Edmund Hillary

Edmund Percival Hillary Aucklanden jaio zen, Zeelanda Berriaan, 1919ko uztailaren 20an. Gurasoak Percival Augustus Hillary eta Gertrude Hillary (jaiotzean, Gertrude Clark) izan zituen eta bikotearen bigarren umea izan zen. June izeneko arreba zaharrago bat zuen eta Rex izeneko anaia gazteago bat ere bai. Rex jaio baino lehenago, Hillarytarrak Aucklandik Tuakau izeneko herri txiki batera aldatu ziren eta aita bertako egunkariko editore izan zen lehenengo eta, gero, erlezain, semeak ere hartu zuen lanbidea.

Edmund Hillaryk Tuakauko eskolan hasi zituen ikasketak eta Aucklanden segitu zituen gero. Bidea (bi orduko tartea zen) irakurtzen eman ohi zuen eta liburuetan gordetzeko ohitura zuen ume lotsatia zen. Hamasei urte zituen, Ruapehura irteera egin eta eskalatzeko grina piztu zitzaionean.

II. Mundu Gerra garaian, Zeelanda Berriko Aireko Errege Indarren kide izan zen. PBY Catalina ur-hegazkinean egin zuen hegan Ozeano Pazifikoan eta, 1945ean, Fiji eta Salomon Uharteetara bidali zuten, baina istripu batek erredura larriak eragin zizkion eta etxera bidali zuten.

Jaioterriko erpin zorrotzetan eta malda tenteetan eskarmentua hartu ondoren, egin zuen lehen irteera Austria eta Suitzako Alpeetara, eta urtebete geroago hasi zen Himalaia mendilerroarekin. Garhwal mendikatea bisitatu zuen 1951n, Indian, eta igo gabeko 6.000 metroko sei mendi igo zituen, hiru herrikiderekin batera^[1].

Hillary India aldean zegoela, Ingalaterran proiektu handi bat prestatzen hasiak ziren, Everesteko gailurra jo nahi zuen espedizioa. Eric Shipton zen Ingalaterrako armadak sustatutako ekimen haren burua eta Hillary gonbidatu zuen. 1952an, Cho Oyu mendian trebatu zen talde hura. Ez ziren gailurreraino igo, baina Hillaryk goi mendian oso iaioa zela erakutsi zuen eta, Lowe herrikidearekin batera, aukeratuetako bat izan zen. Bikotea taldetik at geratzeko zorian egon zen, John Hunt espedizioburu berriak kide guztiak Londresen bildu nahi zituelako. Ezezkoa esan zuten Hillary eta Lowek.

1953ko maiatzaren 29an gailurrera iritsi ziren Hillary eta Tenzing Norgay xerpa. Tamaina horretako balentria lortzen zuten lehen bi herritarrak izan ziren. Egun ere zaila da 8.848 metroko tontorrera heltzea eta, duela 50 urte, askoz ere zailagoa. Kontuan hartu behar da Hillaryk eta Norgayk gaua 8.500 metrora pasatu behar izan zutela, 9. kanpalekuan^[1].

1953ko maiatzaren 29 hartan, 15 minutu besterik ez ziren gailurrean egon; jaitsi beharra zegoen.

Kirol arrakasta hark komunikabideen eta eskertza ekitaldien zurrunbiloan murgildu zuen Hillary. Ingalaterrako erreginak jaun titulua eman zion eta prentsak haren bizitzako azken xehetasuna ere argitaratu zuen. Egoera jasanezina bilakatu zitzaion Hillaryri. Ingalaterrako armadak antolatutako espedizio handiustean Ingalaterrakoa ez zen mendizale batek lortu zuen arrakasta, ingelesen ohitura eta tradizioekin gustura sentitzen ez zen gizasemea. Prentsak, gainera, Hillary aztoratu zuen etenik gabe, gailurrera lehena nor iritsi zen galdezka, Hillary bera edo Norgay xerpa. Hillaryk Norgay hil zen arteko erantzun berbera errepikatu zuen elkarrizketa eta erreportaje guztietan:

Ingelesa ez zenez, Ingalaterrak nahiago zuen haien kolonia izandako herri bateko mendizalea izatea Everest igo zuen lehen mendizalea, xerpa bat baino, baina lan horretan ere oztopo izan zuten Hillaryren jarrera.

Himalayan igoerak egiten segitu zuen 1956, 1960, 1961, 1963 eta 1965ean. Urtero itzultzen zen Hillary Himalaiara eta, arrakasta alpinistikoak lortzen zituen heinean, hasi zen mamitzen bere barruan Everesteko arrakastak Nepalen sortu zuen ondorio txarra: masifikazioa eta herri hartara trumilka joaten ziren espedizioek hobekuntzarik batere ez ziotela ekartzen zeharo pobretutako herriari^[1].

Everesteko Parke Nazionalaren sortzaileetariko bat izan zen, mendilerro hura eta inguruko eremuak babesteko helburuarekin. Himalayan Trust [1] fundazioaren bidez, xerpa herriaren garapena bultzatu zuen, eskolak eta ospitaleak eraikiz. Hasierako helburua Tenzing Norgay lagunaren herrian eskola bat sortzea izan zen, baina urteen joan-etorrian, bere proiektua nabarmen hazi zen eta 25 eskola, bi erietxe, 12 klinika, ura garraiatzeko hodi azpiegiturak, zubiak, errepideak eta beste eraiki ziren. Azken hamarkadan Nepalgo herritarren esku zegoen fundazioaren kudeaketa eta, urtero, 250.000 dolarreko dirutza biltzen zuen^[1].

Gainerakoan, 1958ko urtarrilaren 3an Hego Polora iristea lortu zuen. Hirugarren espedizioa zen hara lurrez iristen zena, Roald Amundsen 1911n eta Robert Falcon Scott 1912 aurretik izan zituelarik.

1975ean, lehen emazte Louise eta alaba Belinda zeramatzan hegazkina Katmandun txikitu egin zen. 1985ean, hegazkin txiki batean, Ipar Poloan hartu zuen lurra, eta hil bitartean, bi poloetan eta Everesteko gailurrean egon den gizaseme bakarra zen Hillary.

1989an, bigarrenez ezkondu zen, oraingoan lagun baten alargun June Mulgrewekin. Haren seme Peter Hillary ere abenturazale amorratua da eta Everestera bi aldiz igo da, behintzat.

2003an, Everest lehenengo aldiz igo zeneko 50. urteurrena zenean, Nepalgo gobernuak ohorezko hiritar izendatu zuen Edmund Hillary eta ospakizun berezia eskaini zion Katmandun. Lehen atzerritarra zen hori lortzen.

2008an, berriz, Everest inguruko Lukla aireportuari izena aldatu eta Tenzing-Hillary jarri zioten.

Bihotzeko batek hil zuen Sir Edmund Hillary Aucklanden, 2008ko urtarrilaren 11n, 88 urte zituelarik^[3].

Everest mendira nola iritsi ziren kontatzerakoan, Houston Chonicle egunkarian jakinarazi zutenez, honela utzi zuen idatzita Hillaryk: