Ekainaren 16

Euskal Herria

• 1975 – Guardia zibilek Alfregaztan Sebastian hil zuten Mungian.
• 2001 – Segi gazte erakunde abertzale sozialistaren aurkezpen publikoa Iruñean.
• 2010 – Euskal Herrian, Butroe, Kadagua eta Nerbioi hazi eta hainbat gune urez bete zituzten. Bilbon 138 litro erori ziren egun berean.
• 2018 – Manifestazio oso jendetsua egin zuten Iruñean Altsasuko gazteen alde. 80.000 lagun baino gehiago batu ziren Iruñeko kaleetan, azken hamarkadetan bertan egindako manifestaziorik jendetsuenean.

Mundua

• 1809 – Bolibiako La Pazko departamentuak Espainiar Inperiotik independizatu.
• 1846 – Pio IX.a aita santu aukeratu zuten, historiako aitasantutza luzeena hasiz (San Petri kontutan izan gabe).
• 1976 – Hegoafrikan, Johannesburg hiriko Soweto auzoan gatazka handiak egon ziren kalean, apartheid garaiaren amaiera markatu zutenak.
• 1977 – Franco hil osteko lehen hauteskunde demokratikoak egin ziren Espainian.
• 2010 – Hogeitabi pertsona hil ziren Frantzia hegoaldean egondako uholdeetan.

Euskal Herria

Mundua

• 1904 – Bloomsday eguna: James Joyce irlandar idazlearen Ulises eleberriko pertsonaia nagusia den Leopold Bloomek bere egun osoko odisea bizi izan zuen Dublin hirian barna.
• 1960 – Psycho ("Psikosia") filma estreinatu zen, Alfred Hitchcockek zuzendu eta Anthony Perkins, Janet Leigh, Vera Miles, John Gavin, Martin Balsam eta John McIntire aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1970 – Two Mules for Sister Sara ("Bi Mando Sara Ahizparentzat") filma estreinatu zen, Don Siegelek zuzendu eta Shirley MacLaine eta Clint Eastwood aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1978 – Grease ("Koipea") musikal-filma estreinatu zen, Randal Kleiserek zuzendu eta John Travolta eta Olivia Newton-John aktoreek antzeztu zuteelarik.
• 1989 – Ghostbusters II ("Mamu-Ehiztariak II") filma estreinatu zen, Ivan Reitmanek zuzendu eta Bill Murray, Dan Aykroyd, Sigourney Weaver, Harold Ramis, Rick Moranis, Ernie Hudson eta Annie Potts aktoreek antzeztu zutelarik.

Euskal Herria

Mundua

• 1963 – Valentina Terexkova sobietar kosmonauta espazioratu den lehen emakumezkoa bihurtu zen, Kazakstanen dagoen Baikonurko kosmodromotik orbitaratu zutenean.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1760 – Joaquin Martinez de Zuñiga, nafar elizgizon eta historialaria (h. 1818).
• 1828 – Wentworth Webster, Euskal Herrian bizi izandako britaniar idazle euskaltzalea (h. 1907).
• 1846 – Aureliano Valle, bizkaitar musikagilea, abesbatzen zuzendaria eta organista (h. 1918).
• 1876 - Juan Francisco Arancibia, bizkaitar arkitekto eta politikaria, Bilboko alkatea.
• 1879 – Marcelino Lardizabal, gipuzkoar misiolaria (h. 1958).
• 1912 – Julene Urzelai, euskal mitinlari jeltzalea (h. 1983).
• 1924 – Juanita Unzueta, gipuzkoar ballet-dantzaria eta dantza irakaslea (h. 2017).
• 1927 – Nicolás Redondo Urbieta, bizkaitar sindikalista eta politikaria, UGTko Idazkari Nagusia (h. 2023).
• 1937 – José Antonio Pagola, gipuzkoar apaiza eta idazlea.
• 1945 – Jose Juan Castillo, bizkaitar sukaldaria (h. 2021).
• 1958 – Nicolás Redondo Terreros, euskal politikaria, PSE-EE alderdikoa.
• 1960 – Joxe Belmonte, bizkaitar idazlea.
• 1961 – Imanol Zubero, gipuzkoar soziologoa eta politikaria.
• 1973 – Joseba Ostolaza, gipuzkoar harri-jasotzailea.
• 1977 – Iker Martinez de Lizardui, euskal herritar kirolaria, Xabi Fernandezekin batera belako 49er Klaseko txapeldun olinpikoa.
• 1979 – Zigor Goikuria, bizkaitar futbolaria.
• 1980 – Jon Iraola, gipuzkoar aktore eta gidoilaria.
• 1982 – Jorge Azanza, nafar txirrindularia.
• 1996 – Eva Perez-Pons, bizkaitar poeta eta ingeniaria.
• 1997 – Miren Lazkano, gipuzkoar piraguista, eslalom modalitatean aditua.
• 1999 – Unai Arietaleanizbeaskoa, Arieta, gipuzkoar futbolaria.

Mundua

• 1550 – Maria Leonor Clevesekoa, alemaniar noblea (h. 1608).
• 1583 – Axel Oxenstierna, Södermöreko kondea, Suediako politikaria (h. 1654).
• 1640 – Jacques Ozanam, frantziar matematikaria (h. 1718).
• 1718 – Thomas Chippendale, ingeles zurgina (h. 1779).
• 1723 – Adam Smith, eskoziar ekonomista eta filosofoa, ekonomiaren aita bezala ezagutua (h. 1790).
• 1760 – Isabella Teotochi Albrizzi, greziar-veneziar idazlea eta salonnièrea (h. 1836).
• 1793 – Diego Portales, Txileko diktadorea (h. 1837).
• 1812 – Abdó Terradas, kataluniar politikaria eta katalan idazlea (h. 1856).
• 1829 – Jeronimo, apatxeen buruzagia (h. 1909).
• 1851 – Georg Jellinek, austriar legelaria (h. 1911).
• 1858 – Gustavo V.a Suediakoa, Suediako erregea (h. 1950).
• 1874 –
  • Fernand Bouisson, Frantziako lehen ministroa (h. 1959).
  • Arthur Meighen, Kanadako lehen ministroa (h. 1960).
• 1882 – Mohammad Mossadegh, Irango lehen ministroa (h. 1967).
• 1885 – Lilly Reich, alemaniar diseinatzaile modernoa, Bauhauseko emakume irakasle gutxienetakoa (h. 1947).
• 1890 – Stan Laurel, ingeles aktorea, Laurel eta Hardy komiko bikote ospetsuko kidea (h. 1965).
• 1891 – Eva Kotchever, poloniar feminista, emakumeen tabernak gobernatu zituena Chicagon, New Yorken eta Parisen (h. 1943).
• 1894 – Fiodor Tolbukhin, Armada Gorriko mariskala (h. 1949).
• 1897 – Georg Wittig, alemaniar kimikaria, 1979ko Kimikako Nobel Saria (h. 1987).
• 1901 –
  • Conrad Beck, suitzar musikagilea (h. 1989).
  • Henri Lefebvre, frantziar filosofo eta soziologoa, Frantziako Alderdi Komunistako teorialari nagusia (h. 1991).
• 1902 –
  • Barbara McClintock, estatubatuar genetista eta botanikaria, 1983ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1992).
  • George Gaylord Simpson, estatubatuar paleontologoa, Eboluzioaren Teoria Sintetikoaren egileetako bat (h. 1984).
• 1905 – Wiktor Ostrowski, poloniar alpinista (h. 1992).
• 1907 – Jack Albertson, estatubatuar aktore, komediante, dantzari eta abeslaria (h. 1981).
• 1908 – Sarit Thanarat, Thailandiako lehen ministroa (h. 1963).
• 1909 –
  • Willi Boskovsky, austriar musikagilea (h. 1991).
  • Pierre de Chevigné, frantziar militar eta politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko presidentea (h. 2004).
• 1912 – Enoch Powell, britainiar politikari eta idazlea (h. 1998).
• 1914 –
  • Larbi Benbarek, frantziar futbolaria (h. 1992).
  • Colette Maze, frantziar piano-jotzailea eta musika irakaslea (h. 2023).
• 1915 –
  • Mariano Rumor, Italiako lehen ministroa (h. 1990).
  • John Tukey, estatubatuar estatistikaria, datuen azterketa esploratzailearen aitzindairia (h. 2000).
  • Celia Viñas, kataluniar pedagogo eta idazlea (h. 1954).
• 1917 –
  • Faedon Gizikis, Greziako presidentea (h. 1999).
  • Katharine Graham, estatubatuar kazetaria eta hedabideen enpresaburua (h. 2001).
  • Irving Penn, estatubatuar argazkilaria (h. 2009).
• 1920 – José López Portillo, Mexikoko presidentea (h. 2004).
• 1921 – Antonio Hernández Palacios, espainiar komikigilea (h. 2000).
• 1925 – Jean d'Ormesson, frantziar idazlea eta kazetaria (h. 2017).
• 1926 – Efraín Ríos Montt, Guatemalako diktadorea (h. 2018).
• 1928 –
  • Annie Cordy, belgikar aktore eta abeslaria (h. 2020).
  • Dagmar Rom, austriar eskiatzailea (h. 2022).
• 1929 – Sabah Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah, Kuwaiteko emirra (h. 2020).
• 1933 – Zsuzsa Bíró, hungariar zinema-gidoilari eta antzerkigilea (h. 2023).
• 1934 – William Forsyth Sharpe, estatubatuar ekonomista, 1990eko Ekonomiako Nobel Saria.
• 1935 – Jim Dine, estatubatuar margolaria.
• 1936 – Mercedes Vilanova, kataluniar historialari garaikidea.
• 1937 –
  • Erich Segal, estatubatuar idazlea (h. 2010).
  • Simeon II.a Bulgariakoa, Bulgariako erregea.
• 1938 – Joyce Carol Oates, estatubatuar idazlea.
• 1940 –
  • Otacílio Gonçalves, brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea.
  • César Pérez de Tudela, espainiar alpinista, kazetari eta abokatua.
• 1942 – Giacomo Agostini, motoziklismoko italiar pilotua, Motoziklismoko Munduko Txapelketan titulu gehien dituena.
• 1943 – Georges Labazée, frantziar politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakaria (h. 2022).
• 1944 – Annie Famose, frantziar eskiatzaile alpino ohi eta enpresaburua.
• 1946 – Julia Reichert, estatubatuar dokumental-zuzendaria, AEBetako 'mugimendu zinematografiko independentearen amabitxia' (h. 2022).
• 1947 – Jennifer Thomson, hegoafrikar mikrobiologoa .
• 1948 – Leopoldo María Panero, espaniar abangoardismoko poeta, novísimos taldekoa (h. 2014).
• 1950 – Drucilla Cornell, estatubatuar filosofoa, irakaslea, idazlea eta teoriko feminista (h. 2022).
• 1951 – Roberto Manos de Piedra Durán, panamar boxeolari ohia.
• 1952 – Georgios Papandreu, Greziako lehen ministroa.
• 1953 – Daniel Cohen, frantziar ekonomialaria (h. 2023).
• 1955 – Laurie Metcalf, estatubatuar aktorea.
• 1956 - Carmen Agredano González, espainiar abeslaria, poeta, musikagilea eta idazlea.
• 1957 – Jordi Hurtado, kataluniar bikoiztaile eta telebista-aurkezlea.
• 1962 –
  • Grant Fox – zeelandaberritar errugbilari ohia.
  • Arnold Vosloo, hegoafrikar aktorea.
• 1965 – Andrea M. Ghez, estatubatuar astronomo eta irakaslea, 2020ko Fisikako Nobel Saria.
• 1966 –
  • Germán Martitegui, argentinar sukaldaria.
  • Mark Occhilupo, australiar surflari ohia.
  • Jan Železný, txekiar xabalina jaurtilari ohia, inoizko xabalina jaurtilari onenetakoa.
• 1967 – Jürgen Klopp, alemaniar futbolari-ohia eta entrenatzailea.
• 1968 – James Patrick Stuart, estatubatuar aktorea.
• 1969 –
  • Belén Nevado, espainiar antzerki aktorea.
  • Tommy Tiernan, irlandar umorista, aktorea, idazlea, irrati esatari eta telebista aurkezlea.
• 1970 – Phil Mickelson, estatubatuar golflaria.
• 1971 – Tupac Shakur, estatubatuar rapero eta aktorea, historiako rapero garrantzitsuenetakoa (h. 1996).
• 1973 –
  • Isatxa Mengíbar, espainiar aktorea eta bikoizketa-aktorea.
  • Federica Mogherini, Batasuneko atzerri- eta segurtasun-politika erkideko goi-ordezkaria.
  • Michel Pensée, kamenrundar futbolari ohia.
• 1974 – Stella Nyanzi, ugandar mediku-antropologoa eta ekintzaile feminista.
• 1978 –
  • Daniel Brühl, alemaniar aktorea.
  • Mingma Sherpa, nepaldar alpinista, 14 zortzimilakoak lehen saiakeran igo zituen lehen alpìnista.
• 1983 –
  • Verónica Echegui, espainiar aktorea.
  • Alberto Fernández, espainiar tiratzailea.
• 1984 – Diego Segura, espainiar futbolaria.
• 1985 – Débora Nascimento, brasildar aktorea.
• 1987 –
  • Fabien Causeur, frantziar saskibaloi jokalaria.
  • Choi Han-bit, hegokorear emakume modeloa, aktorea eta abeslaria.
  • Aya Sameshima, japoniar futbolaria.
• 1989 – Lucinta Luna, indonesiar abeslaria eta aktorea.
• 1991 – Siya Kolisi, hegoafrikar errugbilaria.
• 1993 – Park Bo-gum, hegokorear aktorea.
• 1994 –
  • Isabella Echeverri, kolonbiar futbolaria.
  • Victor Monteiro, portugaldar futbolaria.
• 1997 –
  • Ander El Haddadi, gipuzkoar futbolaria.
  • Camila Morrone, argentinar-estatubatuar aktore eta modeloa.

Euskal Herria

• 1818 – Manuel Quintano, arabar apaiz eta ardogilea (j. 1756).
• 1912 – Jose Aretxabaleta, bizkaitar naturalista, Uruguain farmazialari eta unibertsitateko irakaslea izandakoa, Montevideon (j. 1838).
• 1937 – Álvaro Arana, euskal kirolaria (j. 1904).
• 1953 – Fernando Barrón, arabar militarra, Madrilen (j. 1892).
• 1957 – Tomás Jiménez Gutiérrez, nafar musikagilea eta apaiza (j. 1885).
• 1975 – Henri Behotegi, lapurtar errugbilaria (j. 1898).
• 1986 – Iñigo Otazu, arabar abokatu eta politikaria (j. 1920).
• 2014 – Plácido Bilbao, bizkaitar futbolaria (j. 1940).
• 2015 – Antón Borja, euskal ingeniari, ekonomialari eta unibertsitateko irakaslea (j. 1945).
• 2018 – Darío Villalba, euskal herritar margolari eta izotz patinatzailea (j. 1939).
• 2020 – Eusebio Vélez, arabar txirrindularia (j. 1935).

Mundua

• 956 – Hugo Handia, frankoen duke eta Parisko kondea (j. 898).
• 1361 – Johannes Tauler, alemaniar mistiko, apaiz Katoliko eta teologoa (j. c. 1300).
• 1555 – Pedro Mascarenhas, portugaldar esploratzailea eta kolonietako administratzailea.
• 1671 – Stenka Razin, kosakoen buruzagia (j. 1630).
• 1712 – Joan Adam I.a Liechtensteingoa, Liechtensteingo printzea (j. 1662).
• 1722 – John Churchill, Ingalaterrako militar eta politikaria (j. 1650).
• 1742 – Luisa Elisabet Orleanskoa, Espainiako erregina ezkontidea (j. 1709).
• 1812 – Franz Pforr, alemaniar margolari erromantikoa, nazaretar mugimenduari atxikia (j. 1788).
• 1855 – Prudencio de Guadalfajara, espainiar noble eta militarra, Nafarroako erregeordea (j. 1761).
• 1858 – John Snow, ingeles medikua, epidemiologia modernoaren sortzaileetariko bat (j. 1813).
• 1873 – Eugène Flachat, frantziar ingeniari zibila (j. 1802).
• 1878 – Kikuchi Yōsai, japoniar margolaria (j. 1781).
• 1902 – François-Antoine Jauffret, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (j. 1833).
• 1938 – Anastasija Bitsenko, errusiar-ukrainar iraultzaile eta diplomazialaria (j. 1875).
• 1944 –
  • Marc Bloch, frantziar historialaria, Annaleen eskolaren sortzaileetako bat (j. 1888).
  • George Stinney, 14 urterekin, XX. mendean Estatu Batuetan exekutatu zuten pertsonarik gazteena (j. 1929).
• 1958 –
  • Pál Maléter, hungariar militarra, 1956ko Hungariako Iraultzako buru militarra (j. 1917).
  • Imre Nagy, Hungariako lehen ministroa, Hungariako heroi nazionaltzat hartua (j. 1896).
• 1969 – Harold Alexander, Britainiar Armadako Ofizial Nagusia eta Kanadako Konfederazioa sortzetik Kanadako 17. Gobernadorea (j. 1891).
• 1970 – Elsa Triolet, errusiar frantesezko-idazlea, Goncourt saria irabazi zuen lehen emakumea (j. 1896).
• 1977 – Wernher von Braun, alemaniar-estatubatuar ingeniaria, suziri diseinatzaile nabarmena (j. 1912).
• 1979 –
  • Ignatius Kutu Acheampong, Ghanako estatuburua (j. 1931).
  • Nicholas Ray, estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1911).
• 1983 – Jorge Sepúlveda, espainiar bolero eta pasodoble abeslaria (j. 1917).
• 1996 – David Mourão-Ferreira, portugaldar idazlea (j. 1927).
• 2000 – Kōjun enperatriza, Japoniako enperatriz ezkontidea (j. 1903).
• 2003 – Georg Henrik von Wright, finlandiar filosofo eta idazlea (j. 1916).
• 2004 – Thanom Kittikachorn, Thailandiako diktadorea (j. 1911).
• 2011 – Juan García Atienza, valentziar idazlea eta dokumentalista (j. 1930).
• 2013 –
  • Josip Kuže, kroaziar futbolari eta entrenatzailea (j. 1952).
  • Ottmar Walter, alemaniar futbolaria (j. 1924).
• 2014 – Cándido Muatetema Rivas, Ekuatore Gineako lehen ministroa (j. 1960).
• 2015 – Jean Vautrin, frantziar zinemagilea eta idazlea (j. 1933).
• 2016 – Jo Cox, Britainia Handiko Alderdi Laboristako politikaria, eraila (j. 1974).
• 2017 –
  • John G. Avildsen, estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1935).
  • Helmut Kohl, Alemaniako 32. kantzilerra (j. 1930).
• 2019 - Erzesbet Gulyás Köteles, hungariar gimnasta artistikoa (j. 1924).
• 2020 – Edén Pastora, nikaraguar gerrillari, politikari eta militarra (j. 1936/37).
• 2023 –
  • Daniel Ellsberg, estatubatuar ekonomialari, analista militar, ekintzaile eta barneko salatzailea, Pentagonoko paperetan inplikatua (j. 1931).
  • Gino Mäder, suitzar txirrindularia (j. 1997).

• Sehaska egutegiko izendegia: Aure/Auria/Auriola, Urki, Urkia eta Urkiza.
• Bloomsday, Dublin, Irlanda

Jaieguna ospatzen da ondoko herrietan:

• Araban: Arraia-Maeztu
• Nafarroan: Betelu, Lizarraga