Corín Tellado

María del Socorro Tellado López 1927ko apirilaren 25ean jaio zen Viavelezen, Karitateko parrokian, El Francoko udalerrian (Asturias, Espainia). Etxekoandre batek eta Merkataritza Nabigazioko itsas makinista batek osatzen zuten senar-emazteen bost seme-alaben artean emakume bakarra izan zen. Txikitan, 'Socorrín' ezizenarekin ezaguna zen, eta handik sortu zen 'Corin' hipokoristikoa.

1939an, Espainiako Gerra Zibilaren ondoren, aita lehen ofizial izendatu zuten eta familia Cadizera joan zen. Moja-eskola batean ikasi zuen. Bere burua "oso lotsatia, atseden orduan ere patioan jolasten ez zuena" zela gogoratzen zuen, baina garaiko lagun batek, Ana Maria Morgadok, "oso ausarta eta gaizki ikusita egon arren, bizikletan ibiltzen zena, ezkutuan zigarroak erretzen zituena..." zela gogoratu zuen.

Asko irakurtzen zuen, bereziki Alejandro Dumas, Balzac eta beste klasiko frantses batzuk. Espainian Miguel Delibes miretsi zuen batez ere, eta Pedro Mataren eleberri erotikoak ere ezagutzen zituen. Irakurle izateaz gain, narratzaile petoa izan zen, baina nebetako batek eleberri bat idatzi zuen arte ez zen idazle izan, berak nebak baino hobeto idazteko gai zela pentsatu zuen arte. Ekinaldi batean istorioak idazteko erraztasuna zuela ikusi zuen.

1945ean aita hil eta familiaren arazo ekonomikoak hasi ziren. Cadizen eleberriak jartzen zituen liburu-saltzaileak eleberriak idazten zituela jakin zuen, eta Bruguera argitaletxearekin harremanetan jarri zuen, beti egile berriak bilatzen baitzituen. 1946ko urriaren 12an argitaratu zen Atrevidas apuestas/ Apustu ausartak eleberria. Bruguera argitaletxeak 3000 pezeta ordaindu zizkion (kopuru garrantzitsua garai hartan), eta dagoeneko 36 berrinprimatze baditu. Bigarren eleberria baztertu zutenez, Corín zapata-denda batean jartzear egon zen, baina ez zen lanean hasi, beste eleberriren bat saltzea lortu baitzuen. Cies argitaletxerako eleberriak ere argitaratzen hasi zen, eta, hurrengo urtean, Bruguera argitaletxeak bere idazle-nominan sartu eta astean eleberri labur bat enkargatu zion (egileek entregatutako lanagatik kobratzen zuten, ez salmenta-kopuruagatik). Telladok harro esaten zuen bi egun pasatxoan eleberri bat idazteko gai zela, beraz oso emankorra izan zen karrera hasi zuenetik. Disziplinatua zen, goizeko 5etan jaikitzen zen eta beti zituen idatziak bere lanak ezarritako epeak baino askoz lehenago. Bere eleberri labur erromantikoak —ehun bat orrialde— irakurle ugarik atsegin handiz hartzen zituzten, eta gero eta gehiago irakutzen hasi ziren, eta berrargitaratu egin behar izan ziren. Gainera, sakelako eleberriak saltokietan aldatzen zirenez, hainbat eroslek irakurtzen zituzten; beraz, irakurle kopuru erreala askoz handiagoa zen. Psikologia ikasten hasi zen arren, ez zuen karrera amaitu.

1948an Viavelezera itzuli zen amarekin eta ordutik Asturiasen bizi izan zen, nahiz eta 1951n Gijonera joan zen bizitzera, eta handik ez zen mugitu. Urte hartan, Vanidades aldizkariak, Hispanoamerika osoan hedapen handia izan zuenak, kontratu bat sinatu zuen Corín Telladorekin, hilean bi eleberri labur eta berri emateko, handik lasterrera aldizkariaren tirada 16.000 ale izatetik 68.000 izatera igaro zen.

1959an, Corín Covadongan ezkondu zen Domingo Egusquizaga Sangroniz euskaldunarekin, despetxoz, maitasunik gabe, eta senideen ezkontzak ordaintzeaz nazkatuta egoteagatik. Hurrengo urtean jaio zen bere lehen alaba, Begoña, eta 1961ean Domingo semea. 1962ko irailean senarrarengandik banantzea erabaki zuen. Senarraz esan zuen ez zela gizon txarra, baina familia ekonomikoki mantentzeaz gain, haurrez bera arduratzen zela-eta, senarrak lan egiteko asmorik ez zuenez, bizikidetza jasanezina zela. Nahiz eta inoiz ez ziren dibortziatu, Corín Telladok bere gain hartu zituen seme-alabak, senarrak ez baitzen arduratu.

1962an, UNESCOk adierazi zuen Corín Tellado zela Cervantesen ondoren gaztelaniaz gehien irakurtzen zen autorea. Handik gutxira, kontratu esklusiboa sinatu zuen Bruguerarekin 150.000 pezetatan. Baina 1964an, argitaletxe horrekin desadostasunak izan ondoren, autorearen produkzio berri izugarria izan arren, idazlearekin kontsultatu gabe, bere lanak beste titulu batekin berrargitaratzen hasi zen. Azkenean, desadostasun horrek eta beste batzuek kontratua ez jarraitzea erabakitzera eraman zuten idazlea.

"Eleberri zaharrak berriak balira bezala argitaratu ziren, titulua aldatuta, eta horrek balioa kentzen zidan. Irakurle batzuek iruzurgile deitzen zidaten". Corín Tellado

Hurrengo urtean Rollán argitaletxean hasi zen lanean. Argitaragabekoak zirela ziurtatutako eleberrien bilduma bat argitaratu zuen. 1966ko uztailean hil zen ama. Urte amaieran, Corín Ilustrada agertu zen, bere eleberriak fotonobeletara egokitzeko hamabosteroko bilduma. Eres una aventurera/ Abenturazalea zara izenburuko lehenaren 750.000 ale saldu ziren aste batean.

1968an, Andrés Amorósek Sociología de una novela rosa/ Nobela arrosa baten soziologia argitaratu zuen bere hamar titulutan oinarrituta, eta autorearen lana hizkuntza askotara itzuli zen.

1973an, Bruguera argitaletxeak auzi bat irabazi zuen garai bateko egilearen aurka, eta hark 365 milioi pezeta ordaindu behar izan zizkion, eta handik aurrera argitaletxe horretarako bakarrik lan egin behar izan zuen 1990era arte.

1975ean, Guillermo Cabrera Infante idazleak bere liburuko kapitulu batean aztertu zuen Telladoren lana. Corín «pornografia inuzente» gisa deskribatu zuen, sexu-eszenarik gabeko grina deskribatzeko zuen gaitasunagatik. Cabrera Infantek esan zuen eleberriak irakurtzea erabakigarria izan zela gero idazketan aritzeko. Autoreari esan zion: "Zure eleberri asko ezagutzen ditut, obligazioz irakurri ditut, baina baita gustura ere. Zure eleberri horiek aldizka agertzen ziren La Habanako Vanidades izeneko aldizkarian. Nik, orduan, proba-zuzentzaile gisa lan egiten nuen, eta horrexekk justifikatzen du zure testu guztiak irakurtzeko beharra, asko gustatzen baitzaizkit."

1977an, Corín Tellado Lorena lanarekin estreinatu zen irrati-seriean, alterneko neska baten istorioa, baina haren aipamen politikoak zentsuratu egin ziren. 1978tik 1979ra bitartean, Ada Miller Leswy eta Ada Miller ezizenarekin, Corín Telladok poltsikoko 26 eleberri erotiko argitaratu zituen Especial Venus bilduman, ingelesetik modu simulatuan itzuliak.

1981ean Txilera joan zen gonbidatuta eta Amerikan oso ezaguna zela konturatu zen.

1986an, Bruguera argitaletxea hondoratu egin zen, eta, beraz, 24 urtez 'preso' izan ostean idazleak libertatea berreskuratu zuen. Jucar eta Kantauri argitaletxeentzat gazte-literaturako ipuinak idazten hasi zen. 1992an argitaratu zuen lehen eleberri luzea, Lucha oculta/ Ezkutuko borroka (ez nahasi 1958an argitaratutako izenburu bereko eleberri laburrarekin), autorearen gustukoena zena. Ondoren, beste narrazio luze bat argitaratu zuen: Amargos pensamientos/ Pentsamendu garratzak. Baina autorea kexu zen, oso zaila egiten baitzitzaion bere eleberri arrosa motzak ez ziren lanak saltzea.

1989an, hiztegi entziklopediko batek egiaztatu zuen 2.243 nobela zituela idatzita, nahiz eta, seguru asko, argitaratutako lanak ia bikoitza izan Vanidadesentzako lanak kontatuz gero.

"Nire bizitza literaturari eman diot. Neure buruari min egin nion. Baina idazteari utziko diot, burua idazmakinaren gainera erortzen zaidanean. Nik ez dut amore ematen."

Corín Tellado

1995az geroztik, astean hiru dialisi peritoneal egiten zituen, baina horrek ez zion eragotzi idazten jarraitzea bere errainari diktatuta. 2000. urtean bere lehen lana argitaratu zuen Interneten, Milagro en el camino/ Miraria bidean.

2008an 'Doi la cara pola oficialidá' kanpainarekin bat egin zuen, asturiarra hizkuntza koofizial gisa aitortzearen alde.^[3]

2009ko apirilaren 11n hil zen Gijongo etxean, 81 urte zituela, garuneko infartu bat izan ondoren. Argitaratu gabeko hiru eleberri utzi zituen. Haren lanak formatu digitalean berrargitaratzen jarraitzen dute, eta, beraz, eleberri zaharrenetako asko ere aurki daitezke.

Corín Tellado Espainiako herri-literaturaren autorerik ospetsuena da, emankorra eta saldua. 5.000 izenburu inguru argitaratu zituen, eta horietako batzuk 27 hizkuntzatara itzuli eta zinemara, irratira eta telebistara eraman ziren. 1994ko Errekorren Guinness Liburuan ageri da (espainiar argitalpena), gaztelaniaz gehien saldu zuen autorea, bere eleberrietako 400.000.000 ale saldu zituelako, eta 1962an UNESCOk Miguel de Cervantesen ondoren gehien irakurri zuten espainiar idazlea izendatu zuen. Mario Vargas Llosak hauxe esan zuen: "Corín Telladoren ekoizpen zabala fenomeno soziokultural baten erakusgarri izango da". Ia eleberri arrosa besterik ez zuen idatzi, baina baita fotonobelak, haurrentzako eleberriak eta beste lan batzuk ere. Bere lanek arrakasta berezia izan zuten Latinoamerikan, non telenobela eta telebistako seriala sortzea bultzatu baitzuten.

Ordezkari nagusia izan arren, berak ez zuen uste eleberri arrosa edo erromantikoa idazten zuenik.

"Ez naiz erromantikoa eta ez dut eleberri erromantikorik idazten. Baikorra eta sentibera naiz, eta sentimenduzko eleberriak idazten ditut, ez baita gauza bera. Nire ustez, eleberria sentimentala izan daiteke, ez nau gogaitzen eleberri arrosan bat egiteak, baina argi dago askok ez dakitela deitura arrosa eleberriaren azalak kolore horretakoak zirenetik datorrela. Maitasuna ez da inoiz modatik pasatzen, eta nire eleberriak elkarren antzekoak izan arren, denak dira desberdinak. Desamodioa da horietan gehien agertzen dena". Corín Tellado

Autoreak berak zioenez, bere estiloa Espainia frankistaren zentsurari esker zehaztu zen, bere eleberriak erruki gabe 'garbitu' baitzituen; gainera, guztiek nahitaez amaitu behar zuten ezkontzan.

"Zentsurak intsinuatzen erakutsi zidan, gauzak argi esaten nituenean, garbitu edo ezabatu egiten baitzidaten. Hilabete batzuetan 4 eleberri ere baztertu zizkidaten. Eleberri batzuk letra gutxi beltzez idatzita geratzen ziren hainbeste azpimarraturen ostean. 'Iradokitzen' irakatsi zidaten, erakusten baino gehiago, iradokitzen. Gauza bera kontatzen ikasi nuen, baina sotiltasunez, horrela ez nuen ezer esan gabe utzi". Corín Tellado

Genero erromantikoko idazle europarrekin zuen beste desberdintasun bat Corín Telladoren nobelak momentuan gertatzen zirela da, eta ez beste garai batzuetan; ia beti Espainian, Ingalaterran edo Estatu Batuetan girotzen zituen eleberriak, argudioak hala eskatzen bazuen. Emakumeek eta gizonek aurre egin behar zieten gizarte-kalteak eta -presioak erakustea gustatzen zitzaion. Rosa Peredaren ustez, Telladoren emakumeek, "ertz gehiago dituzte, bronkazaleak dira eta nik ezagutu dudanaren antz handiagoa dute, eta izate hutsa baino ez zaigu geratzen". Horregatik du ahalmen handia bere garaikideekin identifikatzeko. Protagonistetako batek behintzat bazuen dirua edo gizarte-maila altukoa, baina sentimenduak baloratu behar zituzten. Bere sendotasuna, argudio interesgarriak garatzeko erraztasun handia izateaz gain, sentimenduen azterketa da. Bere eleberrietako deskribapena oso txikia da eta estiloa zuzena da. Guztiaren gakoa tenperatura sentimentala da.

"Nik argumentu bat 5 minutuan 'irabiatu' dut. Eguneroko bizitzako istorioek inspiratzen naute. Nik kaleko bizipenak bildu eta nire gauzetara egokitzen ditut. Nire pertsonaiek gizateria izugarria dute. Bizitza errealean nire pertsonaiek bizi dutena bizi izan dute neska askok. Nik errealitateak fantasiaz apaintzen ditut, beti goi-klaseko jendeaz idazten dut, luxuz inguratuta". Corín Tellado

Atsekabearen momentuan, bere literatura garaiarekin eboluzionatu zuen, gaur egungo errealitate soziala islatzen jakinda, eta hainbat gai landu zituen, hala nola emakumeen independentzia ekonomikoa, tratu txarrak, antzutasuna edo drogazaletasuna.

2021ean, Planetak Estatu Batuetako Telemundo kateari utzi zizkion bere eleberrien eskubideak, bere lanak ikus-entzunezko formatura eramateko.^[4]

Bere lan asko irratira, zinemara eta telebistara egokitu ziren.

Zinema

• Tengo que abandonarte/Utzi beharra daukat (1969) Antonio del Amok zuzendua.
• Notre marriage: Mi boda contigo/ Gure ezkontza: Nire ezkontza zurekin (1984) Valeria Sarmientok zuzendua.

Telebista

• Diario de una enfermera/ Erizain baten egunkaria (1966) Zuzendaria: Luis Eduardo Gutiérrez (Rebeca López eta Enrique Tobón)
• El enigma de Diana/ Dianaren enigma (1967) Zuzendaria: Luis Eduardo Gutiérrez (Raquel Ércole eta Julio César Luna)
• Pecar por amor/ Maitasunagatiko pekatua (1988)
• Te ayudaré siempre/ Beti lagunduko dizut (1988)

• / Si no fueras tú/ Zu ez bazina (1988)
• Nunca te engañé/ Inoiz ez nizun engainatu (1988)
• Mentira sentimental/ Gezur sentimentala (1988)
• Así aprendí a quererte/ Hala ikasi nuen maite (1988)
• El amor llegó más tarde/ Maitasuna geroago iritsi zen (1988)

• La conciencia de Lucía/ Luziaren kontzientzia (1989) Gabriel Suauk zuzendua (Giselle Blondet eta Carlos Vives)
• En aquella playa.../ Hondartza hartan... (1989) Gabriel Suauk zuzendua (Rudy Rodríguez eta Osvaldo Ríos)
• Mentira sentimental /Gezur sentimentala (1989) Gabriel Suauk zuzendua (Lourdes Morán eta Rafael José)
• Aquel bello amanecer/ Egunsenti eder hura (1989) Zuzendaria: Álvaro Tavera (Marisol Correa eta José Luis Paniagua)
• Encuentro final/ Azken topaketa (1990). Zuzendaria: Martha Reguera (Silvian Rada eta Arturo Bonin)
• Juego de amor/ Amodio-jokoa (1991) Miguel Varonik (Patricia Díaz eta José Luis Paniagua) zuzendua
• Milagro de amor/ Maitasun-miraria (1992) Pablo Alarcónek zuzendua (Claribel Medina eta Pedro Juan Figueroa)
• Un novio original/ Senargai original bat (1993) Felipe Gonzálezek (Margarita Durán eta Víctor Hugo Ruiz) zuzendua
• El primer amor / Lehen maitasuna (1994) Ignacio Aguerok zuzendua (Paulina Urrutia eta Juan Falcón)
• Tu silencio y el mío/ Zure isiltasuna eta neurea(1995) Vicente Sabatinik zuzendua (Lorene Prieto eta José Manuel Secall)
• Tu pasado me condena/ Zure iraganak gaitzetsi egiten nau (1996)
• Ambiciones/ Anbizioak (1997) 55 kapituluko seriea.
• Matrimonio por poder/ Senar-emazteak boterez (1997)

1990eko hamarkada osoan zehar, Jorge Baron Television programatzaile kolonbiarrak dramatizazio bat egin zuen bere obra batzuekin, kapitulu bakar batean.

• 1995: El Franco herriko Alaba Kuttuna izendatua.^[5]
• 1998: Laneko Merezimenduaren Urrezko Domina.
• 1999: Asturias Domina^[6]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Corín Tellado

• Corín Tellado idazlearen webgunea (Gaztelaniaz)