Itxaro Borda

Haurtzaroa Nafarroa Behereko Oragarren igaro zuen hangoa baitu familia. Donapaleuko Jean Errekarte lizeoan nekazaritzako batxilergoa atera eta Historian lizentziatu zen Paueko Unibertsitatean. Mauleko ikastolako gurasoen elkarteko eta Seaskako presidentea ere izan zen 1990eko hamarkadan. Gaur egun Baionan bizi da.^[3]

Literaturaren alorrean 1982an, Maiatz literatur aldizkariaren sortzaileetakoa izan zen, Luzien Etxezaharretarekin batera. Lehen liburua 1984an argitaratu zuen ("Bizitza nola badoan") Maiatz argitaletxean. Euskal abeslarientzat kantak izkiriatzen ditu eta artikuluak^[4] euskarazko prentsarako. Urtetan Berriako kolaboratzailea izan da.

2021eko azaroaren 26an euskaltzain urgazle izendatu zuten eta euskaltzain oso 2022ko azaroaren 26an.^[1]

Idazle oparoenetariko bat da: poesia, narrazioa, eleberria, saiakera, kronika, antzerkia... genero ia guztietan aritu da. Aldizkako argitalpenetan ere parte hartu du egunkari eta aldizkarietan artikuluak, narrazioak, poemak eta kantuak argitaratzen.^[5]

Itzulpena idazle baten formakuntzan beharrezkoa da.^[6] Itzulpena oso presente egon da beti Bordaren idazketan. Eta lan oparoa egin du itzulpengintzan.^[7] Itxaro Bordak euskaratutako lanak ugari dira, gutxi liburu formatuan eta oparotasunez aldizkari literarioetan, bereziki Maiatz aldizkarian. Jatorri ezberdinetako egile asko euskal publikoari ezaguraztera eman du: txinatarrak,errusiarrak, senegaldarrak, palestinarrak, armeniarrak...^[8]

Liburuak

• Bertold Brech. Kaukasiar kreazko borobila, antzezlana. Bilbo: Artezblai, 2006.^[9]
• María Mercé Marçal (Poesia kaiera). Zarautz: Susa, 2014.^[10]

• 2017 Zinemaldia, Euskal Zinemaren Irizar Sariaren epaimahaiaren presidentea, 2017ko irailaren 22tik abenduaren 30ra, Donostia

Euskal Zinemaren Irizar Sariaren epaimahaiaren kidea, beste bi kidekin batera: Miren Arzalluz eta Joserra Senperena.^[11]

Sariaren irabazlea Handia, Aitor Arregiren eta Jon Garañoren filma izan zen.^[12]

Narrazioak

• "Entre les loups cruels" 2001, Maiatz (elebiduna)

Eleberriak

• Basilika 1984, Susa
• Udaran betaurreko beltzekin 1987, Txertoa
• Bakean ützi arte 1994, Susa
• Amorezko pena baño 1996, Susa
• Bizi nizano munduan 1996, Susa
• % 100 basque 2001, Susa; 2002ko Euskadi saria.
• Zeruetako erresuma 2005, Susa
• Jalgi hadi plazara (2006), Susa
• Ezer gabe hobe (2010), Susa.
• Boga boga (2012), Susa.
• Susmaezinak (2019),^[13] Txalaparta
• Kripton 85 (2019) Maiatz
• Euri zitalari esker 2021, Susa

Olerkiak

Liburuak

• "Bizitza nola badoan" 1984, Maiatz
• "Krokodil bat daukat bihotzaren ordez" 1986, Susa
• "Just Love" 1988, Maiatz
• "Bestaldean" 1991, Susa
• "Orain" 1998, Susa
• "XX. mendeko poesia kaierak - Itxaro Borda" 2000, Susa^[14]
• "Hautsak errautsa bezain" 2002, Maiatz, elebiduna
• "Noiztenka" (2007), Maiatz
• "Ogella Line" (2009) La malle d'aurore, Aturbe
• La porta oberta en el cel, i aixo^[15]
• Kalahari of love, Itxaro Borda — Maiatz 12 (1986-abendua)
• Abaro (Balea Zuria, 2020)^[16]
• Itzalen tektonika (Susa, 2024)^[17]

Aldizkarietan

• Hordago (Sergei Essenine-ri)^[18] — Maiatz 1 (1982-otsaila)

• Geofisiko I^[19] — Maiatz 2 (1982-abuztua)

• Lights time^[20] — Maiatz 2 (1982-abuztua)

• Oraino mila solas inutil^[21] — Maiatz 5 (1984-apirila).

• Orioko elizan^[22] — Maiatz 9 (1985-maiatza).

• In God we trust^[23] — Maiatz 9 (1985-maiatza).

• This is the end, maitea!^[24] — Maiatz 9 (1985-maiatza).

• Dean Moriartyren orroimenez^[25] — Maiatz 10 (1985-abendua).

• Eh^[26] — Maiatz 10 (1985-abendua).

• Mahiz^[27] — Maiatz 10 (1985-abendua).

• Iparragirreri^[28] — Maiatz 10 (1985-abendua).

• Kanbalismoa^[29] — Maiatz 10 (1985-abendua).

• La citta cremata^[30] — Maiatz 10 (1985-abendua).
• Jaun goikoaren..., Itxaro Borda — Maiatz 11 (1986-maiatza).
• Begira..., Itxaro Borda — Maiatz 11 (1986-maiatza).
• Ilargi beteko gauean..., Itxaro Borda — Maiatz 11 (1986-maiatza).
• Exilium tremens..., Itxaro Borda — Maiatz 11 (1986-maiatza).

Antologietan

• 2019an Lurra eta dardara. Zortzi ahots emakumezko antologia poetikoan.^[31]

Musika

• Hertzainak^[32]
  • 1990- Amets Prefabrikatuak
    • 1- Bi minutuero (Borda-Zabal
  • 1992- Denboraren Orratzak
    • 1. - Irauten (Itxaro Borda-Josu Zabala)^[33]
    • 3 - Larru beltzak (Itxaro Borda-Josu Zabala)
• Oskorri
  • Ez zaitez joan oraindik

Saioak

• "Emakumeak idazle" 1984, Txertoa
• "Hiruko" 2003, Alberdania

• 2002an Euskadi Saria jaso zuen, "%100 basque" nobelarekin.
• 2010eko irailean Galiziako PEN Clubak Rosalía de Castro poesia saria.^[34]
• 2021ean Zilarrezko Gehitu Saria LGTBIQ+ olerkaria izateagatik.

• Atutxa Ordeñana, Ibai: Itxaro Borda bestaldetik: mugako identitate baten sorrera. - Egan, 2008-3/4, 5-19

• Euskarazko literatura
• Ipar Euskal Herriko idazleak.

• Armiarma webgunean
• Literaturaren Zubitegian
• "%100 Basque" liburua osorik on-line
• Elkarrizketa Itxaro Bordari Argia astekarian (2010-V-16)
• Elkarrizketa Itxaro Bordari Argia astekarian (2012-I-29)
• EIZIE: Nor da nor: Itxaro Borda itzultzailea (2017-10-05)
• Ez zaitez joan oraindik OSKORRI - HAUXE DA DESPEDIDIA - Kontzertua. Oskorriren azken kontzertuan, Elkar argitaletxea, Youtube