fernando I.a, errege katalanaragoiarra (h. 1416).
• 1598 – Alessandro Algardi, italiar eskultore barrokoa (h. 1654).
• 1635 – Françoise de Maintenon, frantziar emakume noblea (h. 1719).
• 1684 – Tokugawa Yoshimune, Tokugawa shogunerriko zortzigarren shogun (h. 1751).
• 1701 – Anders Celsius, suediar fisikari eta astronomoa (h. 1744).
• 1754 – Georg Forster, alemaniar naturalista, etnologo, bidaia idazle, kazetari eta iraultzailea (h. 1794).
• 1798 – Andries Wilhelmus Jacobus Pretorius, Hegoafrikako politikaria, boerren buruzagia (h. 1853).
• 1809 – Fanny Kemble, britainiar aktore, idazle eta abolizionista (h. 1893).
• 1810 – Alphonse de Barrés du Molard, frantziar militarra (h. 1893).
• 1841 – Rafael Molina Sánchez, Lagartijo, espainiar toreatzailea (h. 1900).
• 1843 – Elizabeth Stride, ustez Jack Tripa-ateratzailearen hirugarren biktima (h. 1888).
• 1848 – Henry Augustus Rowland, estatubatuar fisikaria (h. 1901).
• 1857 – Charles Scott Sherrington, ingeles fisiologoa (h. 1952).
• 1860 – Facundo Perezagua, espainiar politikari sozialista eta sindikalista (h. 1935).
• 1865 – Walter Frederick Gale, australiar bankari astronomiazalea (h. 1945).
• 1867 – Charles Koechlin, frantziar musikagilea eta musikako teorikoa (h. 1950).
• 1870 – Juho Kusti Paasikivi, Finlandiako presidentea (h. 1956).
• 1874 – Chaim Weizmann, israeldar zientzialaria eta politikaria (h. 1952).
• 1878 – William Orpen, irlandar margolaria (h. 1931).
• 1882 – Adolf Abel, alemaniar arkitektoa (h. 1968).
• 1885 –
  • Guillermo Larregi, El Vasco de la Carretilla, Patagoniatik Buenos Airesera 22.300 km-ko bidaia oinez eta 130 kg.-ko eskorga eramanez egin zuen (h. 1964).
  • Liviu Rebreanu, errumaniar eleberrigilea (h. 1944).
• 1886 – Tsuguharu Foujita, japoniar margolaria (h. 1968).
• 1891 – Pedro Salinas, espainiar olerkaria (h. 1951).
• 1898 – José María Gil-Robles, espainiar politikari eta abokatua (h. 1980).
• 1900 - Amparo Navarro Giner, espainiar maistra eta politikaria (h. 1986).
• 1903 – Lars Onsager, estatubatuar kimikaria, 1968ko Kimikako Nobel Saria (h. 1976).
• 1908 – Tameo Ide, japoniar futbolaria (h. 1998).
• 1909 –
  • James Agee, estatubatuar eleberrigile, kazetari, poeta, gidoilari eta filmen kritikaria (h. 1955).
  • Irene Polo, Argentinan erbesteratutako kataluniar kazetaria, publizista eta antzerki ordezkaria (h. 1942).
• 1915 – Yves Thériault, quebectar idazlea, Kanadako idazle oparoenetakoa (h. 1983).
• 1919 – Alberto Girri, argentinar olerkari, itzultzaile eta kontalaria (h. 1991).
• 1921 – Alexander Dubček, eslovakiar politikaria eta Txekoslovakiako buruzagia (h. 1992).
• 1925 –
  • Claude Lanzmann, frantziar kazetaria, idazlea eta zinegilea (h. 2018).
  • Georgette Rizk, palestinar militante eta ekintzaile politiko, sozial eta feminista (h. 2018).
• 1927a – Irene Falcón, espainiar kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkari pertsonala (h. 1999).
• 1928 - María Belén Morales, kanariar eskultore eta margolaria (h. 2016).
• 1932 – Benigno Aquino, Jr., filipinar pilitikaria (h. 1983).
• 1933 – Jacques Godbout, quebectar olerkari, eleberrigile, saiakera-idazle eta zinemagilea.
• 1934 – Amable Liñán, espainiar ingeniaria.
• 1939 – Laurent-Désiré Kabila, Kongoko presidentea (h. 2001).
• 1940 – Bruce Lee, borroka arteetako maisua, aktorea, filosofoa, zinemagilea eta Jeet Kune Do borroka-artearen sortzailea (h. 1973).
• 1941 – Aimé Jacquet, frantziar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1942 –
  • Federico Arana, mexikar biologo, idazle, karikaturagile, musikari, musikagile eta margolaria.
  • Manolo Blahnik, kanariar zapata-diseinatzalea.
  • Jimi Hendrix, estatubatuar musikaria eta kantautorea, Rock musikaren historiako gitarrista elektriko handienetakoa (h. 1970).
• 1943 – Nicole Brossard, frantziar-kanadar poeta eta eleberrigilea.
• 1945 – Arcadi Oliveres, kataluniar ekonomista eta bakearen eta justizia sozialaren aktibista (h. 2021).
• 1951 – Kathryn Bigelow, estatubatuar zinema zuzendaria.
• 1955 –
  • Andrés Montes, espainiar kazetaria eta kirol esataria (h. 2009).
  • Bill Nye, estatubatuar zientzia-komunikatzaile, telebista-aurkezle eta ingeniari mekanikoa.
• 1956 - Miluca Sanz, espainiar artista eta musikaria.
• 1957 –
  • Steve Bannon, estatubatuar eskuin muturreko hedabideetako enpresaburua, estratega eta politika arloko pertsonaia.
  • Ana Lilian de la Macorra, mexikar telebista-ekoizlea eta aktore ohia.
• 1960 –
  • Maria Schneider, estatubatuar jazz konposatzailea.
  • Julia Tymoxenko, Ukrainako lehen ministro ohia.
• 1961 – Laura del Sol, kataluniar aktore eta dantzaria.
• 1962 – Conrad Anker, estatubatuar alpinista, eskalatzaile eta idazlea.
• 1963 – Duília de Mello, brasildar astronomoa, astrofisikaria, irakaslea eta ikertzailea.
• 1964 – Roberto Mancini, italiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1965 – José Enrique Carrera, espainiar txirrindulari ohia.
• 1967 – Shane Embury, britainiar musikaria, Napalm Death bandako baxu-jotzailea.
• 1969 –
  • Hernán Gaviria, kolonbiar futbolaria (h. 2002).
  • Natalia Millán, espainiar aktore eta abeslaria.
• 1970 – Kelly Loeffler, estatubatuar enpresaburua eta politikaria.
• 1975 – Edita Pučinskaitė, lituaniar txirrindularia.
• 1977 –
  • Adam Archuleta, NFLko estatubatuar amerikar-futbolari ohia, euskal jatorriduna.
  • Alyssa Monks, estatubatuar margolaria.
  • Mika Tan, estatubatuar aktore eta modeloa.
• 1978 – Shy Love, puertorrikar aktorea.
• 1979 – Danielle Foxxx, brasildar emakumezko aktore pornografiko transexuala.
• 1982 – Tatsuya Tanaka, japoniar futbolaria.
• 1984 – György Grozer, hungariar-alemaniar boleibol jokalaria.
• 1985 – Alison Pill, kanadar aktorea.
• 1987 – Lashana Lynch, britainiar aktorea.
• 1990 – Garry Rodrigues, herbehereetar futbolaria.
• 1992 – Victoria Volkova, mexikar modelo, aktore, makillatzaile eta youtuberra.

Euskal Herria

• 1936 – Álvaro Alcalá Galiano, bizkaitar dekoratzailea eta margolaria, Paracuellos de Jaraman fusilatua (j. 1873).
• 1978 – Roman Irigoien Mitxelena, gipuzkoar sendagile eta olerkaria (j. 1904).
• 1985 – Francis Daguerre, lapurtar errugbilaria (j. 1908).
• 1989 – Tomas Garbizu, gipuzkoar organojole, txistulari eta musika-konpositorea (j. 1901).
• 2013 – Juliana Saratxaga, arabar pandero jotzailea. (j. 1911)
• 2020 – Sabina de la Cruz, bizkaitar irakaslea, idazlea eta Blas de Oteroren alarguna (j. 1929).

Mundua

• K. a. 8 – Horazio, latindar poeta (j. K. a. 65).
• 395 – Rufino, erromatar politikaria.
• 450 – Gala Plazidia, erromatar enperatriza.
• 511 – Klovis I.a, frankoen erregea.
• 602 – Maurizio, Bizantziar Inperioko agintaria (j. 539).
• 1252 – Zuria Gaztelakoa, Gaztelako infanta eta Frantziako erregina ezkontidea (j. 1188).
• 1564 – Francisco Pacheco, espainiar margolaria (j. 1564).
• 1570 – Jacopo Sansovino, Pizkunde garaiko italiar arkitekto eta eskultorea (j. 1486).
• 1632 – John Eliot, ingeles politikaria (j. 1592).
• 1698 – Rombout Verhulst, flandriar eskultore eta artisaua lurperatu zuten (j. 1624).
• 1754 – Abraham de Moivre, frantziar matematikaria (j. 1667).
• 1766 – Juan Francisco de Güemes, espainiar noble eta militarra, Nafarroako erregeordea (j. 1681).
• 1811 – Gaspar Melchor de Jovellanos, asturiar idazle ilustratua (j. 1744).
• 1836 – Carle Vernet, frantziar margolaria (j. 1758).
• 1852 – Ada Lovelace, historiako lehen programatzailea (j. 1815).
• 1868 – Teontzi Beltz, Cheyenne tribuko buruzagia (j. c. 1803).
• 1895 – Alexandre Dumas (semea), frantziar idazlea (j. 1824).
• 1899 – Guido Gezelle, flandriar olerkaria (j. 1830).
• 1901 – Antonio Gisbert, espainiar margolaria (j. 1834).
• 1904 – Josefa Antúnez, espainiar jostuna, brodatzailea (j. 1833).
• 1906 – Michael Cusack, irlandar irakasle eta kultur-kirol ekintzailea, Elkarte Atletiko Gaelikoaren sortzailea (j. 1847).
• 1914 – Hanna Hammarström, suediar asmatzaile, ingeniari eta enpresaburua (j. 1829).
• 1916 – Emile Verhaeren, belgikar poeta (j. 1855).
• 1924 - Elise Hall, estatubatuar saxofoi-jotzaile klasikoa (j. 1853).
• 1925 – Roger de La Fresnaye, frantziar margolari kubista (j. 1885).
• 1940 – Nicolae Iorga, Errumaniako lehen ministroa (j. 1871).
• 1945 – Josep Maria Sert, kataluniar margolaria (j. 1874).
• 1950 – Mary Hallock-Greenewalt, estatubatuar asmatzailea eta piano-jotzailea (j. 1871).
• 1953 – Eugene O'Neill, estatubatuar idazlea, 1936ko Literaturako Nobel Saria (j. 1888).
• 1955 –
  • Luís de Freitas Branco, portugaldar musikagilea eta musikologoa (j. 1890).
  • Arthur Honegger, suitzar musikagilea (j. 1892).
  • Emma Jung, suitzar psikologoa eta idazlea, psikologia analitikoan espezialista (j. 1882).
• 1960 – Dirk Jan de Geer, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1870).
• 1967 – Léon M´Ba, Gabongo lehenengo presidentea (j. 1902).
• 1981 – Lotte Lenya, austriar abeslari eta aktorea (j. 1898).
• 1983 – Jorge Ibargüengoitia, mexikar idazlea (j. 1998).
• 1985 – Fernand Braudel, frantziar historialaria (j. 1902).
• 1988 –
  • Carmen Carbonell, kataluniar aktorea eta antzerki-enpresaburua (j. 1900).
  • John Carradine, estatubatuar aktorea (j. 1906).
• 1989 – Carlos Arias Navarro, Espainiako gobernuaren presidentea frankismoan (j. 1908).
• 1998 – Gloria Fuertes, espainiar olerkaria (j. 1917).
• 1999 – Alain Peyrefitte, frantziar politikaria (j. 1925).
• 2000 – Elena Cernei, errumaniar mezzo-sopranoa (j. 1924)
• 2004 – Gunder Hägg, suediar atleta (j. 1918).
• 2007 – Jane Rule, kanadar idazlea, lesbianismoari buruzko eleberriak eta saiakerak idatzi zituena (j. 1931).
• 2010 – Irvin Kershner, estatubatuar zinema eta telebista zuzendari, ekoizle eta aktorea (j. 1923).
• 2011 –
  • Ken Russell, ingeles zinema zuzendaria (j. 1927).
  • Eugenia Sacerdote de Lustig, italiar-argentinar medikua, Argentinan poliomielitisaren aurkako txertoa probatzen lehena (j. 1910).
• 2013 –
  • Nilton dos Santos, brasildar futbolaria, futbolaren historiako defentsa onenetako bat (j. 1925).
  • Waldemar Świerzy, poloniar marrazkigilea (j. 1931).
• 2014 – P. D. James, britainiar idazlea (j. 1920).
• 2015 – Xosé Neira Vilas, galiziar idazlea (j. 1928).
• 2016 – Ioannis Grivas, Greziako lehen ministroa (j. 1923).
• 2017 – José María Romero de Tejada, kataluniar legelaria (j. 1948).
• 2021 – Almudena Grandes, espainiar idazlea (j. 1960).
• 2022 – Gábor Csapó, hungariar waterpolo jokalaria (j. 1950).
• 2023 –
  • Maria Barmitx, nenetsera irakasle eta ikerlaria (j. 1934).
  • Mary L. Cleave, estatubatuar astronauta eta ingeniaria (j. 1947).

• Sehaska egutegiko izendegia: Mirari eta Odon.