Jan Gaztelu-Etxegorri

Historiaz zuberotarra eta hizkuntzaz egun bearnotarra den Jeztazen jaio zen ehungileak, errotazainak, eltzegileak eta musikariak zituen euskal jatorriko familia batean. Berau harotza izan zen, hil eta gero argitara eman zen Margalida, la hilha deu praube bere eleberriko protagonista bezala.

Bere lanbideaz gain gaskoizko antzerki lanak idazteari ekin zion. Antzezlanak beste batzuekin batera 1947an sortu zuen eta oraindik aktibo dagoen^[2] Biarnés gaujós^[3] taldeak taularatu zituen. Taldea Jeztazerentzat eskualdeburu papera jokatzen duen Salbaterra Bearnon kokatuta zegoen eta dago.

Marcel Gaztelu-Etxegorri bere semea Pirinioetako musika tresnen inguruan aditua da^[4]. Jeanne Reilhé-Gastellu emazteak jantzi tradizionalen joskintza tailerra zuen eta Marie-Thérèse Gastellu-Sabalot alabak ere bertan laguntzen zuen^[5].

Izenak

Bere izen ofiziala Jean-Baptiste Gastellu-Etchegorry zen frantsesez. Bi euskal deiturak edo lehena erabiltzen zituen eta okzitanieraz Jan Gastellú-Etxegorri (IEOren grafian) edo Yan Gastellu(-Etchegorry) (frantsesean oinarritutako grafia fonetikoan) idazten zuen^[6].

Horri baliatu zuen ezizena gehitu behar zaio: Jan deu Sabalòt (okzitaniera normalizatuan) edo Yan dou Sabalot (Felibritgeren grafian). Sabalòt Jeztaze eta Arribalda (Bearno) banatzen dituen erreka da^[7]. Izen eta ezizenaren artekoak ere erabili izan zituen: Jan Gastellú-Sabalòt kasurako.

Antzerkia

• Marieta l'Auseròta
• Lo caminaire
• Los tres galants de la molièra

Narrazioa

• Margalida. La hilha deu praube, eleberria. Ortheze, Per Noste, A Tots bilduma, 64. zkia., 1981^[8].
• Lo tison de Nadau, ipuinak.

Olerkiak

• Nosauts, los petits bezalako olerkiak idatzi zituen.

Gaztelu Bearnoko felibre ezagunenetakoa izan zen; idazle jeztaztarrak, bestalde, zekienaren arabera herrian Frantziako Iraultza arte euskaraz mintzo zela zioen^[9] eta bere burua xarnegutzat jotzen zuen^[10].

Institut d'Estudis Occitansen proposamenetan oinarritutako okzitaniera normalizatuaren eta Frederic Mistralek sortutako Felibritgek bultzatutako grafien erabiltzaileen artean zegoen ezinikusiaren aurrean Jan deu Sabalòtek hizkuntzaren alde aritzen ziren mugimenduen batasuna defendatu zuen. Margalida. La hilha deu praube bere eleberria bi joera horiek Bearnon dituzten elkarteek batera argitaratzea eskatu eta lortu egin zuen: Felibritgeren Bearnoko adarra den Escòla Gaston Febusek eta IEOren adar bearnesa den Per Nostek, alegia^[11].

Jeztaztarraren ekimen kulturalak garatu ziren Salbaterran Yan Dou Sabalòt izeneko etxagunea eraiki zuten^[12] eta bere omenezko oroitarria jarri zuten^[13].

• Jeztaze

• (Frantsesez) (Okzitanieraz) Nosauts, los petits olerkia.
• (Okzitanieraz) Gazteluren Lo sermon a la Glèisa ipuin-sermoi umoristikoa Youtuben, 2008.