Ekainaren 21

Euskal Herria

• 1813 – Gasteizko gudua borrokatu zen Gasteizen Espainiako Independentzia Gerran
• 1995 – GALek torturatu eta hildako Josean Lasaren eta Joxi Zabalaren gorpuei Hondarribian harrera egiterakoan eta Tolosako hilerrian agurra ematerakoan polizia nazionalak eta autonomikoak bertan bildutako lagun eta senideak bortizki eraso zauritu ugari sortuz.
• 2004 – Erdiko hatza erakutsiz iraindu zituen Gasteizen Espaniako errege Juan Carlos I.ak haren aurka protestan zeuzkanak, amorratuta.
• 2011 – Dozenaka lagunek Aurore Martin Batasunako kidearen atxiloketa eragotzi zuten Baionan, etxeko eskaileretan giza-harresia eginez.

Mundua

• 1940 – Frantzia Alemaniaren aurrean errenditu zen Bigarren Mundu Gerran.
• 1963 – Giovanni Battista Montini, Milango artzapezpikua, Eliza Katolikoko Aita Santu aukeratu zuten. Paulo VI.a izena hartu zuen.
• 1993 – ETAk bonba-auto baten bidez Madrilen zazpi pertsona hil zituen.

Euskal Herria

• 1981 – Etxarri-Aranatz-Altsasun lehenbiziko Nafarroa Oinez jaialdia ospatu zen.
• 2003 – Berria egunkariaren lehen alea kaleratu zen.

Mundua

• 1868 – Nurenbergeko maisu kantariak (alemanez: Die Meistersinger von Nürnberg), Richard Wagnerren opera estreinatu zen Municheko Königliches Hof- und National-Theaterrean.
• 1972 – Frenzy filma estreinatu zen, Alfred Hitchcockek zuzendu eta Jon Finch, Alec McCowen eta Barry Foster aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1982 – Lehen Musikaren Festa ospatu zen, Jack Lang Frantziako ministroak bultzatua.
• 1991 – Ken Loach ingeles zinema zuzendariaren Riff-Raff filma estreinatu zen.
• 2002 – Steven Spielberg estatubatuar zinema zuzendariak zuzendu eta Tom Cruise, Colin Farrell, Samantha Morton eta Max von Sydow aktoreek antzeztutako Minority Report filma estreinatu zen.

Euskal Herria

Mundua

• 2001 – Eguzki eklipse totala izan zen.

Euskal Herria

• 2009 – Real Union talde irundarra 2. mailara igo zen; Eibar KE eta Deportivo Alaves aldiz, 2. B mailara jaitsi.

Mundua

Euskal Herria

• 1896 – Koldobika Jauregi, Jautarkol, euskal idazle zarauztarra (h. 1971).
• 1903 – Jose Maria Yermo, euskal kirolaria (h. 1960).
• 1907 – Luis Iruretagoiena, Kiriki, euskal futbolaria (h. 1965).
• 1938 – Koldo Artola, euskalkien eta Euskal Herriko etnografiaren donostiar ikertzailea.
• 1947 –
  • Fernando Savater, gipuzkoar filosofoa.
  • Roman Sudupe Olaizola, gipuzkoar politikaria, Gipuzkoako Ahaldun Nagusi ohia.
• 1948 –
  • Begoña Amunarriz, gipuzkoar politikari eta ekintzaile feminista.
  • Juan Luis Ibarra, bizkaitar epailea, Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiaren presidentea.
• 1952 – Xabier Otaegi, Txirri, euskal pailazoa.
• 1953 – Koldo Izagirre, gipuzkoar idazlea, euskal idazle oparo, goraipatu eta berritzaileenetako bat.
• 1955 –
  • Iñaki Antiguedad, bizkaitar geologiako irakasle eta ikertzailea, ekologista eta politikaria.
  • Germán Yanke, bizkaitar kazetaria eta idazlea (h. 2017).
• 1956 – Jose Luis Erdozia, nafar hizkuntzalari, irakasle eta euskaltzalea.
• 1959 –
  • Luis Maria Contador, bizkaitar futbol arbitro ohia.
  • Jon Koldo Urien, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1962 – Aitor Esteban, bizkaitar politikari jeltzalea.
• 1963 –
  • Iñaki Camino, gipuzkoar hizkuntzalaria eta EHUko irakaslea.
  • Sara de la Rica Goirizelaia, bizkaitar ekonomialaria.
• 1967 – Aitor Sarasua, gipuzkoar bertsolaria (h. 2018).
• 1972 – Olatz Irizar Martínez, nafar kazetaria eta politikaria.
• 1971 –
  • Ana Casares, nafar atleta ohi eta entrenatzailea, duatloi, triatloi eta maratoietan aditua.
  • Aitor Larrazabal, Athleticeko bizkaitar futbolari ohia.
• 1976 – Pablo Benegas, gipuzkoar gitarra-jotzaile eta musikagilea.
• 1980 – Gari Uranga, gipuzkoar futbolaria.
• 1991 – Céline Ferer, lapurtar errugbilaria.
• 1993 – Nerea Pagaldai, gipuzkoar biologoa, etologian espezializatua.
• 2000 – Iker Kortajarena, gipuzkoar futbolaria.
• 2001 – Diego Moreno, nafar futbolaria.

Mundua

• 1002 – Leon IX.a, Aita santua (h. 1054).
• 1037 – Avizena, persiar mediku, filosofo eta zientzialaria (j. 980).
• 1528 – María Austriakoa, Espainiako infanta, Austriako artxidukesa, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperatriza eta Hungaria eta Bohemiako erregina ezkontidea (h. 1603).
• 1706 – John Dollond, ingeles zientzialaria (h. 1761).
• 1732 – Johann Christoph Friedrich Bach, alemaniar musikagilea (h. 1795).
• 1766 – Emmanuel, Las Casesko kondea, frantziar militar, historialari, atlas egile eta politikaria (h. 1842).
• 1774 – Daniel D. Tompkins, AEBetako 6. presidenteordea (h. 1825).
• 1781 – Siméon Denis Poisson, frantziar matematikari eta fisikaria (h. 1840).
• 1793 – Luis Unzaga, espainiar militar eta administratzailea (j. 1717).
• 1803 – Timothy Abbott Conrad, estatubatuar geologo eta malakologoa (h. 1877).
• 1811 – Pagan Min, Birmaniako erregea (h. 1880).
• 1812 – Moses Hess, alemaniar filosofoa (h. 1875).
• 1818 – Ernesto II.a Saxonia-Coburg eta Gothakoa, Saxonia-Coburg eta Gothako dukea (h. 1893).
• 1827 – Vincenzo Cabianca, italiar margolaria (h. 1902).
• 1829 – Émile Garet, frantziar politikaria (h. 1912).
• 1839 – Joaquim Maria Machado de Assis, brasildar idazlea, Brasilgo literaturaren maisu nagusitzat hartua (h. 1908).
• 1850 – Enrico Cecchetti, italiar dantzaria eta ballet irakaslea (h. 1928).
• 1858 – Medardo Rosso, italiar eskultorea (h. 1928).
• 1862 – Damrong Rajanubhab, Thailandiako printzea (h. 1943).
• 1863 – Max Wolf, alemaniar astronomoa, astroargazkilaritzaren lehenengo egileetako bat (h. 1932).
• 1864 – Heinrich Wölfflin, suitzar arte-historialaria (h. 1945).
• 1870 – Clara Immerwahr, alemaniar kimikaria, bakezalea eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea (h. 1915).
• 1876 – Battista Ugo, akromegaliaren ondorioz 2,30 metro garai izatera heldu zen alpetar erraldoi anaietako bat (h. 1916).
• 1877 – Moelona, galestar eleberrigile eta itzultzailea (h. 1953).
• 1882 – Lluis Companys, Kataluniako Generalitateko 123. Presidentea (h. 1940).
• 1884 – Claude Auchinleck, britainiar militarra (h. 1981).
• 1887 – Hastings Ismay, britainiar militar eta diplomazialaria, NATOko lehen idazkari nagusia (h. 1965).
• 1891 – Pier Luigi Nervi, italiar ingeniari eta arkitektoa (h. 1979).
• 1892 – Hilding Rosenberg, suediar musikagilea (h. 1985).
• 1893 – Alois Hába, txekiar musikagilea (h. 1973).
• 1905 – Jean-Paul Sartre, frantziar idazle eta filosofoa, 1964ko Literaturako Nobel Saria (h. 1980).
• 1906 – Lluís Maria Millet, kataluniar musikaria (h. 1990).
• 1910 – Aleksander Tvardovski, errusiar olerkaria (h. 1971).
• 1912 – Mary McCarthy, estatubatuar idazlea (h. 1989).
• 1914 – William Vickrey, kanadar ekonomialaria, 1996ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 1996).
• 1916 – Zoltán Pál Dienes, hungariar matematikaria, matematikaren didaktikan egindako ekarpenengatik ezaguna (h. 2014).
• 1919 –
  • Guy Lux, frantziar kazetaria, irratian eta telebistan aritutakoa (h. 2003).
  • Paolo Soleri, italiar arkitektoa (h. 2013).
• 1921 –
  • Helmut Heissenbüttel, alemaniar idazlea (h. 1996).
  • Judy Holliday, estatubatuar aktorea (h. 1965).
  • Jane Russell, estatubatuar aktorea (h. 2011).
• 1924 - Marga López, mexikar aktorea (h. 2005)
• 1925 –
  • Giovanni Spadolini, Italiako 44. lehen ministroa (h. 1994).
  • Maureen Stapleton, estatubatuar aktorea (h. 2006).
• 1931 – Mario Muchnik, argentinar-espainiar idazle, argitaratzaile, argazkilari eta fisikaria (h. 2022).
• 1932 – Lalo Schifrin, judu jatorriko argentinar musikagile, pianojole eta musika zuzendaria.
• 1935 – Françoise Sagan, frantziar idazlea (h. 2004).
• 1939 –
  • Ken Catchpole, australiar errugbilaria (h. 2017).
  • Charles Jencks, estatubatuar kultura-teorialari, paisaia-diseinatzaile eta arkitekturaren historialaria (h. 2019).
• 1940 – Michael Ruse, britainiar filosofoa.
• 1941 - Judy Dater, estatubatuar argazkilari eta feminista.
• 1943 – Salomé, kataluniar abeslaria.
• 1944 – Tony Scott, ingeles zinema zuzendaria (h. 2012).
• 1945 – Adam Zagajewski, poloniar olerkaria (h. 2021).
• 1946 – Maurice Saatchi, britainiar publizista eta politikaria.
• 1947 – Shirin Ebadi, irandar abokatu eta giza eskubideen defedentzailea, 2003ko Bakearen Nobel Saria.
• 1948 –
  • Ian McEwan, britainiar eleberrigile eta gidoilaria.
  • Susan Meiselas, estatubatuar argazkilaria.
• 1949 – Christy Doran, jazz garaikide gitarra-jotzaile irlandar-suitzarra.
• 1950 – Anne Carson, ingeles-hizkuntzako poeta, saiakeragile, itzultzaile eta literatura konparatu klasikoko irakasle kanadarra.
• 1951 – Anneli Taina, finlandiar politikaria.
• 1953 – Benazir Bhutto, Pakistango lehen ministroa (h. 2007).
• 1954 –
  • Amparo Muñoz, espainiar modeloa eta aktorea (h. 2011).
  • Augustus Pablo, jamaikar reggae eta dub musikari eta ekoizlea (h. 1999).
• 1955 – Michel Platini, frantziar futbolaria, munduko inoizko hoberenetarikoa.
• 1958 – Jaime Urrutia, La movida madrileña mugimenduko musikagile, gitarrajole eta abeslaria.
• 1959 –
  • Josep Anglada, kataluniar politikari ultraeskuindarra.
  • Nimr Baqr al-Nimr, al-Awamiyahko (Arabia Saudi) klerigo xiita, bertako monarkiaren oposatzaile ezaguna (h. 2016).
  • Tshering Yangdon, Bhutango erregina ama.
• 1961 –
  • Rafael Catalá, PPko espainiar politikaria.
  • Manu Chao, euskaldun eta galiziar jatorriko musikari, sortzaile eta abeslaria.
  • Luis de la Fuente, errioxar futbolari ohi eta entrenatzailea, Athletic Clubean aritutakoa.
  • Joko Widodo, Jakartako gobernadore ohia eta Indonesiako presidentea.
• 1962 –
  • Pipilotti Rist, suitzar bideoartista.
  • Viktor Tsoi, korear-sobietar rock abeslaria, gitarra-jolea, margolaria eta abestigilea (h. 1990).
• 1965 –
  • Yang Liwei, txinatar militar eta taikonauta, Txinako espazio-programa‎k inoiz espaziora bidalitako lehenengo pertsona.
  • Lana Wachowski, estatubatuar zinema zuzendari, gidoigile eta ekoizlea.
• 1966 –
  • Kristin Beck, AEBetako Armadako SEAL indar bereziko kide ohia, 2013an bere burua emakume transgenerotzat aitortu zuena.
  • Katsuo Kanda, japoniar futbolari ohia.
  • Leticia Sabater, espainiar telebista aurkezlea, aktorea eta abeslaria.
• 1967 – Yingluck Shinawatra, Thailandiako lehen ministro ohia.
• 1968 – Chris Gueffroy, Berlingo Harresia zeharkatzen ari zela hil zen azken pertsona (h. 1989).
• 1970 – Carmen Domingo, kataluniar filologo eta idazle feminista.
• 1971 – Anette Olzon, suediar abeslaria.
• 1973 –
  • Zuzana Čaputová, Eslovakiako presidentea, herrialdearen historiako lehen emakume presidentea.
  • Juliette Lewis, estatubatuar aktore eta abeslaria.
• 1977 – Michael Gomez, irlandar boxeolaria.
• 1978 – Erica Durance, kanadar aktorea.
• 1979 – Chris Pratt, estatubatuar aktorea.
• 1980 – Wanuri Kahiu, kenyar zinema-zuzendaria.
• 1982 –
  • Amisha Carter, estatubatuar saskibaloi-jokalaria.
  • William Galeskoa, Galesko printzea.
• 1983 –
  • Eduardo Hernández-Sonseca, espainiar saskibaloi jokalaria.
  • Edward Snowden, AEBetako CIA eta NSAko lankide ohia, AEBetako gobernuak mundu osoan eginiko espioitza lanen berri eman zuena.
• 1985 –
  • Kris Allen, estatubatuar musikaria.
  • Kazuhiko Chiba, japoniar futbolaria.
  • Lana Del Rey, estatubatuar abeslari, abestigile eta modeloa.
• 1989 – Abubaker Kaki Khamis, sudandar atleta, 800 metroko lasterketan aditua.
• 1990 – Estefanía Banini, argentinar futbolaria.
• 1991 –
  • Anders Aplin, singapurtar futbolaria.
  • Gaël Kakuta, frantziar-kongoar futbolaria.
• 1992 – Alisa Krylova, errusiar supermodelo, kazetari eta idazlea.
• 1994 – Laure Sansus, frantziar errugbilaria.
• 1997 – Rebecca Black, estatubatuar YouTuber eta abeslaria.
• 1999 – Rubén Avilés, espainiar TikTok eduki-sortzailea, LGBT eskubideen defentsan dituen bideoengatik ezaguna.

Euskal Herria

• 1586 – Martin Azpilikueta, nafar intelektuala, Erroman (j. 1492).
• 1759 – Sebastián Eslaba, euskal militar eta politikaria, Madrilen (j. 1685).
• 1947 – Jorge Agirre, euskal idazlea (j. 1885).
• 1964 – Saturnino Soloeta, Dimako Fernando, bizkaitar idazlea eta elizgizona, Manilan (j. 1881).
• 1982 – Gerardo Bilbao, bizkaitar futbolaria, Caracasen (j. 1907).
• 1987 – Maddi Hegi, Uda, Iparretarrak erakunde armatuaren ekintzailea (j. c. 1961).
• 2001 – Victor Gil Lechoza, bizkaitar apaiza, Minasko (Uruguai) apezpikua, Uruguain (j. 1932).
• 2013 – Fernando Aguilar, Aretxabaletako erbi-txakurra, euskal atleta, luzera handiko lasterketetan aditua, Torreviejan (j. 1938).
• 2018 – Armando Merodio, bizkaitar futbolaria (j. 1935).

Mundua

• 1010 – Ermengol I.a Urgellgoa, Urgellgo kondea (j. 974).
• 1208 – Filipe Suabiakoa, Hohenstaufen etxeko printzea (j. 1177).
• 1305 – Wentzeslao II.a Bohemiakoa, Bohemiako erregea eta Poloniako erregea (j. 1271).
• 1377 – Eduardo III.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea (j. 1312).
• 1483 – Elisabet Neverskoa, Clevesko dukesa (j. 1439).
• 1527 – Nikolas Makiavelo, italiar filosofoa, musikalaria, olerkaria eta idazlea, Pizkundeko pentsalari handienetakoa (j. 1469).
• 1547 – Sebastiano del Piombo, italiar pintorea.
• 1582 –
  • Anayama Nobukimi, Sengoku aroko japoniar samurai (j. 1541).
  • Oda Nobunaga, Japoniako Sengoku aroko jauntxoa (j. 1534).
• 1631 – John Smith (kapitaina), Ingalaterrako soldadu, esploratzaile eta idazlea (j. 1580).
• 1662 – Iñigo Jones, ingeles arkitektoa (j. 1573).
• 1788 – Johann Georg Hamann, alemaniar idazle eta filosofoa (j. 1730).
• 1809 - Daniel Lambert, britainiar kartzelazain eta animalia hezitzailea, hil zenean 335 kilo pzituena (j. 1770).
• 1827 – Jose Joaquín Fernández de Lizardi, mexikar eleberrigilea (j. 1774).
• 1828 – Leandro Fernández de Moratín, espainiar poeta, antzerkigile eta jakituna (j. 1760).
• 1852 – Friedrich Fröbel, alemaniar pedagogoa (j. 1782).
• 1862 – Charles Ellet, estatubatuar ingeniaria (j. 1810).
• 1868 – Sarah Mather, estatubatuar asmatzailea, urpeko lehen teleskopioa, periskopioaren aurrekoa, asmatu eta patentatu zuena (j. 1796).
• 1874 – Anders Jonas Ångström, suediar fisikari eta astronomoa (j. 1814).
• 1876 – Antonio López de Santa Anna, mexikar militarra eta politikaria (j. 1794).
• 1908 – Nikolai Rimski-Korsakov, errusiar musikagilea (j. 1844).
• 1914 – Bertha von Suttner, austriar bakezale eta idazlea, 1905 urteko Nobel sariduna (j. 1843).
• 1939an, Botako zelaian fusilatuak:
  • Dolors Giorla Laribal, kataluniar errepublikanoa, fusilatua (j. 1912).
  • Magdalena Nolla Montseny, kataluniar errepublikanoa (j. 1904).
• 1940 –
  • Smedley Butler, AEBko armadako militarra 33 urtez eta ondoren ekintzaile bakezalea (j. 1881).
  • Édouard Vuillard, frantziar margolaria (j. 1868).
• 1945 – Josef Hora, txekiar olerkaria (j. 1891).
• 1954 –
  • Gideon Sundback, suediar ingeniaria, kremaileraren sortzailea (j. 1880).
  • Celia Viñas, kataluniar pedagogo eta idazlea (j. 1915).
• 1957 –
  • Claude Farrère, frantziar idazlea (j. 1876).
  • Johannes Stark, alemaniar fisikaria, 1919ko Fisikako Nobel Saria (j. 1874).
• 1963 – Julia Lajos, espainiar aktorea (j. 1895).
• 1969 - Maureen Connolly, Little Mo, estatubatuar tenis jokalaria (j. 1934).
• 1970 – Sukarno, Indonesiako aurreneko presidentea (j. 1901).
• 1985 – Tage Erlander, Suediako lehen ministroa (j. 1901).
• 1992 –
  • Joan Fuster, katalanezko valentziar idazlea (j. 1922).
  • Li Xiannian, Txinako Herri Errepublikako presidentea (j. 1909).
• 1993 – André Frénaud, frantziar poeta (j. 1907).
• 1999 – Karl Krolow, alemaniar idazlea (j. 1915).
• 2001 – John Lee Hooker, estatubatuar blues musikaria (j. 1917).
• 2003 –
  • Piet Dankert, herbeheretar politikaria, Europako Legebiltzarrako presidentea (j. 1934).
  • Leon Uris, estatubatuar eleberrigilea (j. 1924).
• 2004 – Leonel de Moura Brizola, brasildar politikaria (j. 1922).
• 2009 – Julio Valdeón, espainiar historialaria (j. 1936).
• 2012 – Anna Schwartz, estatubatuar ekonomialaria (j. 1915).
• 2014 – Walter Kieber, Liechtensteingo lehen ministroa (j. 1931).
• 2019 – Dimitris Jristofias, Zipreko presidentea (j. 1946).
• 2020 – Dennis Young, zeelandaberritar errugbilaria (j. 1930).

• Sehaska egutegiko izendegia: Eguzkine eta Uda/Udane.
• Musikaren Festa
• Udako Solstizioa