Maiatzaren 10

Euskal Herria

• 1979 – Jarrairen aurkezpen publikoa Bilbon.
• 1981 – Guardia Zibilak Juan Mañas Morales, Luis Montero García eta Luis Manuel Cobo Mier Santanderko gazteak torturatu eta hil zituen Almerian, ETAko kideak zirelakoan.

Mundua

• 1774 – Luis XVI.a Frantziako errege bihurtu zen.
• 1940 – Alemaniak Herbehereak, Luxenburgo eta Belgika okupatu zituen.
• 1950 – SEAT automobilgintza enpresa sortu zen.
• 1981 – François Mitterrand Frantziako presidente izendatu zuten.
• 2001 – Ghanako futbol partida baten egondako jende pilaketa batean 120 hildako izan ziren.

Euskal Herria

• 2012 – Europar Batasunak ofizialki Donostia 2016ko Europako Kultur Hiriburu izendatu zuen.

Mundua

• 1907 – Ariana eta Bizarrurdin (frantsesez: Ariane et Barbe-bleue), Paul Dukasen musika eta Maurice Maeterlincken libretoa duen opera estreinatu zen Parisko Opéra-Comique antzokian.
• 1933 – Naziek milaka liburu erre zituzten jendaurrean Berlinen.
• 1969 – Mackenna's Gold ("Mackennaren Urrea") filma estreinatu zen, J. Lee Thompsonek zuzendu eta Gregory Peck, Omar Sharif, Telly Savalas, Camilla Sparv, Keenan Wynn, Julie Newmar, Ted Cassidy, Lee J. Cobb, Raymond Massey, Burgess Meredith, Anthony Quayle, Edward G. Robinson eta Eli Wallach aktoreek antzeztu zutelarik.

Euskal Herria

• 2010 – Bilboko eta Europa osoko burtsek historiako igoerarik handiena izan dute, igandean Europako finantza ministroek hartutako neurriak begi onez ikusi eta gero. Europako igoerarik handiena Madrilgo Ibex 35-k izan zuen.

Mundua

• K.a. 28 – Han dinastiako astronomoek Eguzki-orban bat ikusi zuten Cheng Hanekoa Enperadorearen erregealdian, ezagutzen den eguzki-orban baten lehen behaketetako bat.
• 2011 – Microsoftek 8.500 milioi dolar ordainduta Skype erosi zuen.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1800 – Joseph Basterretxe, lapurtar politikaria (h. 1843).
• 1866 – José Orueta, bizkaitar politikaria, finantza-gizona eta idazlea (h. 1934).
• 1867 – Antonio Aldama, arabar enpresaburu eta politikari integrista (h. 1930).
• 1884 – Justo Etxeguren, arabar apaiza (h. 1937).
• 1909 –
  • Ignacio Agirrezabala, Txirri II.a, euskal herritar futbolari eta ingeniaria (h. 1980).
  • Manuel Olaizola, Uztapide, gipuzkoar bertsolaria (h. 1983).
• 1938 – Ana María Vidal-Abarca, arabar politikaria (h. 2015).
• 1944 – Txaro Arteaga, donostiar kazetaria, Emakunde erakundearen zuzendari ohia.
• 1958 – Joseba Segura, bizkaitar apaiz katoliko eta psikologoa, Ekuadorren misiolari aritutakoa, Bilboko gotzain laguntzailea.
• 1971 – Fatima Ansotegi, bizkaitar politikaria.
• 1972 – Cristina Petite, bizkaitar atleta ohia, distantzia luzeetan aditua.
• 1975 – Berta Arizkun González, nafar politikaria.
• 1976 –
  • Mitxel Lakuntza, nafar sindikalista, ELAko idazkari nagusia.
  • Ana Otadui, bizkaitar politikaria, Bizkaiko Batzar Nagusietako lehendakaria.
• 1978 – César Caneda, arabar futbolaria.
• 1979 – Sokoa Azkarate, gipuzkoar futbolaria.
• 1980 – Jurdan Martitegi, bizkaitar ETAkidea.
• 1984 – Oihana Maritorena, gipuzkoar aktorea.
• 1990 – Alberto Morgado Liberal, arabar futbolaria.
• 1993 – Erik Balentziaga, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
• 1995 – Diego Carrio, arabar futbolaria.
• 1996 – Martin Agirregabiria, arabar futbolaria.
• 1997 – Javier Martínez Tabernero, nafar futbolaria.

Mundua

• 1697 – Jean-Marie Leclair, frantziar musikagile eta biolinista (h. 1764).
• 1727 – Anne Robert Jacques Turgot, frantziar politikaria eta ekonomialaria (h. 1781).
• 1748 – Louis Jean Pierre Vieillot, frantziar ornitologoa (h. 1831).
• 1760 – Claude Joseph Rouget de Lisle, frantziar musikagilea eta militarra (h. 1836).
• 1770 – Louis Nicolas Davout, frantziar mariskala (h. 1823).
• 1788 – Augustin Fresnel, frantziar fisikaria (h. 1827).
• 1795 – Augustin Thierry, frantziar historialaria (h. 1856).
• 1828 – James McDougal Hart, Eskozian jaiotako estatubatuar margolaria, Hudson Ibaiaren Eskolako kidea (h. 1901).
• 1830 – François-Marie Raoult, frantziar kimikari eta fisikaria (h. 1901).
• 1838 – John Wilkes Booth, estatubatuar aktore eta Abraham Lincoln presidentearen hiltzailea (h. 1865).
• 1843 – Benito Pérez Galdós, espainiar idazlea (h. 1920).
• 1847 – May French Sheldon, estatubatuar argitaratzaile, idazle eta esploratzailea (h. 1936).
• 1864 – Léon Gaumont, frantziar asmatzailea eta industria-gizona (h. 1946).
• 1872 – Marcel Mauss, frantziar soziologoa, Frantziako etnologiaren aita (h. 1950).
• 1876 – Ivan Cankar, esloveniar eleberrigile eta dramagilea (h. 1918).
• 1878 – Gustav Stresemann, Alemaniako kantzilerra eta 1926ko Bakearen Nobel Saria (h. 1929).
• 1885 – Fritz von Unruh, alemaniar poeta eta antzerkigilea (h. 1970).
• 1886 –
  • Karl Barth, suitzar teologo protestantea (h. 1968).
  • Richard Mulcahy, irlandar errepublikarra (h. 1971).
  • Olaf Stapledon, ingeles eleberrigilea (h. 1950).
• 1888 – Max Steiner, austriar-estatubatuar zinema musikagilea (h. 1971).
• 1890 –
  • Clarence Brown, estatubatuar film zuzendaria (h. 1987).
  • Alfred Jodl, alemaniar jenerala (h. 1946).
• 1894 – Dimitri Tiomkin,Ukrainan jaiotako estatubatuar zinemarako musikaren konpositore eta orkestra zuzendaria (h. 1979).
• 1897 – Einar Gerhardsen, Norvegiako lehen ministroa (h. 1987).
• 1899 – Fred Astaire, estatubatuar aktore eta dantzaria, XX. mendeko dantzaririk bikainenetakoa (h. 1987).
• 1900 – Cecilia Helena Payne-Gaposchkin, anglo-estatubatuar astronomoa (h. 1979).
• 1902 – David O. Selznick, estatubatuar zinema ekoizle eta gidoilaria (h. 1965).
• 1909 - Valentina Grizodubova, Sobietar Batasuneko lehen emakume pilotuetako bat, Sobietar Batasuneko Heroia (h. 1993).
• 1910 – Bernard Voorhoof, belgikar futbolaria (h. 1974).
• 1916 – Milton Babbitt, estatubatuar musikagilea, musika elektronikoan aitzindaria (h. 2011).
• 1919 – Daniel Bell, estatubatuar kazetari eta soziologoa (h. 2011).
• 1921 – Luis Ciges, espainiar zinema-aktorea (h. 2002).
• 1923 – Heydar Aliev, Azerbaijango presidentea (h. 2003).
• 1924 –
  • Maria Mauban, frantziar aktorea (h. 2014)
  • Goliarda Sapienza, siziliar idazle eta aktorea (h. 1996).
  • Settimio Todisco, italiar elizgizona.
• 1926 – Hugo Banzer, Boliviako presidentea (h. 2002).
• 1928 – Arnold Rüütel, Estoniako presidentea.
• 1929 – Antonine Maillet, kanadar eleberrigilea eta antzerkigilea.
• 1930 – George E. Smith, estatubatuar fisikaria, 2009ko Fisikako Nobel Saria.
• 1931 – Ettore Scola, italiar gidoilaria eta zinegilea (h. 2016).
• 1937 – Tamara Press, pisu eta disko jaurtiketan espezializatutako sobietar atleta (h. 2021).
• 1938 –
  • Manuel Santana, espainiar tenis jokalaria, munduko onenetako bat 60ko hamarraldian (h. 2021).
  • Juha Vainio, finlandiar kantautore eta konpositorea (h. 1990).
• 1946 –
  • Donovan, eskoziar musikari eta abeslaria.
  • Birutė Galdikas, kanadar antropologo eta etologoa, orangutanetan aditua.
• 1947 –
  • Luz Pichel, galiziar poesia idazlea.
  • Marion Ramsey, estatubatuar aktorea eta abeslaria (h. 2021).
  • Josiana Ubaud, lexikografian eta gramatikan bereizitako okzitaniar hizkuntzalaria eta botanikoa.
• 1948 – Meg Foster, estatubatuar aktorea.
• 1949 – Miuccia Prada, italiar enpresaburua eta moda diseinatzailea.
• 1952 – Masaki Yokotani, japoniar futbolaria.
• 1954 – Yoshiaki Shimojo, japoniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1955 – Mark David Chapman, John Lennonen hiltzailea.
• 1957 – Sid Vicious, Sex Pistols taldeko baxu-jotzailea, ingalaterrako punk mugimenduaren ikurretako bat (h. 1979).
• 1958 – Ellen Ochoa, estatubatuar astronauta ohia.
• 1960 –
  • Bono, irlandar abeslaria, U2 taldekoa.
  • Merlene Ottey, jamaikar-esloveniar atleta ohia, abiadurako probetan aditua.
• 1963 – Ziad Tlemçani, tunisiar futbolari ohia.
• 1964 – Emmanuelle Devos, frantziar aktorea.
• 1965 –
  • Linda Evangelista, kanadar top-model ohia, bere belaunaldiaren modelorik ospetsuenetarikoa.
  • Etsuko Handa, japoniar futbolaria.
• 1966 –
  • Jonathan Edwards, britainiar atleta ohia, jauzi hirukoitzean espezializatua.
  • David Mackenzie, eskoziar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea.
• 1967 – Nobuhiro Takeda, japoniar futbolari ohia.
• 1969 –
  • Dennis Bergkamp, herbehereetar futbolari ohia.
  • Rebecca Root, britainiar aktorea eta umorista.
• 1971 – Kim Jong-nam, iparkorear politikaria (h. 2017).
• 1974 – Leandro Maria Alves, timortar elizgizona.
• 1977 – Hugo Silva, espainiar aktorea.
• 1979 – Marieke Vervoort, belgikar atleta paralinpikoa (h. 2019).
• 1980 –
  • Carlos Bueno, uruguaiar futbolaria.
  • Zaho, aljeriar-kanadar abeslari eta musikagilea.
• 1981 – Belén Arjona, espainiar abeslaria.
• 1982 – Ophelia Pastrana, kolonbiar fisikari, ekonomialari eta enpresa-ekintzailea.
• 1983 – David Barral, espainiar futbolaria.
• 1990 – Gia Gunn, estatubatuar drag-antzezle eta abeslari transgeneroa.
• 1991 – Gareth Anscombe, zeelandaberritar errugbi jokalaria.
• 1993 – Jason Geria, australiar futbolaria.
• 1995 –
  • Missy Franklin, estatubatuar igerilari ohia.
  • Hidemasa Morita, japoniar futbolaria.
  • Salomé Saqué, frantziar kazetari eta idazlea.
• 1996 – Kateřina Siniaková, txekiar tenislaria.
• 1997 – Hikaru Kitagawa, japoniar futbolaria.
• 1998 – Gabrielle Joie, brasildar emakumezko aktore eta modelo transgeneroa.
• 1999 – Nadia Ferreira, paraguaiar modeloa eta enpresaburua.

Euskal Herria

• 1691 – Joseph Etxebarria, organo barrokoaren teknologia garatu zuen gipuzkoar fraide frantziskotarra.
• 1900 – Martzial Agirre, gipuzkoar eskultorea (j. 1841).
• 1970 – Valentin Larrea, gipuzkoar piano-jotzaile eta musikagilea (j. 1876).
• 1983 – Luis Ibarra, arabar enpresaburu eta politikaria, Gasteizko alkatea (j. 1917).
• 1995 – Jon Salaberri, HIES gaixoa eta gaixotasunaren kontrako ekintzaile ezaguna Euskal Herrian (j. 1961).
• 1997 – Jacinto Quincoces, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea, Valentzian (j. 1905).
• 2008 – Eusebio Ríos, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. 1935).
• 2009 – Pedro Ramos, arabar politikari eta medikua (j. 1959).
• 2012 –
  • Rafael Munoa, donostiar pintorea eta marrazkilaria (j. 1930).
  • Juan Maria Urdangarin Berriotxoa, euskal enpresaburua (j. 1932).
• 2015 – Juan Emery, gipuzkoar futbolaria (j. 1933).
• 2021 – Gorka Aulestia, bizkaitar literatura-historialaria eta lexikografoa (j. 1932).

Mundua

• 1482 – Paolo dal Pozzo Toscanelli, italiar geografoa eta sendagilea (j. 1397).
• 1521 – Sebastian Brant, alemaniar humanista (j. 1457/1458).
• 1569 – Joan Avilakoa, espainiar erlijio gizona (j. 1500).
• 1580 – Luis Vaz de Camoes, portugaldar poeta.
• 1652 – Jacques Nompar de Caumont, La Forceko dukea, frantziar noble eta militarra, Erlijio Gerren garaian higanoten alde egin zuena (j. 1558).
• 1692 – Sarah Osborne, Salem-eko sorginkeria prozesuetan sorginkeria leporatu zioten lehen emakumeetako bat (j. c. 1643).
• 1696 – Jean de La Bruyère, frantziar idazle moralista (j. 1645).
• 1774 – Luis XV.a Frantziakoa, Frantziako erregea eta Nafarroako erregea (j. 1710).
• 1787 – William Watson, ingeles fisikari eta medikua (j.1715).
• 1798 – George Vancouver, ingeles Royal Navyko ofizial eta esploratzailea (h. 1757).
• 1808 – Joseph Servan, frantziar jenerala (j. 1741).
• 1818 – Paul Revere, estatubatuar zilargile, grabatzaile eta abertzalea (j. 1735).
• 1819 – Mariano Salvador Maella, espainiar margolaria (j. 1739).
• 1822 – Paolo Ruffini, italiar matematikaria (j. 1765).
• 1829 – Thomas Young, britainiar sendagile, zientzialari eta arkeologoa (j. 1773).
• 1849 – Katsushika Hokusai, japoniar margolari, marrazkilari eta grabatzailea (j. 1760).
• 1863 – Stonewall Jackson, estatubatuar militarra, AEBetako Gerra Zibilan Armada Konfederatuaren jenerala (j. 1824).
• 1889 – Mikhail Saltikov-Shchedrin, errusiar idazlea (j. 1826).
• 1904 –
  • Daniel Urrabieta Vierge, espainiar margolari eta ilustratzaile grafikoa (j. 1851).
  • Henry Morton Stanley, galestar kazetari eta esploratzailea (j. 1841).
• 1909 – Futabatei Shimei, japoniar idazle eta literatura-kritikaria (j. 1864).
• 1910 – Stanislao Cannizzaro, italiar kimikaria (j. 1826).
• 1920 – John Wesley Hyatt, estatubatuar asmatzailea, plastikoaren sortzailetzat hartua (j. 1837).
• 1925 – William Massey, Zeelanda Berriko 19. lehen ministroa (j. 1856).
• 1930 – Julio Romero de Torres, andaluziar margolaria (j. 1874).
• 1964 – Mikhail Larionov, errusiar margolaria (j. 1881).
• 1968 – José Luis Ozores, espainiar aktorea (j. 1923).
• 1975 – Roque Dalton, salvadortar kazetari, idazle eta iraultzailea, eraila (j. 1935).
• 1977 – Joan Crawford, estatubatuar aktorea (j. 1904).
• 1979 –
  • Louis Paul Boon, belgikar idazle eta margolaria (j. 1912).
  • Ita Rina, esloveniar aktorea (j. 1907).
• 1980 – Leslie Peltier, estatubatuar astronomoa (j. 1900).
• 1982 – Peter Weiss, alemaniar-suediar idazlea, margolaria eta zinemagilea (j. 1916).
• 1984 – Joaquim Agostinho, portugaldar txirrindularia, portugalgo hoberenetakoa (j. 1943).
• 1988 – Ciaran Bourke, irlandar abeslaria eta musikaria, The Dubliners taldeko kidea (j. 1938).
• 1995 – Georges Candilis, azerbaijandar jatorriko frantziar arkitektoa (j. 1913).
• 1998 – Clara Rockmore, musikari birtuosoa, Theremina jotzen nabarmendu zena (j. 1911).
• 2002 – David Riesman, estatubatuar soziologoa (j. 1909).
• 2009 – Tránsito Amaguaña, ekuadortar aktibista indigenista (j. 1909).
• 2011 – Ramón Fernández Durán, espainiar bide ingeniari eta hirigilea eta Ekologistak Martxan erakundearen bultzatzaile nagusietakoa (j. 1947).
• 2016 –
  • Thomas Luckmann, batez ere Alemanian aritutako esloveniar soziologoa (j. 1927).
  • François Morellet, frantziar margolaria (j. 1926).
• 2019 – Alfredo Pérez Rubalcaba, espainiar politikaria (j. 1951).
• 2020 – Betty Wright, estatubatuar soul eta R&B abeslaria (j. 1953).
• 2021 – Cristopher Mansilla, txiletar txirrindularia (j. 1990).
• 2022 – Leonid Kravtxuk, Ukrainako lehendabiziko presidentea (j. 1934).
• 2023 – Ian Hacking, kanadar filosofo eta zientziaren historialaria (j. 1936).

• Sehaska egutegiko izendegia: Doniantsu/Doneantsu eta Malder/Malen.
• Argania Spinosaren Nazioarteko Eguna