Bergarako besarkada

Lehen Karlistaldia 1833.ean hasi zen. Gerrak aurrera egin ahala, karlisten taldean bi multzo agertu ziren. Batetik, transakziozaleak, gerra gehiegi iraun zuela uste zutenak; eta bestetik jarrera amoregaitzekoak, gerrarekin jarraitu nahi zutenak. Rafael Maroto jenerala transakziozalea zen, eta ondorioz, haren politikari aurka egiten zioten batzuk fusilatu ostean, gerraren amaiera ekarriko zuen Bergarako hitzarmen honetan bukatuko zuten elkarrizketak hasi zituen liberalekin.^[2][3] Hitzarmena gobernu ingelesaren interbentzioz umotu zen, zehazki Palmerstongo bizkondearen ekimenez, Jose Mari Espartzak adierazi duenez.^[4] Lord John Hay almirante britainiarraren bitartekotzari esker gauzatu ahal izan zen.

1. artikulua: Esparterok gobernuari gorteek foruak onar edo alda zitzaten gomendatzeko akordioa hartu zuen.

2., 3., 4., 5. eta 6. artikuluak: Karlista armadan parte hartu zutenen intsigniak, lanbideak eta graduak onartzen ziren. Karlistei armada liberalean sartzeko aukera ematen zitzaien.

7. artikulua: Nafarroako eta Arabako armadeei aurreko artikuluak zabaltzeko aukera ematen zitzaien hitzartutakoa onartzen bazuten.

8. artikulua: Karlisten armak, jantzitegiak eta bizigaiak Esparteroren menpe jartzen ziren.

9. artikulua: Gatibuei, hitzartutakoa onartzen bazuten, aske geratzeko aukera ematen zitzaien.

10. artikulua: Esparterok gobernuari –honek gorteei eskatzeko- alargunak eta umezurtzak bere gai har zitzan eskatzeko akordioa hartzen zuen.^[5][3]

Baldomero Espartero Armada Nazionaletako kapitain jeneralaren eta RafaelMaroto teniente jeneralaren artean egindako hitzarmena.

1. art. Baldomero Espartero kapitain jeneralak gogotsu gomendatuko diogobernuari Gorteei foruak ematea edo aldatzea formalki proposatzekokonpromisoa betetzeko.

2. art. Jeneral, buruzagi, ofizial eta Rafael Maroto teniente jeneralarenagindupeko armadako gainerako norbanakoen enplegu, maila eta kondekorazioakaitortu egingo dira. Rafael Maroto teniente jeneralak euren armenadierazpenarekin aurkeztuko ditu zerrendak eta 1837ko Konstituzioa, IsabelII.aren tronua eta bere Ama Agurgarriaren Erregeordetza zerbitzatzen etadefendatzen jarraitzeko edo etxera erretiratzeko askatasuna izango dute, armekinjarraitu nahi ez dutenek.

6. art. Aurreko artikuluek, hitzarmen hau berretsi eta hamabi egunera aurkeztendiren enplegatu zibil guztiak hartzen dituzte.

7. art. Nafarroa eta Arabako dibisioak Gaztela, Bizkaia eta Gipuzkoakodibisioak bezala aurkezten badira, aurreko artikuluetan adierazten diren emakidaberberak izango dituzte.

8. art. Baldomero Espartero kapitain jeneralaren eskuetan jarriko dira RafaelMaroto teniente jeneralaren menderapenean dauden artilleriak, arma lantegiak etaarma, arropa eta janari gordailuak.

Hitzarmena Bergarako kuartel nagusian berretsi da, 1839ko abuztuaren 31n.

Boletín Oficial de Pamplona, 1839ko irailaren 5a, osteguna

Karlisten eta kleroaren zati ziren askok ez zuten hitzarmena onartu eta On Karlosekin batera Frantziara alde egin zuten. Bestalde, Ramon Cabrera karlista jeneralak, hitzarmena onartu ez zuena, gerrarekin jarraitu zuen Maestrazgoko eskualdean, 1840.ean garaitua izan zen arte. Hitzarmena onartu ez zutenek Bergarako Traizioaz hitz egingo zuten.

1839.ean urriaren 25ean Euskal foruak baiztatzen zituen legea onartu zen Espainiako gorteetan.Lege honen testuinguruan 1841.ean Nafarroako Lege Hitzartua onetsi zen, zeina Nafarroako foruen galtzea ekarri zuen, Nafarroak halako subiranotasun maila gordez, hala ere.

1841. urtean bertan, Bergarako Besarkadan hitzartutakoaren aurka,^[6] Esparterok (honezkero Espainiako erregeordea) Gipuzkoa, Bizkaia eta Arabari foruak deuseztatzeko ekimena egin zuen dekretu bidez. Hala ere, 1844.an, Esparteroren erregeordetzaren amaierarekin, hiru probintzia hauetan foruak mantendu ziren, 1876.an Hirugarren Karlistaldiaren ostean ezeztatuak izan ziren arte.^[7]

• Irizar jauregia
• Zornotzako ituna